فروشگاه آنلاین کشاورزی اگری راز، با محتوای کاربردی و جذاب در زمینه کشاورزی و گیاهان آپارتمانی
روش‌های آبیاری در کشاورزی
مقدمه
کشاورزی مدرن در نگاه اول ممکن است سخت و دشوار، غیرمنتظره و کاری کاملا ریسکی به نظر برسد. اگرچه امروزه تجهیزات بسیار بیشتری از جمله تجهیزات پیشرفته‌ی محلول‌پاشی و روش‌های آبیاری نوین در دسترس کشاورزان قرار دارند. اما همگی این تکنیک‌ها چالش‌هایی هستند که اگر از آن‌ها اطلاعات کافی نداشته باشیم، می‌توانند ما را به دردسر بیندازند. از سویی، اقلیم باغ یا زمین کشاورزی، نوع خاک، تکنولوژی‌های در دسترس و میزان پتانسیل زمین در محصول‌دهی، همگی بر بهره‌گیری از این شیوه‌های مدرن، تاثیری مستقیم برجای می‌گذارند.فروشگاه آنلاین کشاورزی اگری راز در این مقاله انواع روش‌های آبیاری در کشاورزی را بصورت مختصر برای شما توضیح خواهد داد.
روش‌های آبیاری را بهتر بشناسید!
آبیاری به دو روش سنتی و نوین انجام میشود. معمولا آبیاری سطحی، نوعی آبیاری سنتی در نظر گرفته میشود که به شیوه‌ی آبیاری کرتی، نواری و شیاری تقسیم میشود.در آبیاری سطحی، آب از طریق لوله‌ها یا کانالهای کشیده‌شده در دل خاک عبور کرده و اندک اندک به درون خاک نفوذ کرده و به ریشه‌ی گیاه می‌رسد. منابع آب سطحی از نظر جریان آب به دو دسته تقسیم می‌شوند:
(منابع آب سطحی، از نظر نوع جریان آب به دو دسته تقسیم می‌شوند.)
طی سال‌های متمادی به دلیل هزینه‌ی پایین بهره‌وری از روش آبیاری سطحی، به عنوان مهم‌ترین و به صرفه‌ترین روش آبیاری استفاده می‌شد. اما به دلیل هدر رفت بسیار زیاد آب در این روش و عدم کنترل بهینه‌ی آب تامین شده برای ریشه‌ی گیاه، امروزه آبیاری‌های نوین تحت فشار جای این روش را گرفته‌اند. روش‌های آبیاری سنتی را به این شکل تعریف می‌نمایند:
انواع روش‌های سنتی آبیاری سطحی
آبیاری کرتی
سال‌های متوالی، کشاورزان با دسته‌بندی باغ یا زمین کشاورزی خود به قطعات مربعی یا مستطیلی شکل، کرت‌هایی درست می‌کردند که آب را در دسترس گیاهان قرار می‌داد. اگر سری به زمین‌های برنج زده باشید یا باغ‌های میوه را از نظر گذرانده باشید، بدون شک با این روش آشنا هستید. گاهی کشاورز بسته به نیاز گیاه (مانند برنج)، زمین را غرقاب می‌سازد؛ تا با اشباع کامل خاک از آب، کاملا برای کشت گیاه مناسب باشد. گاهی هم با زهکشی آب، مواد مورد نیاز را به آن می‌رساند. – این روش بیشتر برای خاک‌ها کم‌نفوذ و مزارع صاف مناسب است. ازآن‌جایی هم که آب قرار است تا مدتی بر سطح خاک باقی بماند، توصیه میشود در زمین‌های فاقد شیب از این روش استفاده شود.
آبیاری غرقابی
در این روش سطح زمین کاملا غرق از آب میشود. آبیاری غرقابی معمولا به صورت دوره‌ای و دائم به انجام می‌رسد. از آنجایی هم که زمین می‌بایست غرق در آب شود (مانند زمین برنج)، معمولا نباید شیبی داشته باشد. این روش نیز در زمین‌های کم‌نفوذ به انجام می‌رسد. علاوه بر این، این روش معمولا جلوی تهویه‌ی خاک را می‌گیرد. اگر هم خاک شور باشد، به خوبی آن را می‌شوید. معمولا آبیاری غرقابی، خود به سه گروه تقسیم میشود: * سیلابی *نواری * کرتی * ماندابی: در این روش از آبیاری سطحی، زمین دائما از آب پر و خالی میشود (به عنوان مثال، در صورتی‌که غرقابی دائم به طوقه‌ی گیاه یا بخش‌های دیگر آن صدمه بزند، از این روش استفاده می‌کنند) – اگر زمین شما اندکی شیب داشته باشد، باز هم می‌توانید از این روش استفاده کنید.
روش‌های آبیاری سطحی نوین
آبیاری شیاری
در این روش، شیارهایی در میان ردیف‌های گیاهان شکل می‌گیرد که آب در دل آن به جریان می‌افتد. اگر تابه‌حال سری به زمین پنبه زده باشید، بدون شک با این شکل آبیاری مواجه شده‌اید. شیارهایی که طی این مدل آبیاری، میان ردیف گیاهان کشیده میشود، کاملا تعمیم‌یافته با خط تراز زمین است.
آبیاری نواری
بخصوص در میان باغ‌ها و زمین‌های غلات طرفدار زیادی دارد. در این روش، نوارهایی که طول آن‌ها حتی به 300 متر هم می‌رسد انتخاب می‌شوند؛ تا آب را بین ردیف‌های گیاهان تقسیم کنند. این نوارها سپس به انشعابات مختلفی تقسیم می‌شوند، تا آب را بین این انشعابات تقسیم کنند. این مدل آبیاری، معمولا در آن واحد که جریان از نوار عبور می‌کند، به گیاهان می‌رسند. – این روش هم در شیب‌های زیاد، کمی آبیاری را با چالش روبرو می‌کند. از آن گذشته، این روش، یکی از بهترین روش‌های کنترل آبیاری، بسته به گیاه و محصول است.
آبیاری کم‌فشار
این آبیاری از طریق احداث کانال‌هایی صورت می‌پذیرد. در این نوع از آبیاری سطحی، آب بسیار کم‌تری نسبت به آبیاری تحت فشار استفاده میشود. یکی از مزایای مهم این نوع آبیاری، این است که آب فرصت نفوذ در خاک را پیدا می‌کند و از هدر رفت آب (مانند بخار شدن آن) جلوگیری میشود.این روش را می‌توان در زمین‌های شیب‌دار نیز به کار برد.
روش‌های آبیاری نوین تحت فشار
یکی از روش‌های آبیاری نوین، آبیاری تحت فشار است؛ که طی آن، آب با فشاری بالاتر از فشار اتمسفر، از لوله‌های تعبیه شده عبور کرده و پس از پاشیده شدن بر روی گیاهان، در بخش‌های مختلف زمین یا باغ توزیع میشود.
آبیاری قطره‌ای
شبکه‌ی لوله‌کشی، آب را با فشار کم بین انشعابات زمین تقسیم نموده، سپس با سرعت بالا و به شکل قطره روی گیاه اسپری می‌کند. از جمله مهم‌ترین مزایای این روش، سرعت بالا در آبیاری، قابلیت تصفیه‌ی آب، کنترل دقیق میزان آبیاری، امکان آبیاری نواری، لوله‌ای و قطره‌چکانی، هزینه‌ای اندک در مقایسه با سایر روش‌های مدرن آبیاری، جلوگیری از هدررفت آب و فرسایش خاک، قابلیت انعطاف در زمین‌های مختلف و... می‌باشد. بعلاوه عملکرد کودهای زمین را نیز تسریع می‌کند.
آبیاری بارانی
روشی بشدت کارآمد که در واقع بارش باران را از طریق لوله‌های تعبیه شده در خاک و از طریق آب‌پاش‌هایی که به همین منظور در زمین کار گذاشته شده است، شبیه‌سازی می‌کند. این مدل آبیاری می‌تواند ثابت، نیمه ثابت یا متحرک باشد. معمولا سیستم‌های متحرک، آبفشانهای متعددی دارد که آب توسط پمپ‌ها به محل آبفشانها می‌رسد و سپس بر روی گیاه، به شکل باران اسپری میشود. روش بارانی نیز مانند روش آبیاری قطره‌ای، مزایای بسیاری دارد که می‌توان از میان آن به تناسب آن برای کودپاشی، جلوگیری از فرسودگی زمین، خنک‌سازی محصولات در صورت وقوع گرمای زیاد و... اشاره کرد. اما یکی از معایب این روش این است که در صورت وقوع باد، مقدار زیادی از آب به هدر خواهد رفت و در صورتی‌که شما سمپاشی کنید، این احتمال هست که سموم از روی گیاهان شسته شوند. بماند که این پروژه‌ها، معمولا به هزینه‌ی بالاتری هم برای راه‌اندازی نیاز دارد.
آبیاری بارانی معمولا به چند روش اجرا میشود:
- قرقره‌ای: این روش آبیاری با کمک ماشین آبیاری قرقره‌ای، زمین شما را به شکل نواری آبیاری می‌کند. این روش را می‌توانید برای مناطق مرتفع، ناهموار و انواع خاک‌های رسی و حتی شنی هم استفاده کنید. این روش آبیاری خود به دو دسته آبیاری قرقره‌ای گان (تفنگی) و مه‌پاش تقسیم میشود.
- کلاسیک: یکی از ساده‌ترین روش‌های آبیاری بارانی، که آب از طریق پمپ بین انشعابات لوله‌ها تقسیم میشود. سپس از طریق آبپاش بین گیاهان پخش میشود.
- آبفشان غلطان: در این روش با کمک لوله‌های آلومینیومی، آب را از طریق یک موتور بنزینی به آبپاشها می‌رساند و به وسیله‌ی چرخ‌ها، بین قطعات مختلف زمین جابجا شده و آب را تقسیم می‌کند. معمولا از این روش برای زمین‌های کشاورزی هموار و فاقد شیب استفاده میشود.
- آبفشان دوار: با کمک دستگاهی پیشرفته، آب از منبع به برج اصلی منتقل شده، سپس با فرمان موتور به آبفشانهای دوار می‌رسد. این آبفشانها نیز با حرکات دایره‌ای، آب را بین گیاهان پخش می‌کنند.
- آبفشان خطی: تنها وجه تفاوت در میان این مدل آبفشان با آبفشان دوار، حرکت خطی آن است؛ که ساختاری مستطیلی شکل دارد.
آبیاری گلدانی
خاستگاه آن به ایران و شمال آفریقا می‌رسد. این روش که برای مناطق کم‌آب عالی‌ست، از روش آبیاری قطره‌ای گرفته شده و کوزه یا گلدانی پر از آب درون خاک قرار می‌گیرد تا آب از طریق سوراخ آن به گیاه برسد. این روش از نظر صرفه‌جویی در هزینه‌ها و اتلاف آب حرف اول را می‌زند. اما توزیع رطوبت آن بسیار ریسکی و بستگی به نوع خاک، نوع گیاه، درزهای کوزه و... دارد.
آبیاری میکرو
هر روشی که تنها مقدار اندکی از آب را (به اندازه‌ی نیاز گیاه در طول روز) به آن برساند، در این دسته قرار می‌گیرد. معمولا حجم آبیاری در این روش کم است و به روش‌های مختلف به انجام می‌رسد.
- موضعی: لوله‌های پلاستیکی بین بخش‌های مختلف زمین پخش شده و آب را در کنار ریشه‌ی گیاه، به بیرون می‌پاشد.
- سطحی: معمولا برای باغ‌ها و درختان استفاده میشود. در این روش دستگاه‌های کنترلی و لوله‌های بسیاری، آب را به انشعابات مختلف رسانده؛ و به روش قطره‌ای یا حداقل با دبی پایین به گیاه می‌رسانند.
- زیرسطحی: لوله‌هایی در زیر خاک تعبیه می‌شوند تا به میزان تنظیم شده، آب را به ریشه برسانند. یکی از مزایای این روش، عدم خرابی لوله‌ها به دلیل لگدخوردگی یا آفتاب‌زدگی‌ست.
- نبضی: به روش قطره‌چکانی یا از طریق آبپاشها، آب را به گیاه می‌رساند.
- جرعه‌ای: این روش نیز مانند روش نبضی از طریق قطره‌چکانی یا آبپاشها، آب را پخش می‌کند. به این تفاوت که جریان آب کنترل‌شده و مقطع بوده و گاهی میزان دبی بیشتر میشود.
- حبابی: دبی آب در این روش بالاتر از معمول بوده، از طریق نوارهایی که میان مزرعه تقسیم می‌شوند؛ آب را به گیاه می‌رسانند.
- مه‌پاشی: در این روش، آبیاری به شکل افزایش رطوبت و پخش بخار بین گیاهان صورت می‌گیرد.
(کودپاشی از طریق تغذیه‌ی برگی)
و اما محلول‌پاشی نوین و انواع آن
محلول‌پاشی که به آن تغذیه‌ی برگی نیز می‌گویند، در زمانیکه مواد غذایی خاک به اندازه‌ی کافی نیست، این مواد را به سرعت به خاک شما می‌رساند. به این شکل گیاه از طریق برگ‌های خود، این مواد حیاتی را جذب می‌کند.
نکاتی که در حین محلول‌پاشی نباید از یاد ببرید:
- محلول‌پاشی برگی: دراین روش، کود یا سم به صورت پودری بر روی گیاه اسپری میشود. این روش بخصوص در زمان‌هایی که گیاه از کمبود مواد خاصی رنج می‌برد، بسیار توصیه میشود. معمولا این روش بر روی گیاهان پهن‌برگ تاثیر بیشتری دارد. بازده این روش به شدت بالاست و باعث تجهیز گیاه و مقاومت آن در برابر انواع آفات و بیماری‌ها میشود.
- زمان استفاده از محلول‌پاشی: زمانیکه به دلایل مختلفی، خاک به اندازه‌ی کافی تهویه نمی‌شود، بیماری‌ها و آفات مختلفی گیاه را تهدید می‌کنند و یا رطوبت گیاه کاهش یافته است؛ می‌توان از محلول‌پاشی استفاده کرد.این محلول‌ها می‌توانند به شکل پودری یا محلول در آب (مایع) باشند. معمولا در هنگام تغذیه‌ی گیاه با محلول‌پاشی، از مواد و یون‌های ارگانیک استفاده میشود. محلول‌های تغلیظ شده معمولا برای محلول‌پاشی مناسب نیستند.
- توصیه میشود که محلول‌پاشی در زمانیکه هوا خنک است، انجام شود. اوایل صبح یا اواخر غروب انجام شود. (ساعات اولیه‌ی صبح: 7 الی 9 صبح و ساعات اواخر غروب: 5 الی 7 غروب)
- گیاه‌هایی که به آفت و بیماری دچار شده‌اند و شاخ و برگ بسیاری دارند، نیاز به سمپاشی عمیق دارند.
- معمولا این روش تاثیری 8 الی 9 برابر سریع‌تر از تغذیه‌ی خاکی گیاه دارد. به همین دلیل، توصیه میشود که پیش از محلول‌پاشی، آبیاری انجام شود تا پس از دریافت محلول یا سم از طریق روزنه‌های هوایی گیاه، به سرعت در بافت آن پخش گردد.
- بهتر است محلول‌پاشی را در آب و هوای بسیار گرم انجام ندهید. در این صورت محلول‌ها به سرعت تبخیر می‌شوند و بازدهی عملکرد شما بشدت پایین می‌آید. بهترین زمان، هوایی خنک و با رطوبت بالا است. اما دقت کنید که سطح برگ کاملا اشباع و خیس نباشد.
- مقدار پاشش محلول یا سم می‌بایست کاملا تنظیم شده باشد (به اصطلاح دستگاه کالیبره شده باشد) به این شکل، از عدم وجود رسوب در دستگاه هم مطمئن شوید، تا مواد مغذی یا سم دقیقا متناسب با نیاز گیاه به آن برسند. از شستن کاملا برگ‌ها با محلول هم خودداری کنید. چرا که بازده کار شما را پایین می‌آورد.
معمولا این روش، در زمانی توصیه میشود که گیاه در مرحله‌ی مهمی از رشد قرار دارد، اما ریشه نمی‌تواند مواد مورد نیاز آن را تامین کند. پس تنها به محلول‌پاشی تکیه نکنید. به گیاه کمک کنید تا همزمان که از ریشه جذب دارد؛ از طریق برگ‌ها نیز مواد مغذی خود را دریافت کند. به این شکل، کیفیت محصول و رشد گیاه، به شدت افزایش خواهد یافت.
نتیجه‌گیری
آبیاری یکی از مهم‌ترین نیازهای گیاهان کشت‌شده است؛ که می‌بایست هنگام انجام آن به فاکتورهای مختلفی دقت کرد. آبیاری در کشاورزی به روش‌های مختلفی انجام میشود که بسته به شرایط اقلیمی، خاک و هزینه‌های آن‌ها و… به انجام می‌رسد. در صورتی که نیاز به مشاوره‌ی تخصصی در زمینه‌ی روش‌های آبیاری و محلول‌پاشی دارید، می‌توانید با کارشناسان اگری‌راز تماس حاصل فرمایید.
مطلبی دیگر از این انتشارات
بیماری و آفات گل و گیاهان زینتی
مطلبی دیگر از این انتشارات
راه های مراقبت از چمن طبیعی
مطلبی دیگر از این انتشارات
تکثیر گیاهان آپارتمانی