تنگه ابوقریب؛ روایت حماسه گردان عمار

نویسنده: الهام مهدی‌زاده

تنگه ابوقریب نام فیلم سینمایی بهرام توکلی است که در سال 1396 به تهیه‌کنندگی سعید ملکان ساخته شد. فیلمنامه این اثر سینمایی جنگی را نیز بهرام توکلی نوشته است؛ روایتی از حماسه بزرگ گردان عمار از لشکر 27 محمد رسول الله در 21 تیر 1367؛ حدیث مقاومت سخت و دفاع سرسختانه سربازان این سرزمین در روزی سرنوشت‌ساز؛ درست پنج روز پیش از امضای قطعنامه 598 بین ایران و عراق.

فیلم تنگه ابوقریب با نمایی از آرامش جریان آبی شط آغاز می‌شود و با تصویری از جوشش جریان سرخ خون شهید پایان می‌یابد، اما آنچه در این بین می‌گذرد، طوفانی از عشق و جنون است در سرزمین پهلوانان و قهرمانان اسطوره‌ای؛ صحنه‌هایی بی‌بدیل و حیرت‌انگیز از ایثار و رشادت در رخدادی تاریخی و بزرگ که طی سال‌ها کمتر دیده و شنیده شد و در سایه خبرهای مربوط به پایان جنگ و توافقات بین‌المللی کمرنگ باقی ماند.

مجید، حسن، خلیل و عزیز آقا و برخی دیگر از رزمندگان گردان عمار پس از مدت‌ها می‌خواهند چند روزی را به مرخصی بروند که با آغاز ناگهانی عملیاتی استراتژیک به خط مقدم برمی‌گردند. هدف از عملیات حفظ تنگه ابوقریب است، زیرا عبور دشمن از تنگه ابوقریب به معنای اشغال خوزستان است. در این بین نوجوانی به نام علی نیز اصرار دارد به بهانه عکاسی و کمک به رزمندگان در عملیات حضور داشته باشد که این حضور، همراه با حضور تماشاچی در لحظه لحظه روایت است؛ از لحظات دردناک جنگ و دیدن صحنه‌های دلخراش کشته‌شدگان و مجروحان حملات شیمیایی رژیم بعثی عراق تا لحظات ناب شهادت شخصیت‌های قصه. البته در میان قصه اصلی خرده داستان‌هایی نیز روایت می‌شوند که در جریان فیلم چندان عمق و پرداختی ندارند.

به طور کلی قصه فیلم روایت یک حماسه است، اما کارگردان چنان به حضور مخاطبش در تعریف تک‌تک لحظات قدرت بخشیده که با تماشای فیلم خود را کاملا وسط صحنه‌های جنگ حس می‌کند.

بهرام توکلی در فیلم سینمایی تنگه ابوقریب کوشیده تا با هنر خود گوشه‌ای از رشادت‌های سربازان ایرانی را در اوج حملات دشمن و در آخرین روزهای حساس دفاع مقدس به شکلی جذاب و ملموس به تصویر بکشد که این تلاش در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر مورد توجه هیات داوران و مردم قرار گرفت و جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را برای وی به ارمغان آورد. همچنین او در پانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت موفق به کسب تندیس و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی برای فیلم سینمایی تنگه ابوقریب شد.

بهرام توکلی کارگردانی را با ساخت فیلم‌های کوتاه آغاز کرد و خیلی زود به جرگه کارگردانان فعال سینمای ایران پیوست. فیلم‌های اینجا بدون من، پرسه در مه و پابرهنه در بهشت از جمله مهمترین آثار در کارنامه هنری کارگردان تنگه ابوقریب _ بهرام توکلی _ است؛ کارگردانی که این بار سعی کرده در ژانری متفاوت تجربه کسب کند و این تجربه منجر به کسب موفقیت‌های بسیاری برای وی شد، به طوری که فیلم سینمایی تنگه ابوقریبدر جشنواره 36 فیلم فجر یکی از درخشان‌ترین آثار سینمایی بود و موفق شد در بخش‌های دیگری نیز سیمرغ بلورین جشنواره را به دست آورد. جوایز این فیلم در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر عبارت‌اند از:

بهترین فیلم (سعید ملکان)، بهترین بازیگر نقش اول مرد (امیر جدیدی)، بهترین چهره‌پردازی (سعید ملکان)، بهترین صدابرداری (رشید دانشمند) و بهترین جلوه‌های ویژه میدانی (محسن روزبهانی).

گفتنی است این فیلم در بخش‌های مختلف دیگر نیز نامزد دریافت جایزه شده بود.

در فیلم سینمایی تنگه ابوقریب بازیگران زیر ایفای نقش کرده‌اند:

جواد عزتی، حمیدرضا آذرنگ، امیر جدیدی، علی سلیمانی، مهدی پاکدل، یدالله شادمانی، قربان نجفی، بانیپال شومون، مهدی قربانی، میلاد یزدانی، مهدی صباغی و...

در این فیلم مدیر فیلمبرداری حمید خضوعی، صدابردار رشید دانشمند، طراح صحنه محمدرضا شجاعی، تدوینگر میثم مولایی، چهره‌پرداز سعید ملکان و آهنگساز حامد ثابت بوده و جلوه‌های ویژه میدانی را محسن روزبهانی و جلوه‌های ویژه بصری را حسن ایزدی، جواد مطوری، محمد برادران و محسن خیرآبادی بر عهده داشته‌اند.

فیلم سینمایی تنگه ابوقریب گرچه در ابعاد فنی و جلوه‌های ویژه تحسین اغلب سینماگران و سینمادوستان را برانگیخت، در بخش فیلمنامه و شخصیت‌پردازی با انتقادات زیادی روبه‌رو شد. بسیاری از منتقدان نقطه ضعف این فیلم را شخصیت‌پردازی ضعیف نقش‌های اصلی و فرعی می‌دانند؛ شخصیت‌هایی که تاثیر ماندگاری در ذهن بیننده ندارند و به درستی شکل نمی‌گیرند و بیشتر به مدد بازی درخشان و زیبای بازیگران این فیلم دیده شدند.

در واقع، در این فیلم تلاش خاصی نشده که تماشاگر به درون کاراکترها و شخصیت قهرمانان قصه نزدیک شود و بیشتر تمرکز فیلمساز بر فضاسازی بوده که موسیقی درخشان و همین‌طور فیلمبرداری و صدابرداری خوب و جلوه‌های ویژه میدانی قوی در این فضاسازی نقش پررنگی داشته و به همین دلیل توکلی در نمایش صحنه‌های جنگی فیلم بسیار موفق عمل کرده است.

به هر حال با وجود همه انتقادات و معایب، فیلم سینمایی تنگه ابوقریب خوش درخشیده و نگاه‌ها را به سمت خود جلب کرده است. بنابراین، اگر به تماشای فیلم‌های اکشن و جنگی علاقه دارید، تنگه ابوقریب را از دست ندهید. برای دیدن این فیلم می‌توانید به بخش آیوفیلم، تلویزیون اینترنتی آیو مراجعه کنید و از تماشای آن لذت ببرید.