اخذ پذیرش دکترا در اروپا - سیر تا پیاز

تقریبا اوایل آذرماه بود که تصمیم گرفتم برای دکترا اقدام کنم. مثل همه، اولین مقصدی که به ذهنم رسید کانادا بود و بعد از اون هم آمریکا و انگلیس. بعد از تقریبا یک ماه با شرایط دکترا در اروپا آشنا شدم و فهمیدم که کلا اروپا، حداقل از نظر من، خیلی شرایط بهتری رو داره ولی متاسفانه هیچ کدوم از دوستان من در این مورد چیزی نمیدونستن و اکثر بچه هایی که میخوان برای دکترا اقدام کنن هم در این مورد چیزی نمیدونن. به خاطر همین تصمیم گرفتم که اینجا در مورد این موضوع بنویسم تا بقیه هم با دکترا در اروپا آشنا بشن و بتونن تصمیم بهتری بگیرن.

قبل از شروع دو تا نکته خیلی مهم رو بگم:

1. این مطلب فقط و فقط برای دکترا معتبره.
2. قاعدتا ممکنه یه سری ایرادات ریز در نوشته من باشه. یا به خاطر اشتباه لپی، یا به خاطر نداستن کامل موضوع. در این صورت خوشحال میشم کمکم کنید تا نوشته تصحیح بشه.

فهرست مطالب

1. من کی هستم؟ اصلا صلاحیت نوشتن این موضوع رو دارم؟
2. منظور من از اروپا دقیقا کدوم کشورها هستن؟
3. شرایط کلی دکترا در اروپا چیاس؟
4. پیش نیاز های اخذ پذیرش دکترا در اروپا چیاس؟
5. کجا دنبال پوزیشن بگردیم؟
6. بعد از دعوت به مصاحبه
7. جمع‌بندی و مقایسه با کانادا (و آمریکا)

من کی هستم؟ اصلا صلاحیت نوشتن این موضوع رو دارم؟

من اسمم آرشه. لیسانس و فوق لیسانس رو تو دانشگاه علم و صنعت گذروندم. رشتم هم مهندسی برق بود. لیسانس الکترونیک و ارشد سیستم های الکترونیک دیجیتال. نمیخوام اینجا رزومه بنویسم ولی شرایط کلیم رو میگم که بتونید مقایسه کنید. معدل لیسانسم 16.19 و ارشدم 18.27 بود. یدونه مقاله ISC در زمینه طراحی مدارات VLSI دارم. سربازیمم در قالب سرباز پژوهشیار (همون امریه) در دانشگاه علم و صنعت گذروندم و در واقع برام شده دو سال سابقه کار. با اینکه رشتم الکترونیک بوده، ولی دنبال پوزیشن های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین بودم و در واقع میخواستم رشتمو از برق به علوم کامپیوتر تغییر بدم (و مقاله ای که دارم اصلا در این زمینه نیست).

من اوایل برای کانادا و یه چند جایی هم آمریکا رزومه فرستادم. تقریبا همه رو ریجکت شدم و یدونه اکسپت هم از دانشگاه saskatchwan گرفتم (خیلی دانشگاه غراضه ایه). ولی اپلای نکردم و خودم پیشنهادشون رو رد کردم. بعد از آشنایی با شرایط اروپا، دیگه قید آمریکا و کانادا رو زدم. یه عالمه رزومه فرستادم. تعداد زیادی ریجکت شدم. دو تا آفر گرفتم. این از من!

منظور من از اروپا دقیقا کدوم کشورها هستند؟

شاید فکر کنید که منظور من از اروپا انگلستان باشه. در این صورت سخت در اشتباهید. شرایط دانشگاه های انگلیس بیشتر شبیه کانادا و آمریکاست تا کشورهای مورد نظر من. اروپایی که من قراره در اینجا توضیح بدم شامل این کشورهاست:

• هلند
• بلژیک
• آلمان
• دانمارک
• سوئد
• نروژ
• سوئیس
• لوکزامبورگ (البته این کشور کلا خیلی کوچیکه و یدونه دانشگاه داره، ولی دانشگاه خوبیه)

شاید کشورهای دیگه ای هم باشن که این شرایطی که قراره توضیح بدم، برای آنها هم کاربردی باشه (مثل فرانسه، اسپانیا یا ایتالیا). اینو دیگه باید برید خودتون سرچ کنید. من فقط همین کشورا رو میدونم.

تمامی این کشورها با ما 2 ساعت و نیم اختلاف زمانی دارن.

شرایط کلی دکترا در اروپا

اون افرادی که با پروسه اپلای کردن در دانشگاه های کانادا و آمریکا آشنایی دارند حتما میدونن که شروع کار میشه ایمیل فرستادن به اساتید مختلف. ایمیل میزنن که من به موضوعاتی که دارید کار میکنید علاقه مند شدم، دانشجو دکترا نمیخوای؟ (من دیگه خیلی خلاصه کردم متن ایمیل رو :) ). خب تو اروپا اصلا این شکلی نیست. برخلاف دانشگاه های قاره آمریکا که اول دانشجو میگیرن بعد بهش پروژه میدن، تو اروپا اول پروژه میگیرن و بعد برای انجام پروژه اطلاعیه میزنن که دانشجو میخوایم. در نتیجه PhD در اروپا بیشتر شغل هست تا درس (مثلا در هلند کسی که داره PhD میخونه، در واقع داره میره سر کار، ویزا هم که بخواید بگیرید، ویزای کاری بهتون میدن). البته این داستان شغله همه جا صادق نیست.

اگر با شرایط دکترا در کانادا یا آمریکا آشنا باشید، میدونید که بعد از ایمیل زدن به اساتید و قبول شدن در مصاحبه باید مدارکتون رو (شامل مدرک دانشگاهی، زبان و چیزای دیگه) تا زمان مشخصی (که بهش ددلاین Deadline اپلای هم میگن) آپلود کنید. بعد از اون هم یه پولی میدین (به نام اپلیکیشن فی Application Fee) که اپلیکیشنتون بررسی بشه. برای مثال برای دانشگاه تورنتو، برای اینکه پذیرش سپتامبر رو بگیرید، باید تا 15 دسامبر سال قبلش مدارکتون رو ارسال کرده باشید (10 ماه قبلش!!!) و چیزی حدود 100 دلار هم پرداخت کنید. تو اروپا که کلا اپلیکیشن فی نداریم. ددلاین هم بستگی به پوزیشن داره. مثلا یه استادی میگه من دانشجو دکترا میخوام. آگهیش میکنه و میگه ددلاینش تا دو ماه دیگس. شروعش هم حتما سر ترم نیست. بعد از اینکه انتخابتون کردن میگن پاشید بیاید. بعد از تموم شدن ددلاینشون میان رزومه ها رو بررسی میکنن. یه سری رو انتخاب میکنن برای مصاحبه تا در نهایت یکی رو انتخاب کنن. در این مورد بعدا بیشتر توضیح میدم.

در اروپا اگر بخواید PhD بخونید بهتون حقوق میدن. یعنی اصلا بحث سر این نیست که فاند داره یا نه. حتما به شما پول میدن. مقدارش هم (بسته به کشور و بعضی مواقع بسته به دانشگاه) مشخصه. یعنی حتی جای چونه زدن هم نداره. همه یه مقدار میگیرن. دو تا مثال بزنم:

1. در هلند، دانشجوهای دکترا مهندسی (البته این چیزی که گفتم غلطه، چون در هلند خوندن PhD، دانشجویی حساب نمیشه، پس دانشجو دکترا نداریم) سال اول ماهانه 2400 یورو حقوق میگیرند. این مقدار در سال آخر به ماهانه 3000 یورو خواهد رسید. برای حقوق دریافتی مالیات باید پرداخت شود.
2. در آلمان قانونی به نام TV-L E13 وجود داره که مقدار حقوق دانشجوهای دکترا رو مشخص میکنه. مقدار حقوق بستگی داره به ساعت کار در هفته. برای مثال تو آگهی پوزیشن نوشته که این پوزیشن 100 درصد است (یعنی شغل تمام وقت است) یا 65 درصد می باشد. برای حقوق دریافتی مالیات پرداخت می شود.

البته بگم که تو بلژیک این داستان یه ذره فرق داره. در بلژیک علاوه بر حقوق، فاند هم موجوده (فاند همونیه که تو کانادا میدن، مالیات نداره). یا بهتون حق انتخاب میدن که فاند میخوای یا حقوق. یا اینکه خودشون براتون انتخاب میکنن. البته حقوقی که مالیات داره از فاند بیشتره و به صورتیه که بعد از پرداخت مالیات، با فاند دریافتی یکی میشه (یعنی کلا از نظر مقدار دریافتی خالص فرقی نداره). گرچه حالت بدون فاند هم در بلژیک موجوده که در این صورت آگهی نمیکنن پوزیشن رو، از این ایمیلیا میشه مثل کانادا. گرچه ممکنه ایمیلی اقدام کنید و فاند هم بگیرید.

اگر مقدار پول براتون مهمه، سوئیس از همه جا بیشتر میده. دو سه برابره رسما. مالیاتش هم کمتره. ولی سخت قبول میکنه. چون همه میخوان برن اونجا. سوئیسه دیگه! گرچه کشور گرونیم هست.

در ضمن، دانشگاه ها در اروپا مجانیه. دیگه اون پولی گروناش 1800 یوروعه. کلا ها، نه سالی. یه 900 یورو موقع ثبت نام میدین. یه 900 یورو هم موقع دفاع. همین. (این مثالی که زدم مربوط به دانشگاه خنت بلژیک بود که مثلا پولیه، البته نمیدونم گرون ترین هست یا نه). البته بعضی از دانشگاه ها چیزی به نام Bench Fee دارن که حدود 300-400 یورو در ماهه. گرچه ممکنه از شما این مقدارو نخوان. این دیگه کلا بستگی به دانشگاه و پوزیشن داره. کلی نیست.

پیش نیازهای اخذ پذیرش دکترا در اروپا

به اروپا علاقه مند شدید؟ حالا پیش نیازهاش چیه؟ وقتی یک آگهی استخدام دانشجو دکترا دیدید و خواستید براش اپلای کنید، یه سری مدارک از شما میخوان. این مدارک ایناس:

• رزومه
• کاور لتر (Cover Letter). بعضی جا ها به اسم موتیویشن لتر (Motivation Letter).
• مدارک دانشگاهی و ریزنمرات (هم لیسانس هم فوق) ترجمه شده به انگلیسی.
• دو تا یا سه تا رفرنس. (همون ریکام)
• مدرک زبان. این یکی یه ذره توضیح میخواد. اکثر دانشگاه ها مدرک زبان نمیخوان و من برای تکمیل شدن لیست نوشتمش. مثلا نروژ میخواد. سوئد هم میخواد ولی به خاطر کرونا راه میان. یکی از دوستان من رفت سوئد بدون مدرک زبان. دانشگاه خنت بلژیک میگه یا تافل 80 یا استادت بگه که زبان بلدی (که معمولا همه اساتید میگن بلده). امثال این دانشگاه خنت زیادن. دانشگاه صنعتی مونیخ نوشته ما کلا به تافل و آیلتس اعتقاد نداریم. من حتی دیدم بعضی از دانشگاه هایی هم که میخوان مدرک زبان Expire شده هم قبول میکنن.
• یه خلاصه از تز ارشد. اینم توضیح میخواد. بعضیا گفتن یه خلاصه نیم صفحه ای. بعضیا گفتن یه لینک به تز ارشدتون. بعضیا گفتن تز رو آپلود کنید. بعضیام نمیخوان.
• مخصوص نروژ: اکثر دانشگاه های نروژ یه چیزی میخوان به نام Research Statement که یه 7-8 صفحه ای قراره درباره موضوع پروژه بنویسید و بگید چجوری قراره پروژه رو حل کنید. من فقط یه بار همچین چیزیو برای یکی از پوزیشن های دانشگاه آمستردام دیدم. دیگه به جز نروژ ندیدم.

مقاله میخوایم؟ مقاله مهم هست ولی اجباری نیست. یعنی توقع ندارن ولی خب در نهایت بین یکی که مقاله داره و یکی که نداره، اونی که داره رو انتخاب میکنن. نمره مثبته. چیزای دیگه براشون مهمه تره. البته خب به استادشم بستگی داره. نمیشه کلی گفت. دقت کنید که من بدون مقاله مرتبط دو تا آفر گرفتم. این در حالیه که تو کانادا، داشتن مقاله یکی از ششروط بعضی از اساتیده.

نتیجه این شد که قبل از شروع، رزومه و فرمت کاور لتر رو آماده کنید (برای هر پوزیشن باید کاور لتر مخصوصش رو بنویسید). مدارکتون رو آزاد کنید و ترجمه کنید (البته بعضیا ترجمه غیررسمی هم قبول میکنن. ولی خب چه کاریه آخرش که باید رسمی رو تحویل بدید). زبان هم نمیخواد ولی انگلیسی بلد باشیدا. فقط نمیخواد امتحان بدید. با دو سه تا استاد هم صحبت کنید که رفرنس شما باشن.

آپدیت: یکی از دوستان من تونسته بدون آزاد کردن مدارک تحصیلیش اپلای کنه و پذیرش بگیره. بعد از اینکه پذیرشش رو گرفت رفت دنبال آزاد کردن مدرکش. تو این مورد خاص دوست من اصلا مدارکش رو ارسال نکرده و اونا هم قبول کردن ولی نمیتونم بگم که این قضیه همیشه صادقه و قبول میکنن. فقط برای کامل بودن، این مطلب رو اضافه کردم.

کجا دنبال پوزیشن بگردیم؟

خب حالا همه مدارک هم آماده هست. از کجا آگهی های استخدام دانشجو دکترا رو پیدا کنیم؟ هر دانشگاهی برای خودش یدونه صفحه استخدام داره که توش آگهی های استخدامش رو میذاره. از استخدام منشی و نظافتچی تا استخدام دکترا، پست دکترا و استاد. ولی خب میدونید چنتا دانشگاه داریم؟ هر روز بخواید همه رو چک کنید که خیلی طول میکشه. پس چی کار کنیم؟ از این سایتا استفاده کنید:

Academictransfer.com

این سایت مخصوص هلنده. یعنی همه آگهی استخدامی ها رو از همه صفحات دانشگاه های مختلف جمع میکنه میذاره تو سایت خودش. کامل کامل هم هست. همه رو میذاره.

LinkedIn.com

شاید با لینکدین آشنا باشید. لینکدین یک social media هست که مخصوص کار و حرفه هستش. یه قسمت Jobs داره. بعضی از دانشگاه ها از لینکدین استفاده میکنن برای گذاشتن آگهی استخدامیشون.

indeed.com

این وبسایت هم که شاید باهاش آشنا باشید یک سایت جستجوی شغلهو خیلی از دانشگاه ها از این سایت استفاده میکنن.

از وبسایت Daad هم میتونید برای پوزیشن های دکترا در آلمان استفاده کنید. ولی وبسایتش کامل نیست (یعنی همه رو نمیذاره).

چجوری در این وبسایت ها سرچ کنیم؟ سوال خیلی مهمیه. اسکرین شات بالا رو نگاه کنید. اسکرین شاتیه از وبسایت Indeed. بقیشون هم همین شکلین. به خاطر همین من فقط Indeed رو توضیح میدم. یدونه What داره و یدونه Where. من تو what میزنم PhD Position یا PhD Student (معمولا نتیجه های متفاوتی برای جفتش میاد). تو where هم مقصد رو وارد کنید. دقت کنید که من فیلتر پست شده در 24 ساعت گذشته رو فعال کردم. یعنی فقط جدیداش میاد. هر روز سر ساعت 12 این کار رو میکنم و فقط جدید ها رو میبینم. کشورهایی که نام بردم (به جز هلند که در سایت اول چک میکنم) هم تو where وارد میکنم. اگر موضوع پروژه با کار من جور در بیاد اپلای میکنم (یا سیو میکنم بعدا اپلای میکنم).

البته حتما شما هم نباید مثل من عمل کنید. این فقط یک مثال بود. میتونید مثلا جزئی تر سرچ کنید. Phd Machine Learning برای مثال. سایت های دیگه ای هم مثل findaphd موجوده که من ازش استفاده نمیکردم.

اینم اضافه کنم که در بعضی از کشورها مخصوصا در سوئد و دانمارم یک سری پوزیشن های دکترا موجوده به نام industrial PhD که شما علاوه بر اینکه در یک دانشگاه ثبت نام میکنید، در یک شرکتی هم میرید سر کار (مثلا شرکت رفتن میشه 20 درصد دکتراتون). اینام خیلی خوبن. برای مثال میدونم BMW دانشجو دکترا میگیره (برای رشته خودم حداقل).

مهم:

با اینکه من چنتا سایت معرفی کردم و حتی سایت های بیشتری هم وجود داره برای پیدا کردن پوزیشن دکترا در اروپا، بهترین مرجع سایت خود دانشگاه هاست. خیلی از دانشگاه ها آگهی هاشونو فقط داخل سایت خودشون میذارن. البته اون سایت هلندیه کامل کامله. نیازی نیست سایت دانشگاه های هلند رو چک کنید. ولی مثلا دانشگاه صنعتی مونیخ فقط از سایت خودش برای اطلاع رسانی پوزیشن های دکتراش استفاده میکنه.

بعد از اپلای و دعوت به مصاحبه

بعد از این که برای تعداد زیادی پوزیشن اپلای کردید، باید منتظر جواب باشید. بعضیا تو همون آگهی نوشتن که چه موقعی جواب رو اعلام میکنن. مثلا من یکیو دیدم که دقیقا نوشته بود 22 و 23 فوریه با کاندیداها تماس میگیریم. خیلیا هم نمیگن. ولی قانون کلیش اینه که باید حداقل تا بعد از ددلاین اون پوزیشن صبر کنید. اگر زودتر از اون بهتون ایمیل زدن میخوان ریجکت کنن :). حتی بعضیاشون تا 2 ماه بعد از ددلاین جواب نمیدن. پس عجله نکنید. طبق تجربه من حتما بهتون میگن که انتخاب شدید یا ریجکت شدید. اینجوری نیستن که هیچی نگن. اگر ریجکت شدید که اصلا ناامید نشید. اصلا جز پروسه اینه که 10-15 باری حداقل ریجکت شید اولش.

حالت دوم اینه که میگن رزومه شما برای ما جالب بود بیا مصاحبه (با اسکایپ یا زوم معمولا). تازه اینجا شروع کاره. بسته به استاد و تعداد کاندیدا ها تعدادی تست از شما گرفته میشه. تست های مختلف از جمله برنامه نویسی (برای رشته من، اگر رشتتون مواده برای مثال، احتمالا این تست رو نمیدید). تست نقد مقاله، پرزنت کردن مقاله. جلسه های پرسیدن سوالای مختلف مربوط به پوزیشن و از این موارد. در نهایت هم با پاس کردن همه تست ها قبول میشید میره پی کارش. البته من شنیدم که بعضیا تست نمیگیرن. یه مصاحبه کوچولو انجام میدن و تمام.

جمع بندی و مقایسه با کانادا (و آمریکا)

از نظر من شرایط دکترا در اروپا صد برابر بهتر از قاره آمریکا و انگلستان هست. دانشگاه ها مجانی. حقوق ها بالاتر. گرفتن ویزای کاری. نیاز نداشتن به مدرک زبان. پولی نبودن اپلای. طولانی نبودن پروسه ها (یادتونه گفتم تو کانادا باید 10 ماه زودتر همه کاراتونو کرده باشید؟). معلوم بودن پروسه اپلای از اول تا آخر. و اینکه کانادا سرده. من خودم به شخصه طرفدار سرما نیستم. البته این دیگه شخصیه. سوئد و نروژ هم خیلی سردن.

این مقاله تموم شد. امیدوارم که کمکی هر چند کوچک به شما کرده باشم. اگر سوالی بود حتما در کامنت ها جوابگو هستم. اگر مشکلی و اشتباهی میبینید حتما در کامنت بهم بگید تا درستش کنم.