چطور کتاب بخونیم

در این مقاله به زبان ساده، تکنیک تجربی خودم رو در مورد کتاب خوندن ، نقد کردنش و به کار گرفتن مطالبش رو ارایه می کنم و امیدوارم که مفید فایده باشه.

آدم های زیادی رو می بینم که کتاب می خونن اما اولا زمان زیادی صرف خوندنش می کنن، دوما نمی تونن اون رو به نقد بکشن و صحیح یا غلط بودن مطالبش رو ارزیابی کنن و سوما مطالبش رو اون طور که باید دریافت نمی کنن و در نتیجه نمیتونن اون طور که باید و شاید ازش استفاده ببرن و کاربردیش کنن .

تو این مقاله می خوام یه روش روشن و نسبتا سادهء هشت مرحله ای رو که خودم ازش استفاده می کنم رو پیشنهاد بدم. امیدوارم که مفید فایده باشه.

مراحل انجام مطالعه :

1- مرور کلی: نگاه کلی به کتاب بندازید. به عکس جلد کتاب، به شرح مختصری که معمولا پشت کتاب نوشته شده، به فهرست مطالب و به تصاویری که احتمالا داخل کتاب هست نگاه بندازید و یه تحلیل اولیه داشته باشید. این بخش از کار، زمان زیادی نمی بره و شاید یک ربع تا نیم ساعت زمان مصرف کنه.

2- پرسش نخست: مقدمه و پیشگفتار کتاب رو بخونید و پیش از شروع مطالعه از خودتون بپرسید که این کتاب قراره به چه سوالی پاسخ بده و می خواد چه اطلاعات و آگاهی رو به شما بده. این بخش هم حدود یک ساعت زمان نیاز داره.

3- مطالعه سریع – دریافت طرح کلیِ کتاب: شروع به خوندن کتاب کنید اما مثل قصه بخونید، سطحی و سریع . این کار پیش زمینه اولیه ایجاد می کنه و شما رو برای مطالعه عمیق کتاب آماده می کنه. لازم نیست برای فهمیدن قسمت های سخت کتاب متوقف بشید. فقط بخونید تا آخر کتاب برید تا یه تصویر کلی و کمرنگ از محتوای کلیِ کتاب براتون ایجاد شه. این کار مثل کشیدن طرح کلی در نقاشیه ، پیش از اینکه سایه ها زده بشه و جزییات نقاشی مشخص بشه. این بخش فرایند مطالعه، بسته به حجم کتاب می تونه بین 5 تا 15 ساعت زمان نیاز داشته باشه . اگه روزی یک ساعت وقت بزارین، بین 5 روز تا دو هفته زمان می بره.

4- مطالعه عمیق- ثبت یا علامتگذاری نکات کیدی: بعد از اینکه طرح کلی موضوع کتاب رو گرفتین، حالا جزییات کتاب رو با دقت بیشتری مطالعه کنید. پیشنهاد می کنم زیر نکات کلیدی و مهم کتاب رو خط بکشید و نکات مهمی رو که دریافت کردین ، در حاشیه کتاب یادداشت کنید. این بخش از فرایند مطالعه ، بسته به حجم کتاب و همینطور پیچیدگی موضوع کتاب می تونه تا 50 یا 60 ساعت زمان هم نیاز داشته باشه.

تا اینجا شما بخش زیادی از مفاهیم و محتوای کتاب رو دریافت کردین اما هنوز نمی تونیم بگیم که شما به شکل بهره ور از کتاب استفاده کردین. هنوز این کتاب برای شما کاربردی نشده و حتی نمی دونین که اساسا موضوعی رو که کتاب مطرح کرده صحیح هست یا نه؟ پس هنوز مراحل تکمیلی مطالعه کتاب باقی مونده.

5- تهیه مدل ذهنی: معمولا هر کتابی به یه موضوع اصلی و محوری می پردازه و در کنارش به موضوعات دیگه ای که معمولا مکمل موضوع اصلیه و در حاشیه اون مطلب اصلی قرار می گیره ، می پردازه. شما می تونید کل کتاب رو بعد از مطالعه عمیق، روی یه صفحه، تصویر کنید. موضوع اصلی رو در مرکز صفحه بنویسید و موضوعات مرتبط و مکمل رو در اطرافش تصویر کنید و در مورد نحوه ارتباط او نها یادداشت کنید. با این کار شما کل موضوعات کتاب رو در یک نگاه در اختیار دارید. البته هر یک از اجزای مدل ذهنی رو شما قبلا طی مطالعه عمیق خوندین و بهش اشراف پیدا کردین و مدل ذهنی، همه اونها رو یک جا در اختیار شما قرار می ده.

6- انتقاد: تو این مرحله شما باید با مرور مدل ذهنی، موضوعات ارایه شده در کتاب رو به نوبه خودتون مورد انتقاد قرار بدین و صحت و سقم اون رو زیر سوال ببرین. ما کتاب می خونیم تا ازش بهره ببریم، اگه مطالبش غلط یا نشدنی باشه، قاعدتا نمی تونه مفید و کاربردی باشه و شاید حتی مضر و مخرب باشه. در فرایند نقد محتوا، شما می تونید به نتایج با ارزشی برسید.

7- بازآفرینی: در این مرحله و پس از نقد محتوای کتاب، شما می تونید مدل ذهنی که در مرحله 5 ترسیم کرده بودین رو مجدد و بر اساس تشخیص و تحلیل خودتون رسم کنید. یعنی ایرادات و نواقصی که در موضوعات و محتوای کتاب تشخیص دادین رو اصلاح کنید و مدل ذهنی که بهش رسیدین رو ترسیم کنید.

8- دستورالعمل: بسته به نوع کتاب ، عموما می شه بعد از یادگرفتن محتوای هر کتاب به یه دستورالعمل اجرایی رسید، به طوری که اون دستورالعمل یا اقدام، منجر به خلق یه ارزش افزوده در زندگی ما یا دیگران بشه. کتاب هایی مثل اثر مرکب، آیین دوست یابی، عامل ارزش ها، پدر پولدار- پدر بی پول و ... نمونه هایی از این کتاب ها هستن. اساسا کتاب خوب، کتابیه که به ما ایده ها یا دستورالعمل هایی برای بهتر شدن زندگی بده.

به این ترتیب شما یه روش یا چارچوب هدفمند برای مطالعه و یادگیری از کتاب در اختیار دارید. البته دفعه اول شاید یه کم غیر عادی یا سخت به نظر برسه ولی عملا کار ساده ایه. فکر می کنم حد اقل یک بار ارزش امتحان داشته باشه. و البته ممنون می شم از همه دوستان که اگه به نکته یا روش بهتری رسیدن با دیگران به اشتراک بزارن.

با سپاس و آرزوی سلامتی و سرافرازی