سیر تحول مراکز رشد

یکی دیگه از مواردی که کمک می‌کنه بیشتر با مراکز رشد آشنا شیم، بررسی سیر تحولات و تاریخچه اونه. حمایت از کسب‌وکارهای نوپا صنعتی جدید محسوب می‌شه. اگر نگاهی به ویکیپدیا بندازیم متوجه می‌شیم که اولین مرکز رشد در ایالت نیویورک ایالات متحده آمریکا بوجود اومد. این مرکز با اسم «مرکز صنعتی باتاویا» و در سال ۱۹۵۹ ایجاد شد. در واقع با شناختی که امروزه از مفهوم حمایت از کسب‌وکارهای نوپا و مراکز رشد داریم می‌تونیم بگیم که مرکز صنعتی باتاویا اولین مرکز رشد در دنیا بوده.

اما اگر دنبال رویکردهای سازمان‌یافته به فرایندهای حمایت از کسب‌وکارهای نوپا باشیم، رد پای اون رو در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی پیدا می‌کنیم. از اون زمان بود که مراکز رشد توسعه یافتند و در سرتاسر جهان پخش شدند. همچنین این مراکز شروع به ارائه خدمات گسترده‌تری به مشتریان خودشون کردند.

با نگاهی به این تغییر و تحولات، می‌بینیم که با سه نسل متفاوت از مراکز رشد مواجه هستیم. در نسل‌های جدیدتر مراکز رشد بیشتر از قبل خدمت‌محور می‌شن و نقشی فعال‌تر در توسعه و رشد کسب‌وکارهای نوپا پیدا می‌کنند.

نسل اول

اولین نسل از مراکز رشد اونایی بودند که فقط به فراهم کردن فضای کار و یه سری خدمات اشتراکی مثل نظافت و پذیرایی محدود می‌شدند. این نسل از مراکز رشد در حمایت از کسب‌وکارها نقشی منفعلانه داشتند. یعنی خیلی روی پیشرفت کسب‌وکارها نظارتی نداشتند.

نسل دوم

علاوه بر خدماتی که در نسل اول شاهد بودیم، مراکز رشد نسل دوم این بار سراغ حمایت فعالانه از کسب‌وکارها رفتند. موفقیت کسب‌وکارهایی که وارد مرکز رشد می‌شدند یکی از شاخص‌های کلیدی عملکرد این مراکز بود. همین موضوع باعث شد که کوچینگ و منتورینگ هم به خدمات مراکز رشد اضافه شه تا بتونن تیم‌ها رو ارزیابی کنند و برای کسب موفقیت و دوری از شکست از تجربه‌های افراد متخصص استفاده کنند و بهشون مشاوره بدن.

نسل سوم

مراکز رشد نسل سوم باز هم دامنه فعالیت خودشون رو گسترده‌تر کردند. علاوه بر خدمات نسل‌های قبلی این مراکز کمک مالی به کسب‌وکارها (به شکل قرض یا خرید سهم) رو هم مدنظر قرار دادند و راه‌های ارتباطی با سرمایه‌گذار رو تسهیل کردند. همین‌طور با کسب‌وکارهای دیگه شریک شدند تا بتونن خدمات و محصولاتی رو به صورت عمده تهیه کنند تا هزینه‌های مشتریاشون رو کاهش بدن. این یعنی بیشترین حد مشارکت در فعالیت‌های کارآفرینی.

نسل سوم جدیدترین نسل از مراکز رشد هستند و مسیر تحول این مراکز همچنان ادامه داره. اما به این معنی نیست که امروزه تمامی مراکز رشد باید ویژگی‌های نسل سوم رو داشته باشند. نسل دوم این مراکز همچنان می‌تونن موفق باشند.

وضعیت مراکز رشد ایران

با نگاه به وضعیت مراکز رشد ایران و خدماتی که ارائه می‌دن به نظر می‌رسه که بیشتر مراکز رشد در نسل دوم هستند و هنوز وارد نسل سوم نشدن. دلیل این عدم پیشرفت می‌تونه شرایط اقتصادی حاکم بر ایران باشه که اجازه ریسک و مشارکت بیشتر رو به مراکز رشد نمی‌ده. و البته مدیریت دولتی حاکم بر اکثر مراکز رشد هم یکی دیگه از دلایل عقب موندن از نسل سومه. حتی به نظر میاد که ویژگی‌های نسل دوم هم به طور تمام و کمال اجرایی نمی‌شن و نیازه که مراکز رشد به طور جدی‌تر در فرایند توسعه و رشد مشتریاشون مشارکت داشته باشند.

برای جبران این عقب‌موندگی و حرکت به سمت نسل سوم، مراکز رشد باید اول از همه کاستی‌های نسل دوم رو برطرف کنند. اما حرکت به سمت مشارکت مالی و عقد قراردادهای همکاری با سایر کسب‌وکارها که از ویژگی‌های نسل سوم هستند نیاز به مدیریت ریسک بالایی داره و مراکز رشد برای ورود به این حوزه باید با احتیاط بیشتری عمل کنند. کاهش وابستگی به بودجه دولتی و ایجاد جریان‌های درآمدی جدید می‌تونه مقدمه خوبی برای ورود به نسل سوم مراکز رشد باشه. مراکز رشد نباید فراموش کنند که خودشون هم کسب‌وکار هستند و نیاز دارند که ارزش پیشنهادی‌شون رو با شرایط و نیاز بازار هماهنگ کنند تا پایدار باقی بمونند.

شما چه پیشنهادهایی به مراکز رشد ایران برای حرکت به سمت نسل سوم دارید؟ به نظرتون نسل چهارم مراکز رشد چه ویژگی‌هایی خواهد داشت؟

منابع

1. The Startup Incubator Was Born on This 1950s Egg Farm
2. Photo by Lucas Myers on Unsplash