دنیای دیفای - بخش دوم: امور مالی نامتمرکز چیست؟

دیفای (DeFi) مخفف Decentralized Finance و به معنی امور مالی نامتمرکز، جنبشی مبتنی بر شیوه‌ای نوین از انجام امور مالی (فایننس) می‌باشد که برخلاف مدل سنتی امور مالی (امور مالی متمرکز) بی‌نیاز از وجود نهاد متمرکز واسط و واسطه‌های مالی (مانند بانک‌ها) بوده و امکان مشارکت همه افراد در امور آن وجود دارد. بدین منظور، دیفای کاملاً متّکی بر علم رمزنگاری، بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند می‌باشد. در بامارکت این هفته از وب‌سایت باسیگنال، به بررسی بیشتر این حوزه، امکانات و ریسک‌های موجود در آن می‌پردازیم.

در این مطلب و در ذیل توضیح شاخه‌های مختلف دیفای، اسامی برخی پروژه‌های معروف آن حوزه نیز معرفی خواهند شد که ذکر آن‌ها به هیچ وجه به معنای توصیه خرید یا سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها نمی‌باشد؛ بلکه از آنجا که امکان معرفی و توضیح کامل هر پروژه در این مطلب مقدور نیست، ذکر این عناوین صرفاً به منظور جهت‌دهی ذهنی برای خوانندگان کنجکاوتر و بررسی عمیق‌تر هر پروژه از سوی آن‌ها صورت می‌پذیرد.

قراردادهای هوشمند، سنگ بنای عمده دیفای هستند که برای آگاهی بیشتر در مورد این قراردادها می‌توانید بامارکت شماره ۶ با عنوان «دنیای دیفای - بخش اول: قراردادهای هوشمند» را مطالعه کنید. در حال حاضر اگر نه همه، بلکه اکثریت چشمگیری از پروژه‌های موجود دیفای بر بستر اتریوم تعریف و پیاده شده‌اند که دلیل اصلی آن زبان برنامه‌نویسی بسیار قدرتمند اتریوم یعنی Solidity است که امکان تعریف و اجرای قراردادهای هوشمند پیشرفته را فراهم آورده و همین قابلیت موجب آن شده تا بستر لازم برای طراحی اپلیکیشن‌های دیفای در دسترس باشد. بعلاوه، اتریوم دارای پیشرفته‌ترین اکوسیستم در بین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند، با هزاران برنامه‌نویس و توسعه‌دهنده است که هر روز اپلیکیشن‌های جدیدی را ارائه می‌دهند.

همچنین، بیشترین سرمایه در قراردادهای هوشمند، قفل شده است که خود این امر منجر به اثر شبکه‌ای می‌شود. یکی از نخستین پروژه‌هایی که در حوزه دیفای آغاز به کار کرد، پروژه MakerDAO بود که در سال 2015 تأسیس شد و به کاربرانش اجازه می‌دهد تا یک وثیقه (مانند ETH) را در شبکه قفل کنند و استیبل‌کوین DAI تولید کنند. DAI یک استیبل‌کوین غیرمتمرکز است که می‌تواند برای پس‌انداز، معامله و وام‌دهی در پلتفرم Oasis MakerDAO هم مورد استفاده قرار گیرد. دقیقاً همان مواردی که فایننس در قالب امروزه و سنتی خود بر آن استوار است. در واقع هدف دیفای نیز بازتعریف و بازسازی تمامی امور مالی رایج، به حالتی بدون نیاز به مجوز و به صورت آزاد است.

وام‌دهی و وام‌گیری، صرفاً یکی از ویژگی‌های چنین اکوسیستمی است. قسمت‌های مهم دیگر شامل استیبل‌کوین‌ها، صرافی‌های نامتمرکز، مشتقات مالی، مارجین تریدینگ و بیمه می‌باشند. لازم است تا هر یک از موارد ذکر شده را در ادامه توضیح دهیم.

وام‎‌دهی/وام‌گیری

برخی پروژه‌های دیفای، این امکان را برای کاربران فراهم نموده‌اند تا دارایی‌های کریپتویی مشخصی را در قراردادهای هوشمند قفل نموده و به متقاضیان وام‌ دهند. متقاضیان وام نیز می‌توانند با وثیقه گذاری یک دارایی کریپتویی معادل ارزش درخواستی وام (یا در برخی پلتفرم‌ها بیش از ارزش وام درخواستی) وام خود را اخذ کنند. در این خصوص به طور مفصل و در آینده طی یک مطلب مجزا بحث خواهیم نمود. در کنار MakerDAO که به آن اشاره کردیم، معدود پروژه‌های دیگری نیز وجود دارند که یکی از آن‌ها پروژه Compound است. این پروژه یکی از بزرگترین پروژه‌های وام‌دهی در دنیای دیفای به شمار می‌رود که ارزش کل سرمایه‌های قفل شده (TVL) در آن در نوامبر سال گذشته چیزی بالغ بر 12 میلیارد دلار بوده است و در حال حاضر با افتی قابل توجه به حدود 3 میلیارد دلار رسیده است.

پروژه Compound یک پروتکل الگوریتمی خودمختار و مبتنی بر نرخ بهره است که به کاربرانش اجازه می‌دهد توکن‌هایی مانند USDT ،0x ،BAT ،ETH عرضه کرده و از آن به کسب بهره بپردازند. همچنین، توکن‌های عرضه‌شده می‌توانند به عنوان وثیقه برای وام‌گیری سایر توکن‌ها هم استفاده شوند. از دیگر پروژه‌های مطرح در این حوزه می‌توان به AAVE اشاره نمود.

استیبل‌کوین

با طراحی یک قرارداد هوشمند مناسب و در نظر گرفتن پاداش‌های معین می‌توانیم استیبل‌کوینی بسازیم که ارزش آن به یک دلار آمریکا ثابت نگه داشته می‌شود در حالی که دلاری بابت آن در دنیای واقعی ذخیره نشده باشد. اشاره کردیم که در MakerDAO می‌توان با وثیقه‌گذاری اتریوم به ایجاد استیبل‌کوین DAI پرداخت. DAI یک نمونه خوب از استیبل‌کوین های الگوریتمی است. در کنار DAI بسیاری دیگر از استیبل‌کوین های غیرالگوریتمی هم وجود دارند؛ مانند: USDT, USDC یا Pax. مشکل عمده این قبیل استیبل‌کوین‌ها، متمرکز بودنشان است و این که یک کمپانی پشت آن‌ها قرار دارد که ضمانت می‌کند به ازای هر واحد از آن‌ها، یک دلار آمریکا (یا هر دارایی دیگر) در حساب و منبعی مشخص ذخیره خواهد شد. با این وجود این استیبل‌کوین‌ها از شهرت زیادی برخوردار بوده و در پلتفرم‌های دیفای نیز بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) برخلاف صرافی‌های متمرکز (CEX)، صرافی‌هایی هستند که امکان خرید و فروش دارایی‌های کریپتویی در آن‌ها بدون نیاز به نهاد واسط و یا اعطای حضانت دارایی‌های خود به نهاد دیگر وجود دارد. برحسب چگونگی انجام معاملات، دو نوع صرافی غیرمتمرکز وجود دارد: صرافی‌های مبتنی بر استخر نقدینگی (Liquidity Pool) مانند Bancor, Balancer, Kyber, Uniswap و صرافی‌های مبتنی بر دفتر ثبت سفارش (Order Book) مانند Loopring و IDEX.

مشتقات مالی

همانند مدل رایج فایننس، مشتقات مالی، قراردادهایی هستند که ارزش آن‌ها از عملکرد یک دارایی پایه مشتق می‌شود. مثل یک قرارداد آتی طلا یا یک سهام بورسی. معروف‌ترین اپلیکیشن دیفای در این حوزه، Synthetix است؛ یک پلتفرم نامتمرکز که قابلیت معامله دارایی‌های مختلف را به صورت درون‌شبکه فراهم می‌کند.

مارجین تریدینگ

همچون نمونه مشابه آن در فایننس سنتی، عمل استفاده از سرمایه قرض‌گرفته‌شده برای اهرم‌سازی آن در یک موقعیت معاملاتی است. معروف‌ترین اپلیکیشن‌های دیفای در این حوزه، dydx و Fulcrum می‌باشند.

بیمه

یکی از بخش‌های مهم در فایننس سنتی است که امکان بازتعریف آن در فایننس نامتمرکز هم وجود دارد. به طور کلی، بیمه نوعی قرارداد است که بیمه‌کننده در ازای دریافت مبلغی معیّن به عنوان حق بیمه از مشتری، جبران خسارت در مواردی مشخص را ضمانت می‌کند. یکی از انواع معروف اپلیکیشن‌های بیمه در دیفای، بیمه‌ی محافظت در قبال از کارافتادن قرارداد هوشمند و بیمه سپرده‌ها است. از معروف‌ترین پروژه‌های این حوزه، Nexus Mutual و Opyn می‌باشند.

اوراکل

یکی از مهم‌ترین بخش‌های فایننس و نه لزوماً محدود به دیفای، سرویس‌های اوراکل می‌باشند که در حوزه دیفای وظیفه آن‌ها انتقال اطلاعات معتبر و بروز از دنیای بیرون به درون بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند است. معروف‌ترین پروژه این حوزه ChainLink است.

موارد یادشده، تمامی حوزه‌های مهم در دنیای دیفای می‌باشند. هر چند نمونه‌های تلفیقی و چندکاره از این حوزه‌ها نیز وجود دارند که بسته به میزان پیشرفته بودن یک پروژه دیفای، می‌توان آن‌ها در سطوح مختلف رده‌بندی کرد.

تفاوت‌های عمده فایننس متمرکز (CeFi) با فایننس نامتمرکز (DeFi)

ریسک‌های دیفای

یکی از ریسک‌های موجود در دیفای، احتمال وجود انواعی از باگ‌ها در قراردادهای هوشمند و تغییرات در پروتکل است که می‌تواند بر حیات قرارداد هوشمند تأثیری مخرب داشته باشد. به منظور کاهش ریسک‌های محتمل در این زمینه، کاربران می‌توانند از امکانات بیمه دیفای استفاده کنند. به علاوه، هر کاربر باید بررسی کند که یک پروژه دیفای، چگونه و تا چه حد نامتمرکز است و در صورت وقوع هر گونه مشکلی، فرآیند متوقف و غیرفعال‌سازی آن چیست. آیا یک شخص برای توقف آن و رفع مشکل باید اقدام کند یا تصمیم‌گیری جمعی و درون‌شبکه‌ای برای این منظور تعبیه شده است؟

همچنین لازم است تا متوجه ریسک‌های سیستماتیک هم باشیم؛ مثلاً افت قابل توجه قیمت یک دارایی که ممکن است به افت جریان نقدینگی در یک پروتکل دیفای منجر شود. کارمزدها و ترافیک شبکه نیز می‌توانند از دیگر ریسک‌های موجود در دیفای باشند؛ خصوصاً زمانی که می‌خواهید از لیکوئید شدن جلوگیری کرده و بتوانید به موقع، وثیقه بیشتری بگذارید.

برای رفع چنین معضلاتی و در راستای مقیاس‌پذیرتر کردن شبکه اتریوم، پروژه‌های لایه دوم و همچنین ورژن Ethereum2 بلاکچین اتریوم (که در آینده ارائه خواهد شد) در نظر گرفته شده‌اند. همچنین ممکن است برخی ویژگی‌ها یا تغییرات نامشهود در یک شبکه وجود داشته باشند که منجر به اقدامات غیرآشکار شود.

نتیجه‌گیری

احتمالاً همانطور که دریافته‌اید، دیفای یک حوزه بسیار جذاب و پرجنب‌و‌جوش است که مملو از موقعیت‌های متنوع است. البته باید بپذیریم که این صنعت، هنوز نوپا و در حال تکامل است، بنابراین می‌تواند یک بازی با ریسک بالا و در عین حال با موقعیت‌های سودآور چشمگیر هم باشد. دیفای محتمل‌ترین جایگزین مدل رایج و متمرکز امور مالی است چرا که در قیاس با شرکت‌های فین‌تِک، نه برای زیرساخت‌های قدیمی، بلکه بر ریل‌گذاری کاملاً نوین قرار دارد.

برای استفاده از تمام مطالب بامارکت، وبلاگ ما را دنبال کنید.