گز با عطر گل محمدی

گز با عطر گل محمدی

اسانس گل محمدی (گلاب) یکی دیگر از مواد تشکیل‌دهنده گز

گز با عطر گل محمدی :یکی از مواد مورد استفاده در تهیه گز، گلاب است. می توان گلاب را به نوعی معجزه طبیعت نامید که از آن در درمان بسیاری از دردها و بیماری موثر است.

گلاب عصاره ی گل سرخ است که زمان رویش آن در فصل­های اردیبهشت و خرداد میباشد. گل سرخ که نام دیگر آن گل محمدی است از قدیم تا به امروز بعد از سکنجبین بیشترین مصرف را در بین ایرانیان دارد.

گل محمدی درختچه‌ای برگ‌ریز از خانواده گل‌های رز است. گل محمدی در اسلام از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است و جایگاه ویژه‌ای در ترکیبات گز داشته و نام خود را از پیامبر بزرگوار این دین مقدس گرفته است.

بنا به نقلی این گل از قطره عرق جبین پیامبر عظیم الشان اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) که به خاک چکیده است روییده.چنان چه مولوی در دیوان شمس می‌سراید:

گیریم دامن گل و همراه گل شویم              رقص آن‌ همی رویم به اصل و نهال گل

اصل و نهال گل عرق لطف مصطفاست             زان صدر بدر گردد آنجا هلال گل

چنین به نظر می‌رسد این گل از شدت خوشبویی به پیامبر رحمت منسوب و منتسب شده باشد.در طی قرون‌وسطی جهان اسلام سردمدار پرورش گل محمدی و تولید اسانس و گلاب آن بوده است.امروزه نیز خانه کعبه به‌عنوان مقدس‌ترین مکان در جهان اسلام سالانه دو بار

• – یک شعبان
  – یک ذی‌الحجه
• با بهترین گلاب قمصر کاشان شستشو و عطرآگین می‌شود.
  همچنین گلاب در مراسم مذهبی مسلمانان و به‌خصوص ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد و به نیت تیمن و تبرک و ابراز ارادت به صاحب‌نام گل و مولد آن
  پیامبر بزرگوار اسلام، مورداستفاده قرار می‌گیرد.
  مهم‌ترین محصول گل محمدی در ایران گلاب است. این محصول در رویشگاه‌های مختلف این گل در کشور که شامل کاشان، فارس، کرمان، مشهد و… است به دو شیوهٔ
• – سنتی
  – صنعتی

استحصال می‌گردد و علاوه بر مصرف گسترده داخلی از اقلام مهم صادراتی ایران نیز به شمار می‌رود و سالانه حجم قابل‌توجهی از آنبه سایر نقاط جهان ازجمله اروپای شرقی، آلمان، کشورهای عربی و… صادر می‌گردد.

قمصر کاشان

مشهورترین ناحیه پرورش گل محمدی منطقه کاشان، شهر قمصر است.به دلیل همین شهرت، جشنواره گل و گلاب هرسال در موسم برداشت گل در این شهر برگزار می‌گردد.

این شهر همه‌ساله به‌خصوص در ایام گلاب‌گیری که از اواسط اردیبهشت آغازشده و تا اواخر بهار ادامه دارد پذیرای هزاران گردشگر است.در این ایام تمام شهر پوشیده از درختان زیبا و رنگارنگ همراه با بوی مطبوع و دل‌نشین گلاب و گل‌های محمدی است.

این شهر در دره‌ای سرسبز و زیبا در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی کاشان و در دامنه کوه‌های سر به فلک کشیده کرکس جای گرفته و دارای آب‌وهوای سردسیری است.
منطقه مذکور به دلیل دارا بودن شرایط ویژه طبیعی و جغرافیایی محل مناسبی برای کشت و پرورش گل محمدی و به‌احتمال قریب‌به‌یقین خاستگاه آن است.
سالانه در حدود دو میلیون نفر گردشگر خارجی از کاشان دیدار می‌کند.

قمصر به دلیل قابلیت‌ها و مزایای خاص محیطی خود ازجمله شرایط ممتاز پرنشاط و فرح‌انگیز فصل بهار و سرسبز و معتدل فصل تابستان همراه بالطافت بی‌نظیر هوا در موسم گل و گلاب‌گیری و نیز داشتن خصوصیات شاخص اجتماعی و فضاهای ویژه موردتوجه خاص این گردشگران است.
در بیشتر روستاهای منطقه کاشان، مردم به تولید فرآورده‌های گل محمدی مشغول هستند
و اقتصاد زندگی آن‌ها به این محصول بستگی کامل دارد به‌گونه‌ای که گاهی تا ۸۰ درصد درآمد اهالی یک روستا بستگی به این محصول دارد.

صنعت گلاب‌گیری

• – در حال حاضر در قمصر چهار کارخانه صنعتی و سه کارخانه نیمه‌ صنعتی گلاب‌گیری از گل محمدی وجود دارد.
  – تعداد کارگاه‌های سنتی این منطقه ۱۱۷ کارگاه مجموعاً شامل ۲۹۸ دیگ است و میزان گل مصرفی آن‌ها ۷۴۵ تن است.
  – مصرف روزانه هر کارگاه تقریباً ۵۰۰ کیلوگرم است. بدیهی است در سایر مناطق شهرستان کاشان نیز گلاب‌گیری رواج دارد
  – ولی امتیاز گلاب قمصر مورد استفاده در گز مرغوبیت گل تولیدی آن دیار که ناشی از مساعد بودن آب‌وخاک و اقلیم آن است.
  – همچنین وجود مردمانی دارای هنر، ذوق، سلیقه و پشتکار که الگوی خوبی بوده‌اند آوازه گلاب قمصر را دوچندان کرده است.

خواص گلاب

گل محمدی از اولین گیاهانی است که توسط دانشمند بزرگ ایرانی و اسلامی بوعلی سینا حوالی سال‌های ۹۸۰ تا ۱۰۳۷ میلادی تقطیرشده و گلاب حاصل از آن در درمان بیماری‌ها  به کار گرفته‌شده است.
استفاده از خواص درمانی گلاب در آثار استخری (جغرافی‌دان ایرانی قرن ۹ میلادی) و ابن خلدون دانشمند و مورخ مسلمان قرن ۱۴ میلادی قابل‌ردیابی است
و حکایت از رواج دیرینه آن در ایران و سایر بلاد اسلامی دارد.

امروزه بر اساس مطالعات و تحقیقات مداوم ثابت‌شده گلاب در رفع مواردی نظیر:

• – افسردگی
  – بی‌خوابی
  – فشار روحی
  – خشکی
  – پیری
  – حساسیت پوست
  – التیام زخم‌های پوستی
  – رگ به رگ شدن
  – عفونت‌های ویروسی و باکتریایی مؤثر است.

نحوهٔ تکثیر گز با عطر گل محمدی

• – گل محمدی در ردیف‌های دراز کاشته می‌شود. برای کاشت گل از قلمه حاصل از سرشاخه‌ها استفاده می‌شود.
  – قلمه‌ها در فصل پائیز کاشته شده و طی دو سال تا ارتفاع دو متر رشد کرده و محصول دهی آن‌ها آغاز می‌شود و تا سال پنجم به اوج خود می‌رسد.
  – گیاه در اسفندماه و قبل از بیدار شدن هرس می‌شود و در بهار و پائیز علف‌های هرز اطراف آن پاک می‌شود.
  – با مراقبت صحیح هر پایه تا ۳۰ سال گل‌دهی مناسب خواهد داشت.

گل محمدی در بهار شکفته می‌شود. در اواسط این فصل مزارع گل به دریاهای صورتی زیبایی تبدیل می‌شوند.گل چین‌ها باید در مدت کوتاهی آن‌ها را جمع‌آوری کنند لذا هر صبح قبل از سپیده‌دم وارد مزارع شده و گل‌ها را به‌صورت دست‌چین و بدون کمک هر نوع دستگاه و ادواتی جمع‌آوری می‌کنند.
آن‌ها تا قبل از خشک شدن شبنم بر گلبرگ‌ها فرصت دارند و معمولاً گل‌های جمع شده پس از ساعت ۹ صبح اسانس کمتر و نامرغوب‌تری دارند.
طول دوره گل‌دهی در هرسال وابسته به شرایط اقلیمی است و در بهار خنک و ابری حدود یک ماه و در بهار گرم و آفتابی حدود ۱۶ تا ۲۰ روز است.

شیوه گل محمدی مورد استفاده در گز

• – در کارگاه‌های سنتی گلاب‌گیری گل‌ها در دیگ‌هایی از جنس مس یا آهن ریخته شده و با آب مخلوط شده و سپس تقطیر می‌شود.
  – حاصل تقطیر با آب سرد شده و به دولایه اسانس یا عطر در سطح و گلاب در زیر جدا می‌شوند.
  – گلاب برای بار دو و سه و چندم تقطیرشده و هر بار اسانس یا عطر و گلاب مربوطه را تولید می‌کند.
  – از اختلاط اسانس‌های مراحل مختلف اسانس تام و کامل گل محمدی به دست می‌آید.
  – امروزه کارخانه‌های بزرگ اسانس گیری و گلاب‌گیری در نقاط مختلف جهان ازجمله ایران برای استحصال اسانس و گلاب از این گل وجود دارد.
  – اولین گزارش از صادرات اسانس گل محمدی مربوط به امپراتوری عثمانی در سال ۱۸۶۰ میلادی است.
• – در این زمان بلغارستان جزئی از این امپراتوری بوده است و مقدار ۱۱۱۰ کیلوگرم اسانس از این امپراتوری به کشورهای فرانسه و انگلستان صادرشده است.
  

نقش  (گلاب) اسانس گل محمدی در  گز

اسانس گل محمدی -گلاب-  از دیرباز جزء مواد اولیه گز بوده و آن را برای معطر کردن و طعم دهندگی به گز به کار می‌برده‌اند مصرف آن در هر پاتیل گز باید حساب‌شده بوده و معمولاً در هر پاتیل مقدار ۲ لیتر گلاب استفاده می‌شود گلاب در ظرف پلاستیکی ۲۰ لیتری به کارخانه‌های گز سازی فروخته می‌شود.

بدیهی است گلاب نیز مانند سایر مواد اولیه گز باید دارای پروانه ساخت و مطابق استاندارد باشد.همچنین حفظ خوشبویی و کیفیت گلاب تابع عوامل چندی است که تولیدکنندگان گز باید آن را شناسایی و در شرایط انبارداری کلیه موارد را رعایت نمایند.

آب

• – میزان آب یا رطوبت در نرمی و لطافت گز تأثیرگذار است.
  – در ضمن، آب به‌عنوان حلال، عامل جایی برای تبادل داخلی مواد است
  – و در تسهیل واکنش‌های مختلف نقش دارد.
  – آب مورداستفاده در گز باید آب آشامیدنی باشد و ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی آن در حدود مجاز مربوطه باشد.