چگونه مسیر بحرانی پروژه را مشخص کنیم؟

مسیر بحرانی در پروژه‌ها، مسیری است که فعالیت‌های آن تاثیر حیاتی در پروژه دارند و با به تاخیر افتادن آنها، پروژه از مسیر موفقیت خارج شده و به تاخیر می‌افتد. در زبان مدیریت پروژه، این فعالیت‌ها شناوری صفر دارند.

شناوری انواع مختلفی دارد و در مقاله‌ای جداگانه به آن پرداخته‌ایم، اما برای امروز کافیست بدانیم، شناوری کل فعالیت‌ها از تفاضل زودترین زمان شروع و دیرترین زمان شروع و یا زودترین زمان پایان و دیرترین زمان پایان آنها، محاسبه می‌شود.

بعد از اینکه مسیر بحرانی را شناسایی کردیم، باید به فعالیت‌های روی این مسیر توجه ویژه داشته باشیم.

قصد دارم با یک مثال ساده مسیر بحرانی و شناوری را توضیح بدهم.

فرض کنید پروژه‌ای به نام آموزش نرم افزار مدیریت پروژه دارید. در قدم اول باید ساختار شکست کار پروژه را تعریف کنید تا پروژه قابل انجام باشد، چیزی شبیه ساختار زیر:

بازاریابی

برگزاری جلسه دمو

آموزش اولیه

برگزاری جلسه آموزش
آماده کردن ویدئوی آموزش شروع کار
برگزاری جلسه پرسش و پاسخ

بروزرسانی

آپدیت امکانات
آماده کردن ویدئو برای بروزرسانی

البته که این فعالیت‌ها باید تاریخ شروع و سررسید، تقدم و تاخر و مدت زمان هم داشته باشند. جدول زیر:

علاوه بر این باید مشخص شود بین این فعالیت‌ها چه رابطه‌ای برقرار است. فرض کنید برگزاری جلسه دمو پیش‌نیاز فعالیت برگزاری جلسه آموزش است و برگزاری جلسه آموزش هم پیش‌نیاز برگزاری جلسه پرسش و پاسخ. همچنین آپدیت امکانات پیش‌نیاز آماده کردن ویدئو برای بروزرسانی است.

در مرحله بعد باید زودترین زمان شروع و زودترین زمان پایان و همچنین دیرترین زمان شروع و دیرترین زمان پایان را محاسبه کنیم.

زودترین زمان شروع و پایان فعالیت‌ها را همان تاریخ شروع و سررسید جدول بالا در نظر می‌گیریم.

دیرترین زمان شروع و پایان هر فعالیت را در ادامه محاسبه می‌کنیم:

فعالیت آماده کردن ویدئو برای بروزرسانی، تاریخ پایان پروژه را مشخص می‌کند، پس اجازه هیچ تاخیری ندارد و دیرترین زمان شروع و پایان آن با زودترین زمان شروع و پایان آن برابر است.
فعالیت آپدیت امکانات، بدون هیچ تقدم و تاخری به فعالیت آماده کردن ویدئو برای بروزرسانی متصل است، پس دیرترین زمان شروع و پایان آن هم با زودترین زمان شروع و پایان آن برابر است.
فعالیت آماده کردن ویدئوی آموزش شروع کار هیچ پیش‌نیازی ندارد و پیش‌نیاز هیچ فعالیتی هم نیست، پس می‌تواند حداکثر تا پایان پروژه به تاخیر بیفتد، بنابراین دیرترین زمان پایان آن برابر است با:
1402/11/02

برای اینکه به دیرترین تاریخ شروع آن برسیم، کافیست طول فعالیت (3) را از تاریخ بالا کم کنیم:
1402/10/30

فعالیت برگزاری جلسه پرسش و پاسخ پیش‌نیاز هیچ فعالیتی نیست، یعنی تاخیر آن باعث تاخیر فعالیت دیگری نمی‌شود، پس می‌تواند حداکثر تا پایان پروژه به تاخیر بیفتد، بنابراین دیرترین زمان پایان آن برابر است با:

1402/11/02

برای اینکه به دیرترین تاریخ شروع آن برسیم، کافیست طول فعالیت (4) را از تاریخ بالا کم کنیم:

1402/10/29

فعالیت برگزاری جلسه آموزش پیش‌نیاز فعالیت قبلی است پس حداکثر می‌تواند تا دیرترین زمان شروع فعالیت قبلی به تاخیر بیفتد، بنابراین دیرترین زمان پایان آن برابر است با:

1402/10/29

برای اینکه به دیرترین تاریخ شروع آن برسیم، کافیست طول فعالیت (5) را از تاریخ بالا کم کنیم:

1402/10/24

فعالیت برگزاری جلسه دمو پیش‌نیاز فعالیت قبلی است پس حداکثر می‌تواند تا دیرترین زمان شروع فعالیت قبلی به تاخیر بیفتد، بنابراین دیرترین زمان پایان آن برابر است با:

1402/10/24

برای اینکه به دیرترین تاریخ شروع آن برسیم، کافیست طول فعالیت (4) را از تاریخ بالا کم کنیم:

1402/10/21

در این مرحله نوبت به محاسبه شناوری می‌رسد؛ کافیست، زودترین و دیرترین زمان شروع را از هم کم کنید:

TF= EF-ES یا TF= LF-LS

پس از محاسبه شناوری‌ها، فعالیت‌هایی که شناوری صفر دارند، روی مسیر بحرانی هستند. در این مثال فعالیت‌های آپدیت امکانات و آماده کردن ویدئو برای بروزرسانی روی مسیر بحرانی قرار گرفته‌اند.

حتما متوجه شدید که محاسبه شناوری و مسیر بحرانی می‌تواند تا چه حد زمانبر باشد، به خصوص اگر پروژه شما پیچیده بوده و فعالیت‌های زیادی داشته باشد. خوشبختانه به کمک نرم افزارهای مدیریت پروژه‌ای مانند بهتایم لازم نیست این محاسبات را دستی انجام دهید. کافیست فعالیت‌های پروژه را در بهتایم تعریف کنید و باقی راه را به بهتایم بسپارید.