اینترنت طبقاتی چیست و چرا با فلسفه بیت کوین در تضاد است؟

در روزها و ماه‌های اخیر، دیوار محدودیت‌ و فیلترینگ به قدری بالا رفته که دیگر هوایی برای نفس کشیدن مردم و کسب‌وکارها باقی نمانده است. این محدودیت‌ها درد مشترک کسب‌وکارهای تکنولوژی محور، برنامه نویسان و متخصصان کامپیوتر، اساتید و دانشجویان، کسب‌وکارهای فعال در شبکه‌های اجتماعی و به‌طور کلی عموم مردم ایران است.

هر روز بخش قابل توجهی از زمان و انرژی افراد صرف نصب و استفاده از انواع مختلف فیلترشکن‌ها و دست و پنجه نرم کردن با کندی اینترت می‌شود. اما به نظر می‌رسد وزارت ارتباطات به فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و پایین آوردن پهنای باند بین‌الملل قانع نبوده و درصدد پیاده‌سازی طرحی به نام «اینترنت طبقاتی» است که به موجب آن برای مردم، سطوح مشخصی از دسترسی به اینترنت در نظر گرفته می‌شود. حالا همان درد مشترک عموم مردم با این طرح به شکافی بین آنها تبدیل می‌شود، شکافی علاوه ‌بر شکاف‌های اقتصادی و اجتماعی، شکاف اینترنتی!

چهارشنبه ۱۲ بهمن ۱۴۰۱ محمدعلی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تسنیم اظهار داشت:

از آنجا که اساتید برای انجام تحقیقات و پژوهش‌های خود به اینترنت سریع و بدون محدودیتی نیاز دارند، هماهنگی‌های لازم با وزارت ارتباطات را انجام داده‌ایم تا به اساتید دسترسی ویژه‌ای بدهیم.

علی‌رغم اینکه درخواست وزیر علوم، خود مهر تاییدی بر مشکلات و اختلالات اینترنت کشور است، ایشان با تکذیب اخلال در سرعت اینترنت گفت:

موضوع اصلی در این زمینه سرعت بالاتر و اعطای امکانات به اساتید برای دسترسی بهتر به پایگاه‌های علمی است.

البته یک روز بعد نیز وزیر ارتباطات در حاشیه مراسم رونمایی از پروژه‌های ایرانسل، این بار دسترسی بهتر به اینترنت را برای برنامه‎‌نویسان وعده داد؛ و دو روز بعد نیز یکی از مدیران باشگاه پرسپولیس در گفتگویی اعلام کرد:

در حال رایزنی هستیم تا بصورت قانونی برای لئاندرو پریرا سیم کارت بدون فیلتر تهیه کنیم! این‌بار برای مهاجمان خارجی!

با نگاهی اجمالی به مجموعه این طرح‌ها و برنامه‌ها می‌توان نتیجه گرفت، طرح «اینترنت طبقاتی» در کشور کلید خورده و با جدیت در حال پیگیری است. اگرچه این طرح که از آن با عنوان «اینترنت تخصصی» نیز یاد می‌شود، مدتی است که سروصدا به پا کرده، اما بیش از ده سال است که از آن با عناوین مختلف صحبت می‌شود. حال به این موضوع بپردازیم که «اینترنت طبقاتی» به چه معنی است؟

اینترنت طبقاتی چیست؟

اینترنت طبقاتی یا اینترنت تخصصی، اینترنتی است که سطوح دسترسی‌ مختلفی برای آن تعیین شده است. این سطوح دسترسی براساس سن، جایگاه اجتماعی، شغل، تحصیلات و شخصیت حقوقی‌ کاربران تعیین می‌شود. هر دسته از کاربران به یکسری اطلاعات دسترسی داشته و از یکسری اطلاعات دیگر محروم هستند. برای مثال براساس این طرح دانشجویان به یوتیوب دسترسی خواهند داشت اما یوتیوب برای مردم عادی فیلتر خواهد بود. باید در نظر داشت که اجرای طرح این چنینی، نیازمند احراز هویت تمام کاربران اینترنت کشور است. سیستمی مشابه با سیستمی که کاربران در چین تجربه می‌کنند.

ایرادات متعددی از نظر انسانی و حقوقی به اینترنت طبقاتی وارد است. استثنا قائل شدن برای برخی از گروه‌های جامعه در مقابل ویژگی اصلی و ذاتی اینترنت که همان دسترسی آزاد به اطلاعات است، قرار می‌گیرد. از سوی دیگر ایجاد سطوح دسترسی متفاوت به اینترنت مخالف یکی از اصول حقوق عمومی به نام «حق برخورداری از خدمات عمومی بدون تبعیض» است. براساس این حق مجلس نمی‌تواند قانونی بگذارد که منجر به تبعیض شده یا برخورد سلیقه‌ای به دنبال دارد.

همچنین تبعیض قائل شدن‌ها برای اساتید، خبرنگاران، آزادکاران (فریلنسرها) و یا هر گروه دیگری، به معنای انسان‌تر دانستن فرد یا جمعی نسبت به سایرین است، که در نهایت به نابرابری میان افراد منجر شده و از منظری حقوقی، در تضاد با حقوق بشر است. حقوقی که مفاهیم آن برپایه برابری انسان‌ها بنا شده است، من جمله حق دسترسی آزاد به اطلاعات!

انتقاد فعالان اکوسیستم دیجیتال ایران

طرح اینترنت طبقاتی یا تخصصی، انتقادات گسترده و مخالفت‌های سفت و سخت فعالان استارتاپی را به دنبال داشته است. حتی بسیاری از افرادی که اسمشان در لیست گروه‌های با دسترسی آزادتر قرار گرفته و می‌توانند از رفع فیلترینگ بهره‌مند شده، به این طرح واکنش نشان داده و انتقاد کرده‌اند. انجمن تجارت الکترونیک تهران با انتشار بیانیه‌ای از ارائه اینترنت طبقاتی انتقاد کرده و دسترسی به اینترنت با کیفیت و بدون محدودیت را از حقوق اولیه شهروندی دانسته است. این انجمن بر این باور است که شکل و کیفیت اینترنت مورد نیاز کسب‌وکار‌ها و فعالان فضای فناوری، تفاوتی با عامه مردم ندارد.

افشین آشوری رییس کمیسیون بلاکچین و رمز ارز نظام صنفی رایانه‌ای کشور در این خصوص بیان کرد:

اینترنت طبقاتی ملعبه‌ای می‌شود که عضو فلان جا شوید تا اینترنت آزاد بدهیم. فردا می‌گویند مسئول دفتر فلان نماینده شوید چراکه اینترنت آزاد می‌دهند، دانشجو فلان دانشگاه شوید و اینترنت آزاد دریافت کنید. خواهشی که داریم این است که وزارت ارتباطات شفاف‌سازی کند تا این نامه‌نگاری‌ها بیرون نیاید.

مغایرت فلسفه اخلاقی بیت کوین با اینترنت طبقاتی

برای آنکه بتوانیم درباره اینترنت طبقاتی از منظر بیت کوین اظهار نظر کنیم، ابتدا نیاز است کمی با دو مکتب اصلی حقوق عمومی/فردی آشنا شویم. این دو مکتب عبارتند از نظریه‌های « قانون طبیعی» و « پوزیتیویسم» یا اثبات‌گرایی که مفاهیم پایه‌ای حقوق فردی را تشکیل می‌دهند.

نظریه« قانون طبیعی» اولین نظریه حقوق فردی است و می‌گوید حقوق فردی آن چیزی است که از قبل وجود داشته و ذاتی است. نادیده گرفتن و یا نقض شدن این حقوق توسط هر شخصی از جمله حکومت، اشتباه است. بعنوان مثال حق زندگی، آزادی، دسترسی به آموزش و خدمات درمانی و... از حقوق سلب نشدنی همه انسان‌ها از بدو تولد است.

دومین نظریه در حوزه حقوق فردی، اثبات‌گرایی یا پوزیتیویسم (Positivism) است. در این نظریه حکومت است که تشخیص می‌دهد یک فرد چه‌کاری می‌تواند و چه‌کاری نمی‌تواند انجام دهد. در واقع مادامیکه که حکومت به‌طور آشکار حقی به فرد ندهد، فرد هیچ حقی در حوزه فردی ندارد.

به طور خلاصه مکتب قانون طبیعی با تاکید بر عنصر اخلاق، قانون را تحلیل می نماید، در حالی که مکتب حقوق پوزیتیویستی، قانون را فارغ از معیارهای اخلاقی و در محدوده اختیارات دولت و نظام سیاسی حاکم بر جامعه می داند. با توجه به کلیت این دو نظریه می‌توان گفت حکومت‌ها در مقابل جامعه می‌توانند دو نقش بالقوه را ایفا کنند: ۱- محافظت از آزادی فردی و برخورد برابر و منصفانه (قانون طبیعی) ۲- تحمیل بینش از طرف افراد حاکم به جامعه (اثبات‌گرایی)

جیمی سانگ یکی از توسعه‌دهندگان بیت کوین با بیست سال سابقه برنامه‌نویسی، در یکی از مقالات‌ خود به تبین فلسفه اخلاقی بیت کوین پرداخته است. او اولین و بزرگترین ارز دیجیتال بازار یعنی بیت کوین را، مبتنی بر قانون طبیعی دانسته و بر این باور است که بیت کوین از حقوق فردی اشخاص محافظت می‌کند. همان حقوقی که اکثر دولت‌ها به آرامی آن را کنار می گذارند. او در این مقاله می‌گوید بیت کوین ارزش خود را از اعتماد افراد و آزادی فردی بدست می‌آورد.

از نظر جیمی سانگ، بیت کوین با اهمیت دادن به آزادی فردی، ایجاد شفافیت و تمرکززدایی، از حقوق فردی مردم دفاع کرده و بستری برای زندگی اخلاق‌مدارانه را ایجاد می‌کند. از همین منظر می‌توان گفت اینترنت طبقاتی، در مسیری ۱۸۰ درجه مخالف با مسیر بیت کوین گام برداشته است. مسیری پر از نابرابری، تمرکز قدرت و عدم شفافیت، که فساد و تباهی را در جامعه به دنبال دارد!

بازار سیاه دسترسی به اینترنت یکی از مسیرهای بالقوه فساد است. به این صورت که با توجه به این طرح عده‌ای خاص تصمیم‌گیری درباره باز توزیع اینترنت را به دست می‌گیرند و تعیین می‌کنند چه کسانی به چه میزان و با چه کیفیت و سرعتی به اینترنت دسترسی داشته باشند! بماند که علاوه بر باز شدن دکانی برای کاسبی، اینکه این افراد چگونه و چطور این مجوز و صلاحیت را برای توزیع اینترنت کسب کرده‌اند، خود محل ایراد و انتقاد است.

از سمت دیگر اینترنت طبقاتی به نوعی سلب آزادی فردی اعضای جامعه قلمداد می‌شود. تابستان امسال را به یاد آورید که جستجوی امن (Safe Search) گوگل به صورت اجباری برای همه ایرانیان فعال شد! اقدامی کنترل‌گرایانه، که با تصمیم‌گیری به جای مردم صلاحیت و قدرت تشخیص آنان را نادیده گرفته شد.

کلام آخر

فلسفه و نگاه بیت کوین، بازگرداندن قدرت از نهادهای متمرکز به مردم و همچنین توزیع قدرت میان آنها است. بیت کوین درصدد است با بهره بردن از خرد جمعی از متمرکز شدن قدرت در دست یک فرد یا نهاد جلوگیری کند. در دنیای بیت کوین، کاربران ساکن هر کشوری که باشند، به اطلاعات شبکه به طور برابر دسترسی داشته و مدیریت و نگهداری از بلاکچین بیت کوین را همین کاربران به صورت جمعی و عمومی برعهده دارند.

در نگاه افرادی که به دسترسی برابر به اطلاعات و آزادی باور دارند، طرح «اینترنت طبقاتی» با از بین بردن قدرت تصمیم‌گیری و آزادی فردی، به زور و اجبار متوسل شده است که در نهایت موجب گسترش ناخشنودی در سطح جامعه می‌شود. این طرح در تلاش است با وادار کردن کاربران به احراز هویت و اعتبارسنجی برای استفاده از اینترنت و ایجاد محدودیت در دسترسی به سایت‌ها، آنها را کنترل کرده و قدرت را به نهادهای متمرکز منتقل کند. در واقع این طرح با مدل غیرمتمرکزی که بیت کوین ارائه می‌کند در تعارض کامل قرار دارد. مدلی که در آن هیچ نهاد یا شخصی روی آن تاثیر نداشته و آن را کنترل نمی‌کند.

نوشته شده توسط تیم تحریریه صرافی ارز دیجیتال بیت میت