گم شدن بیت کوین؛ بررسی علل و روش های بازیابی

آخرین به‌روز‌ رسانی: 25 مهر 1402

همه افراد به نوعی تمایل دارند مقداری هرچند اندک بیت کوین داشته باشند. بسیاری توانسته اند این خواسته را به واقعیت بدل کنند و در زمان مناسب نسبت به خرید BTC اقدام کرده و شاهد رشد قیمتی آن باشند.

در طرف دیگر اما افرادی هستند که در گذشته بیت کوین خریده اند اما به دلایل مختلفی از جمله فراموشی رمز عبور محل نگهداری ارز، گم کردن کیف پول و …، دسترسی به بیت کوین های خود را از دست داده و بقول معروف Bitcoin خود را گم کرده اند.

بطور خلاصه می توان بیت کوین را اینگونه تعریف کرد:

بیت کوین با نماد اختصاری BTC یک دارایی رمزنگاری شده و یک ارز مجازی است که وایت پیپر آن در سال ۲۰۰۹ توسط فرد یا افرادی ناشناس تحت عنوان ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) و با هدف حذف نظارت نهادها، اشخاص یا سازمان های دولتی بر تراکنش های مالی معرفی گردید.

اما از آنجایی که بیت کوین یک دارایی فیزیکی نیست، پس شما نمی‌توانید در اثر سهل انگاری آن را در مکانی جا بگذارید و یا نگران برداشته شدن آن از کیف پول خود باشید!

گم شدن بیت کوین می‌تواند بنا به دلایل مختلفی رخ دهد که شناخت آن ها می‌تواند کمک شایانی به مالباخته برای بازگرداندن دارایی وی بکند.

در ادامه علل احتمالی گم شدن بیت کوین را توضیح داده و چگونگی از دسترس خارج شدن آن را بیان می‌کنیم. سپس روش های بازیابی بیت کوین گمشده را معرفی و شما را در جهت پیدا کردن دارایی خود راهنمایی می‌کنیم.

گم شدن بیت کوین؛ چرا و چگونه؟

وقتی گفته می‌شود "بیت کوین های یک نفر گم شده"، منظور دقیقاً چیست؟!

در پاسخ به این سوال نیاز است کمی به عقب بازگشته و کلیدهای عمومی و خصوصی را معرفی کنیم.

کلید عمومی و خصوصی چیست؟

ارزهای دیجیتال نوعی دارایی های رمزنگاری شده (Cryptocurrency) هستند که توسط الگوریتم های پیچیده ریاضی و در قالب کدهای برنامه نویسی شده ایجاد و ساخته شده اند. هر رمزنگاری نیاز به یک فرایند رمزگشایی نیز دارد. برای رمزگشایی ارزهای دیجیتال، دو نوع کلید لازم است؛ کلید عمومی و کلید خصوصی.

کلید عمومی (Public Key) را می‌توان در اختیار همه افراد گذاشت؛ اما از کلید خصوصی (Private Key) باید همان طور مراقبت کنید که از کلید قفل گاوصندوق خود محافظت می‌کنید.

کلیدهای خصوصی وابسته به نوع ارز دیجیتال و متفاوت هستند؛ اما غالب آن ها از یک رشته کاراکتر 256 بیتی بصورت ترکیبی از حروف و اعداد برای رمزنگاری استفاده می‌کنند. هر زمان موقعیتی را مشاهده کردید که شخصی Private Key خود را فراموش کرده، احتمالاً عبارت "گم شدن بیت کوین" را نیز خواهید شنید.

به عبارت دیگر، در صورت فراموشی کلید خصوصی، می‌توان گفت دارایی های دیجیتال رمزنگاری شده شامل بیت کوین و دیگر ارزها، گم شده یا از دسترس خارج شده اند.

اما مگر بیت کوین یک دارایی دیجیتال و غیر فیزیکی نیست؟ چطور ممکن است چیزی که بر بستر اینترنت ساخته شده و در دنیای واقعی وجود فیزیکی ندارد گم شده یا از دسترس خارج شود؟

بلاک چین بیت کوین یک دفتر کل توزیع شده غیر قابل تغییر است؛ بدین معنی که تمام تراکنش های Bitcoin نهایی هستند و به ندرت یک تراکنش اشتباه در آن رخ می‌دهد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت خطای انسانی تنها عامل گم شدن بیت کوین است و چه بسا ممکن است برخی افراد عمداً Bitcoin های خود را از بین برده باشند.

بیت کوین های گمشده کجا هستند؟

اگر چه تعداد دقیقی از بیت کوین هایی که تا به امروز گم شده یا از دسترس خارج شده اند اعلام نشده، اما تخمین زده می‌شود که این عدد چیزی حدود 3 تا 4 میلیون واحد BTC است.

با در نظر گرفتن 21 میلیون واحد بیت کوین قابل استخراج و عرضه در گردش فعلی 19 میلیون واحدی این ارز دیجیتال، اگر کسی مقداری بیت کوین گم کند، بیت کوین گمشده از دسترس خارج شده و از سکه های کل در گردش نیز کسر می‌گردد؛ بدین معنی که عرضه در گردش BTC معادل سکه های بیت کوین گمشده کاهش می‌یابد.

به عنوان مثال، ساتوشی ناکاموتو سازنده بیت کوین، همان ابتدای خلق این رمز ارز، حدود 1 میلیون سکه BTC را استخراج کرد اما هرگز از آن ها استفاده ای نکرد و هنوز با گذشت بیش از 12 سال کسی نمی‌داند ساتوشی با کلیدهای خصوصی Bitcoin خود چه کرده است. اما به هر حال، با حذف این کوین ها، بازار به گونه ای واکنش نشان داده است که گویی بیت کوین ها برای همیشه از گردش خارج شده اند.

در ادامه آن چه ممکن است باعث گم شدن یا از دسترس خارج شدن بیت کوین شود را توضیح داده و راه های پیدا کردن و در صورت امکان بازیابی Bitcoin گمشده را توضیح می‌دهیم.

آیا نسبت به موجودی بیت کوین خود شک دارید؟ مطالعه مقاله "از کجا بفهمیم قبلا بیت کوین داریم؟" را به شما توصیه می کنیم.

علل گم شدن بیت کوین

عوامل متعددی ممکن است منجر به از دسترس خارج شدن بیت کوین شود اما سوال اصلی اینجاست که آیا می‌توان بیت کوین های گمشده را بازیابی کرد؟ چه راهی برای دسترسی به بیت کوین های گمشده وجود دارد؟

سه عامل زیر از جمله دلایل گم شدن یا از دسترس خارج شدن بیت کوین هستند:

• فراموش کردن کلید خصوصی
• ارسال به آدرس های اشتباه
• قطع یا عدم دسترسی به محل نگهداری ارز

هر یک از این موارد در ادامه بیشتر شرح داده می‌شوند.

1- از دست رفتن یا گم کردن کلید خصوصی

مردم غالباً به سرقت رفتن بیت کوین توسط هکرها را اصلی ترین خطر پیش روی خود می‌دانند؛ در حالی که احتمال خطر از دست رفتن کلیدهای خصوصی بیشتر است. به عنوان مثال، برخی افراد کلید خصوصی خود را بر روی تکه کاغذ نوشته یا روی یک فلش مموری ذخیره می‌کنند؛ حال اینکه ممکن است این کاغذ به اشتباه دور انداخته شده یا فایل ذخیره شده پاک شود.

گم شدن کلیدهای خصوصی عموماً بی دلیل نیست. بسیاری افراد در همان سال های اولیه معرفی Bitcoin و با صرف هزینه ای بسیار اندک، اقدام به خرید یا استخراج این رمز ارز کردند؛ اما از آنجایی که ادامه سرمایه گذاری در رمز ارزها را بی نتیجه می‌دانستند، وجود این دارایی های دیجیتال را فراموش کرده و بدین سان، کلید خصوصی خود را نیز فراموش کرده یا گم کرده بودند.

به عنوان مثال، یک برنامه نویس اهل سانفرانسیسکو رمز عبور کیف پول سخت افزاری خود را فراموش کرده بود و از آنجایی که یک تلاش ناموفق برای بازیابی این رمز داشت، تنها دو فرصت دیگر برای یافتن رمز درست و باز کردن قفل Wallet خود داشت در غیر اینصورت کیف پول وی برای همیشه قفل شده و دارایی های دیجیتال او از دست می‌رفت.

در موقعیتی مشابه، فردی به نام جرالد کاتن، مدیرعامل و بنیانگذار صرافی ارز دیجیتال Quadriga، پیش از به اشتراک گذاری کلید خصوصی خود با نزدیکانش، جان خود را از دست داده و 300 میلیون دلار ارز دیجیتال به واسطه مرگ وی از دسترس خارج شد.

راه حل

از دست دادن کلید خصوصی همانند گم کردن کلید یک گاو صندوق نفوذ ناپذیر است. اگر کلید گاوصندوق را گم کرده باشید، متاسفانه راهی برای باز کردن آن ندارید. از دست دادن کلید خصوصی نیز عملکردی مشابه دارد و با فراموشی آن، متأسفانه بیت کوین خود را برای همیشه از دست داده اید و برای جایگزینی آن ناچار به خرید مجدد BTC هستید.

کلید خصوصی Bitcoin یک عدد 256 بیتی است؛ بنابراین تعداد کل کلید های خصوصی موجود در بلاک چین بیت کوین، 2 به توان 256 خواهد بود بدین معنی که 2 به توان 256 کلید خصوصی متمایز در شبکه Bitcoin وجود دارد. به بیان ساده تر می‌توان گفت اگر کلید خصوصی خود را فراموش کرده باشید و به دنبال حدس آن هستید، باید بین 2 به توان 256 عدد متمایز شانس خود را امتحان کنید.

البته برخی از توسعه دهندگان، برنامه هایی برای بازیابی کلیدهای خصوصی کیف پول بیت کوین ایجاد کرده اند. اما این برنامه ها فقط در مواردی مفید هستند که برخی یا همه کلیدهای کاربر حذف شده باشد. در واقع، این برنامه نمی‌تواند کمکی به افرادی کند که کلیدهای خصوصی خود را بطور کامل فراموش کرده باشند.

بنابراین تنها در صورتی می‌توان به بازیابی کلید خصوصی امیدوار بود که کاربر به اشتباه فایل های حاوی اطلاعات مربوطه را حذف کرده یا بخشی از کلید خصوصی خود را داشته باشد.

2- ارسال بیت کوین به مقاصد اشتباه

امروز کمتر شخصی هست که تجربه نقل و انتقالات مالی از طریق کارت های بانکی را نداشته باشد؛ اما هنگام انتقال وجه از طریق بانک، اطلاعات مقصد و مشخصات گیرنده وجه بطور کامل مشخص بوده و فرستنده می‌تواند در صورت اشتباه بودن اطلاعات مقصد، از ادامه فرایند خودداری کند.

اما روند انتقال BTC کاملاً متفاوت است. برای منتقل کردن بیت کوین از یک کیف پول به کیف پول دیگر، از کاربر یک رشته 26 تا 35 کاراکتری به عنوان آدرس گیرنده درخواست می‌شود؛ ترکیب بی معنی از اعداد و حروف که به خاطر سپردن آن کاری بسیار دشوار است.

دشواری و پیچیدگی آدرس کیف پول های نرم و سخت افزاری، باعث شده ارسال Bitcoin به مقاصد اشتباه به امری بسیار رایج بدل شود. اما ارسال بیت کوین به آدرس نادرست مانند فرستادن یک نامه به کلبه ای متروکه در جنگل های شمالی است؛ جایی که احدی در آن زندگی نمی‌کند و سفری بی بازگشت تلقی می‌شود.

خبر خوش اینکه اغلب کیف پول ها تا زمانی که از مطابقت این رشته کاراکتر (Wallet Address) با کلید عمومی یک کیف پول رمزنگاری شده اطمینان نداشته باشند، اجازه انجام تراکنش را نمی‌دهند. به نوعی، ارسال بیت کوین به آدرسی که اشتباه تایپی دارد، امکان پذیر نیست.

ناگفته نماند، برخی دارایی‌های دیجیتال عمداً و با هدف سوزانده شدن به آدرس های اشتباه ارسال می‌شوند. این والت آدرس های اشتباه متعلق به کیف پول هایی است که برای همیشه از دسترس خارج شده اند؛ انتقال هرگونه ارزی به این کیف ها با هدف سوزاندن و از دسترس خارج کردن آن رمز ارزها و محدود کردن عرضه آن ها است.

راه حل

در این شرایط، بهترین گزینه پیش رو تماس با صاحب کیف پول مقصد و فردی است که بیت کوین به اشتباه برای وی ارسال شده تا از تمایل یا عدم تمایل وی برای بازپرداخت وجوه منتقل شده مطلع شوید.

برای این منظور می‌توانید از قابلیت OP_RETURN برای ابلاغ اشتباه خود کمک بگیرید. لازم به ذکر است که این روش مانند انداختن تیری در تاریکی است و بهتر است تنها زمانی از آن استفاده کنید که راه حل دیگری به ذهنتان خطور نمی‌کند.

با این حال در صورت بروز یکی از سه حالت زیر، امکان بازیابی Bitcoin های اشتباه ارسال شده وجود دارد:

• ارسال اشتباه به یک آدرس اتریوم
• ارسال اشتباه به آدرس های تتر و بیت کوین کش
• آدرس اشتباه تتر و یا بیت کوین کش به جای Bitcoin

ارسال به آدرس ETH به جای BTC

اگر بیت کوین به صورت تصادفی و اشتباه به یک آدرس اتریوم فرستاده شود، صرافی یا کیف پول می‌تواند برای شما یک پیام خطا بفرستد تا اعلام کند آدرس گیرنده اشتباه است.

ارسال به آدرس های USDT یا BCH

اگر به دلیل شباهت قالب بیت کوین با بیت کوین کش (BCH) و یا تتر (USDT)، صرافی شما این اشتباه را تشخیص ندهد، می‌توانید در قالب یک ایمیل پشتیبانی به صرافی اعلام کنید تا کوین های شما بازگردانده شود.

آدرس اشتباه تتر و یا بیت کوین کش به جای بیت کوین

علاوه بر شباهت نماد بیت کوین با بیت کوین کش، کلیدهای خصوصی BTC نیز با کلید خصوصی BCH و USDT شباهت دارد. بنابراین ممکن است افراد به جای انتقال کوین های خود به آدرس درست، اشتباهاً آن ها را به آدرس هایی که متعلق به بیت کوین کش و تتر است ارسال کنند. در صورت بروز چنین اشتباهی، می‌توان با داشتن کلید خصوصی بیت کوین کش یا تتر، این اشتباه را جبران کرد.

3- قطع دسترسی به کیف پول های نرم افزاری

در مدت بیش از 10 سالی که از ساخت BTC می‌گذرد، تغییرات بسیار زیادی در فناوری رخ داده است؛ آنقدر که دیگر کسی از سیستم های قدیمی برای ترید ارزهای دیجیتال استفاده نمی‌کند. از طرف دیگر، با اینکه افراد می‌توانند از پلتفرم هایی مانند Luno برای ذخیره بیت کوین های خود استفاده کنند، اما اغلب مردم با نصب کیف پول های نرم افزاری روی سیستم های نرم افزاری خود، کوین های خود را نگهداری می‎ کنند.

با اینکه کیف پول های نرم افزاری محلی برای ذخیره کلیدهای خصوصی دارایی های دیجیتال شما هستند، اما در هر صورت این نرم افزارها نیاز به بستری برای نصب و اجرا دارند که می‌تواند گوشی تلفن همراه یا کامپیوتر شما باشد. بنابراین با از دست دادن دسترسی، خرابی، سرقت یا گم شدن دستگاه های الکترونیکی شما، احتمال از دست رفتن کیف پول های نرم افزاری شما نیز وجود دارد. در این شرایط چه سرنوشتی در انتظار دارایی های دیجیتال شماست؟

راه حل

در حقیقت، کیف پول های بیت کوین تنها واسطه هایی برای دسترسی کاربر به BTC خریداری شده توسط وی بوده و محل اصلی ذخیره سازی بیت کوین، روی بلاک چین خودش است؛ بدین معنی که در صورت گم یا خراب شدن گوشی تلفن همراه، لپ تاپ یا کامپیوتر حاوی والت نرم افزاری، هنوز دو روش برای بازیابی Bitcoin های شما در بلاک چین وجود دارد:

• استفاده از Seed Phrase
• احراز هویت دو عاملی (2FA)

عبارت بازیابی یا Seed Phrase

فرض کنید تمام دارایی شما در یک کارت بانکی بوده که به تازگی گم شده است. قطعاً اولین کاری که انجام می‌دهید، مراجعه به بانک مربوطه و درخواست یک کارت جدید است. در روند بازیابی بیت کوین های گمشده، بلاک چین همان بانکی است که همه تراکنش ها در آن ثبت می‌شوند و کیف پول حکم همان کارتی را دارد که استفاده از آن فقط با داشتن یک رمز اختصاصی ممکن است.

عبارت بازیابی یا Seed Phrase همان رمز اختصاصی کیف پول شما است که تنها در صورت داشتن آن می‌توانید به دارایی های دیجیتال و بیت کوین ذخیره شده خود دسترسی پیدا کنید.

البته این قابلیت، فعلاً در برخی کیف پول های نرم افزاری شناخته شده مانند Trust Wallet و Atomic Wallet فعال شده است؛ بطوریکه پس از نصب این اپلیکیشن ها و در زمان ساخت یک کیف پول شخصی درون برنامه ای، لیستی از 12 کلمه مشخص در اختیار شما قرار می‌گیرد که به ترتیب خاصی مرتب شده اند. در صورتی که کاربر رمز ورود خود به کیف پول را فراموش کرده باشد، تنها در صورت در اختیار داشتن این عبارت بازیابی 12 کلمه ای با همان ترتیب مشخص، می‌تواند به دارایی های دیجیتال موجود در والت خود دسترسی پیدا کند.

احراز هویت دو عاملی (2FA)

برخی صرافی ها برای افزایش امنیت دارایی کاربر از وی درخواست نصب برنامه Google Authenticator و فعالسازی لایه 2FA را می‌کنند. این کد که نگهداری از آن مانند عبارت بازیابی از اهمیت بالایی برخوردار است، می‌تواند در صورت گم شدن یا دزدیده شدن وسایل الکترونیکی حاوی کیف پول نرم افزاری کاربر، یک لایه امنیتی ثانویه باز کرده و به وی برای بازیابی دارایی خود کمک کند.

بیشتر بخوانید: نحوه نصب و چگونگی استفاده از نرم افزار Google Authenticator

آیا می‌توان بیت کوین های گمشده را بازیابی کرد؟

پاسخ به این سوال و امکان یا عدم امکان بازیابی بیت کوین کاملاً وابسته به چگونگی گم شدن دارایی دیجیتال شما دارد. اگر کلید خصوصی BTC خود را از دست داده باشید، متاسفانه راهی برای باز پس گیری بیت کوین های گمشده وجود ندارد؛ اما اگر وسیله الکترونیکی حاوی کیف پول نرم افزاری شما از دسترس خارج شده باشد، می‌توانید به وسیله Seed Phrase یا 2FA، بیت کوین های خود را بازیابی کنید.

با توجه به مقادیر بالای بیت کوینی که تا به امروز گم شده یا از دسترس خارج شده، کارشناسان همواره در تلاش برای یافتن راه های نوین بازیابی Bitcoin هستند تا جایی که در این مسیر حتی از متخصصان هیپنوتیزم نیز کمک گرفته شده است.

در نظر داشته باشید که هیچ تضمینی برای پیدا کردن بیت کوین های گمشده شما وجود ندارد؛ پس سعی کنید دارایی BTC خود در محلی امن (کیف پول نرم یا سخت افزاری دارای امنیت بالا) ذخیره کرده، کلید خصوصی را تنها نزد خود نگه دارید، عبارت بازیابی را در محلی مشخص نوشته و نگهداری کنید و درباره روش های بازیابی بیت کوین گمشده اطلاعات و آگاهی کامل کسب کنید تا در صورت بروز چنین اتفاقی، تا حد امکان از ضررهای مالی و روحی پیشگیری کنید.

آخرین به‌روز‌ رسانی: 25 مهر 1402

تهیه شده توسط تیم تولید محتوای صرافی ارز دیجیتال بیت میت