فیلم‌های خارجی را با زیرنویس ببینیم یا دوبله؟

سلام دوستان عزیز؛ بسیار خوشحالم که با مطلبی دیگر خدمتتان هستم.

امروز قصد دارم به بررسی موضوعی بپردازم که مدت زیادی است می‌خواهم درباره‌اش صحبت کنم: «فیلم‌های خارجی را به شکل دوبله شده ببینیم یا با زیرنویس؟». مخصوصا که اخیرا با چند دوبله بسیار حرفه‌ای (!) برخورد داشتم و اهمیت این سوال و پاسخ‌اش برایم بسیار پررنگ شد.

پس در این یازده دقیقه با من همراه باشید تا به شکلی منطقی و با درنظر گرفتن همه جوانب، به این سوال مهم، پاسخ بدهیم.

اصلا چه حرفیه؟! مگه فرقی هم میکنه؟ فیلم فیلمه دیگه!

در جواب به این صحبت، باید بگویم: بله که فرق می‌کند! بسیار هم مهم هست. وقتی فیلم را با دوبله می‌بینید، قطعا تغییراتی در محتوا و صوت به وجود می‌آید. پس به هر دلیلی که به تماشای فیلم نشستید (چه سرگرمی و چه اهدافی فراتر از سرگرمی)، دوبله بودن یا نبودن فیلم، تاثیر بسیاری خواهد داشت؛ زیرا بخش بزرگی از محتوای فیلم (یعنی بخش صوتی فیلم) دچار تغییر می‌شود.

بررسی مزایا و معایب فیلم‌های دوبله و زیرنویس:

در ادامه به بررسی مزایا، معایب و اثراتی که دوبله بودن یا نبودن بر روی فیلم می‌گذارند، می‌پردازیم...

بررسی فیلم دیدن با دوبله:

مزایای دوبله:

• 1- می‌توانیم نسبت به زیرنویس، سریع‌تر و روان‌تر، متوجه محتوای فیلم و صحبت‌هایش شویم.
• 2- نیازی نیست که تمرکز اصلی نگاه‌مان بر روی نیمه پایینی صفحه نمایش باشد و اشراف بیش‌تری به صفحه و وقایع فیلم، داریم.

معایب دوبله:

• 1- ضعف شدید در اجرای صدای کودکان: تقریبا در تمام دوبله‌های ایران، برای صدای پسربچه 4 ساله، از خانمی 30 ساله استفاده می‌کنند که تو دماغی حرف می‌زند!! ما هم باید قبول کنیم که این صدای بچه هست!

• 2- ضعف شدید دوبلورها در اجرای فریادها: به دلیل ضعف امکانات صدابرداری و عدم تخصص کافی دوبلور، معمولا به جای «فریاد» از« عربده» استفاده می‌کنند که این دو تفاوت بسیار دارند! مثلا در فیلم seven: آن detecive سومی که «کوین اسپیسی» فریاد می‌زند را مقایسه کنید با صدای دوبله. باور کنید ساعت‌ها تمرین پشت همین فریاد بوده، اما دوبلور محترم صدای چوپانی را در آورده که گویا می‌خواهد سگ‌های وحشی و مهاجم را از گَله‌ی گوسفندانش دور کند!!

• 3- ضعف غیرقابل باور در اجرای گریه: واقعا قصد ندارم که فقط ایراد بگیرم. اما تا الان بین تمام دوبله‌هایی که دیدم، حتی در یک مورد هم نتوانستند گریه را به شکلی حتی «قابل قبول» در بیاورند. دلیلش را نمی‌دانم، اما می‌توانم بگویم در تمام دوبله‌هایی که دیدم، حتی یک گریه فنی از لحاظ دوبله ندیدم (حتی در دوبله‌های خوب دهه شصت و هفتاد!)

• 4- در دوبله‌های ایرانی، همه خوش صدا هستند! درسته که داشتن صدای خوب و دل‌نشین یکی از ملاک‌های دوبلوری به حساب می‌آید؛ اما دلیل نمی‌شود در تمام دوبله‌ها، همه افراد خوش صدا باشند. چنین اتفاقی در دنیای واقعی و البته فیلم‌ها رخ نمی‌دهد! چون الزامی ندارد که همه بازیگرها خوش صدا باشند و خیلی وقت‌ها صدای بازیگر گرفته و خش دار هست. به عنوان مثال به صدای خش دار «جک نیکلسون» در فیلم «Departed» توجه کنید. اما در دوبله، صدایی گرم و دلنشین برای این کاراکتر انتخاب شده و به شخصیت‌پردازی کاراکتر، ضربه وارد شده.

• 5- علاقه شدید دوبلورها به لحن «لاتی»! هیچگاه نتوانستم دلیل‌اش را بفهمم، اما حدود 90 درصد دوبلورهای عزیز فکر می‌کنند استفاده از لحن «لاتی» در صحبت کردن کاراکترهای اسلحه بدست، کار درستی هست! آخر عزیز من، چرا؟! اگر قرار بود طرف با این لحن صحبت کند، خود کارگردان و بازیگر به ذهن‌شان خطور می‌کرد و آن کاراکتر، با لحن «لاتی» (البته از نوع فرنگی!) حرف می‌زد.

• 6- تغییر تُن و حجم در صدای محیط و موسیقی متن فیلم: از آن‌جایی که دوبله کردن فیلم‌های سینمایی، کاری غیر استاندار هست، تیم فنی دوبله مجبور به تغییر حجم صدای پس زمینه و موسیقی متن فیلم می‌شوند تا بتوانند تعادل را بین صدای بازیگران و آمبیانس (صدای محیط) برقرار کنند. نتیجه‌اش هم چیزی نیست جز بَم شدن و بلند شدن صدای پس زمینه که باعث عجیب شدن صدای فیلم می‌گردد.

• 7- مهم‌ترین ایراد دوبله: سانسور!! شاید بگویید: «مگر سانسور دوبله‌ای هم داریم؟؟» بله که داریم! البته که نمی‌توانند روی صدا، آباژور بگذارند(!)، اما طوری ترجمه دیالوگ‌ها را تغییر می‌دهند که تاثیرش از سانسور تصویری هم بیش‌تر می‌شود! چند مورد دیده‌ام که با همکاری سانسور تصویری و دوبله‌ای، داستان فیلم به کلی عوض شده و یک شخصیتِ بدحجاب(!) و تمام آثارش از دیالوگ‌های بقیه بازیگرها، حذف شده! خب مشخصا با حذف یک کاراکتر از فیلم، نمی‌توانید داستان را به خوبی درک کنید...

وقتی فیلم دوبله نگاه می‌کنم، به طور ناخودآگاه، چنین تصویری در ذهنم ایجاد می‌شود:

*خلاصه حرف من این هست که: هر چه هم که دوبلور حرفه‌ای باشد، زیرنظر کارگردان کار نکرده و قطعا نمی‌تواند در انتقال احساسات و هدف کارگردان، به خوبی بازیگری که زیر دست سازنده فیلم کار کرده، عمل کند.

*باز هم تعداد زیادی ایراد کوچک و صد البته تاثیرگذار دیگر به ذهنم می‌رسند که برای طولانی نشدن مقاله، آن‌ها را بیان نمی‌کنم.

*البته از حق که نگذریم، بسیاری از دوبله‌های دهه شصت و هفتاد، قابل قبول و تحمل هستند. اما هرچه از آن دوران دور می‌شویم، دوبله‌ها به‌شدت افت می‌کنند. البته در دوبله‌های همان زمان هم به دلیل ضعف ابزار صدابرداری، صدای نویز مزاحم در تمام دوبله‌ها حضور دارد. صدایی که در نسخه اصلی فیلم، به گوش نمی‌رسد و یا خیلی کمتر حس می‌شود. بعضا همین کیفیت پایین صوت دوبله‌های قدیمی، باعث می‌شود نتوانیم به‌درستی متوجه دیالوگ‌ها شویم...

بررسی فیلم دیدن با زیرنویس:

مزایای زیرنویس:

1، 2، ... ،7- آن هفت ایرادی که برای دیدن فیلم با دوبله بیان کردم، در مورد فیلم زیرنویس، وجود ندارند و این خودش هفت مزیت مهم هست :) به شکل خلاصه می‌توان گفت: با دیدن فیلم به شکل زیرنویس شده، می‌توانیم از بخش مهمی از فیلم (یعنی بخش صوتی آن) لذت کامل و کافی برد! مثلا بعید می‌دانم هیچ دوبلوری بتواند صدای کاراکتر «سامانتا» را در فیلم Her، به خوبی اسکارلت جوهانسون در بیاورد. هرچه دوبلور حرفه‌ای باشد، باز هم غیرممکن است که به خوبی او، بتواند صدای یک سیستم‌عاملِ دارای احساسات، باشد! یا مثلا کدام دوبلوری توانایی ایجاد خنده‌های میخکوب کننده‎ی خواکین فینیکس در فیلم جوکر (که ساعت‌ها تمرین پشت‌اش هست) را دارد؟

8- ناشنوایان هم می‌توانند از فیلم استفاده کنند (قابل توجه شبکه‌هایی که اقدام به پخش فیلم با دوبله می‌کنند). جالب است بدانید در نظرسنجی‌های متعدد، دومین سرگرمی ناشنوایان، فیلم دیدن بوده! پس وقتی شبکه‌ای فیلم‌هایش را به شکل زیرنویس شده پخش می‌کند، ناشنوایان هم می‌توانند از فیلم لذت ببرند.

9- تقویت مهارت در زبان انگلیسی (یا هر زبان دیگر): یکی از بهترین روش‌های پیشنهادی اساتید زبان انگلیسی، برای فراگیری این زبان، دیدن فیلم با زبان اصلی (و ترجیحا با زیرنویس انگلیسی) هست. خودم تا به حال کلاس زبان نرفتم؛ اما الان مهارتم در زبان انگلیسی، سطحی قابل قبول دارد تا بتوانم از پس بسیاری از کارهای متداول، بر بیایم. مهم‌ترین منبع آموزشی زبان انگلیسی من، فیلم‌های زبان اصلی بوده.

معایب زیرنویس:

• 1- برای پیدا کردن نسخه هماهنگ زیرنویس و اتصال‌اش به فیلم، باید چند دقیقه‌ای وقت بگذارید.
• 2- تمرکز اصلی نگاه شما بر روی نیمه پایینی صفحه، خواهد بود و شاید جزئیات تصویری نیمه بالایی را از دست بدهید (البته این مشکل با تماشای چند باره فیلم، حل می‌شود).
• 3- برای افراد مسن که مشکل بینایی دارند، خواندن زیرنویس کمی سخت هست.

*البته دو مشکل آخر را می‌توان با pause کردن فیلم و عقب زدن آن، حل کرد؛ اما راه حلی برای آن 7 مشکل فیلم‌های دوبله، پیدا نکردم :))

جمع‌بندی و نتیجه نهایی:

در نهایت و با سبک و سنگین کردن نقاط ضعف و قوت هرکدام از این موارد، نتیجه می‌گیرم که معایب فیلم دوبله دیدن، بر مزایای آن می‌چربد و بهتر هست که فیلم‌ها را به شکل زیرنویس شده ببینم. البته برای افرادی که به دلیل مشکل بینایی، نمی‌توانند زیرنویس‌ها را دنبال کنند و همچنین درک پایینی از زبان انگلیسی دارند، دیدن فیلم با دوبله فارسی، منطقی‎‌تر هست.

من فیلم دوبله نمی‌بینم؛ چون (نظر شخصی هست):

1- می‌خواهم همانطور که کارگردان، بازیگران و تدوین‌گر صدا خواستند، فیلم را درک کنم! چون خودشان صاحب اثر هستند!

2- به سانسورچیِ متحرک (!) که می‌خواسته به جای من تصمیم بگیرد چه بشنوم (و ببینم)، دهن کجی کنم :))

3- بتوانم به دور از اشکالات فنی و مهارتی در دوبله، از فیلم، لذت کامل ببرم!

4- زبان انگلیسی‌ام را تقویت کنم.

5- ... (اگر خواستید شما در کامنت‌ها کاملش کنید)

پ.ن1: البته بحث سانسور فیلم و آثار هنری، جای بحث بسیاری دارد که نخواستم در این مقاله، واردش شوم. اما حتما مقاله‌ای درباره سانسور آثار سینمایی خواهم نوشت.

پ.ن2: درمورد انیمیشن‎‌ها صحبت نکردم؛ چون معمولا، مخاطب اصلی آنها کودکان هستند و بحث جدا هست.

پ.ن3: سعی کردم تا جای ممکن به شکلی منطقی به بررسی نقاط ضعف و قوت هرکدام بپردازم. اگر حس می‌کنید جایی از روی تعصب نظر دادم، بنده را ببخشید :)

پ.ن4: چند روز پیش با کاربری گرامی که به تازگی به جمع ما آمدند، آشنا شدم. خواستم همینجا صفحه و مقاله با ارزش ایشان را معرفی کنم تا شاید در این وضعیت نامناسب صفحه اصلی ویرگول، مطالب پرزحمت‌شان بیشتر دیده شود. اگر به دنیای فیلم و سینما علاقه دارید، پیشنهاد میکنم به صفحه خانم گوردزی سر بزنید.

این هم اولین مقاله ایشان که به شکلی جامع و عالی فیلم Jojo rabbit را نقد و بررسی کردند (خودم می‌خواستم این فیلم را برای نظرسنجی ماه‌های بعد، کاندید کنم. اما وقتی این نوشته را دیدم، پشیمان شدم و حس کردم دیگر نیازی به نقد و بررسی بنده نیست!):

ممنون که همراهم بودید و برای خواندن این نوشته وقت گذاشتید. امیدوارم برایتان مفید واقع شده باشد.

راستی شما در این مورد چه نظری دارید؟ فیلم‌ها را با دوبله می‌بینید یا زیرنویس؟
درضمن اگر مزیت یا عیب دیگری در مورد فیلم‌های زیرنویس و دوبله سراغ دارید، حتما در کامنت‌ها مطرح کنید. بسیار ممنون می‌شوم اگر نظرتان را در این موارد بیان کنید...

-پاینده باشید-

عنوان نوشته بعدی: --

میخواستم قسمت دوم آهنگ‌های یان تیرسن رو بذارم، اما با توجه به رفتار اخیر ویرگول با پست‌های موسیقی بنده، فعلا این پست رو قرار نمیدم و برنامه خاصی برای پست بعدی ندارم (چون علاوه بر مواردی که در پست قبلی گفتم، ویرگول بهم جواب داده: «لینک دانلود رو بردار تا پستت رو نشون بدیم»)

اگر به سینما علاقه‌مند هستید، احتمالا از این نوشته‌ها خوش‌تان می‌آید: