فرادرس، فرای درس نیست.

احتمالا در چند سال گذشته شما هم مشتری یکی از این سرویس‌های خرید و فروش آموزش بودید. فرادرس، گو تو کلس، مکتب‌خونه و ... . تعداد زیادی در ایران به وجود اومدن که خب تعدادشون با تعداد نمونه‌های جهانی برابری می‌کنه و احتمالا دلیلش قطع ارتباط کشور با سایر جهانیان باشه. حالا کاری به این نداریم که سر جمع ۴ تا وبسایت در این زمینه در دنیا هست (Brilliant, Khan Academy, Coursera و میشه با حدی اغماض یودمی هم در این لیست آورد) ولی نکته مهم تفاوت‌های اینها با همه. نمونه‌های وطنی، معمولا به این شکلن که کپی کاربنی هم دیگه هستند.

در این مطلب، قصد دارم به مقدار بسیار بسیار زیادی نسبت به فرادرس «غُر» بزنم. چرا؟ چون تجربه من هم عین تجربه خیلی از شما بوده. در این مطلب، ما در دو فاز فرادرس رو به نقد می‌کشیم. فاز اول، این که فرادرس رو از نظر دروس دانشگاهی بررسی می‌کنیم و فاز دوم، آموزش برنامه‌نویسی.

بررسی دروس دانشگاهی فرادرس

بسیاری از دروس دانشگاهی پرطرفدار در هر سیستمی که محتوای کمک‌آموزشی تولید می‌کنه احتمالا دروس علوم پایه هستند. دروسی که در رشته ما شامل ریاضی ۱، فیزیک ۱، معادلات دیفرانسیل و ... می‌شدند. در بعضی موارد هم حتی مشاهده می‌شد که دروسی مثل مدارات الکتریکی ۱ و ۲ هم چنین گیری داشتند و بچه‌ها این درسها رو از این سیستم‌ها می‌خریدند.

یه سری مشکلاتی که دانشجو همیشه با درسش داره اینه که اینا کجا به دردمون میخوره؟ و معمولا هم این سوال پاسخ مناسبی رو در کلاس دریافت نمی‌کنه. چرا؟ چون اساتیدش هم معمولا همونایی هستند که علوم‌پایه خوندند و نه مهندسی که خب احتمالا از کاربرد واقعیش هیچ خبری ندارند. به همین خاطر خیلی از دانشجوها جواب این سوال رو در محتوای کمک‌آموزشی میخوان پیدا کنن. حالا نقش فرادرس اینجا چیه؟ بسیاری از آموزش‌های معادلات دیفرانسیل، ریاضی و ... که در فرادرس هستند توسط دانشجوهای فوق‌لیسانس یا دکترای مهندسی تدریس شدند. پس چرا اونجا پاسخ این سوال نیست؟

بحث دیگری که مطرحه، اینه که شما در دانشگاه معمولا عمقی درسی رو یاد نمی‌گیرید. بلکه اساتید صرفا میان سوالاتی که ممکنه در امتحان بدند رو برای شما حل می‌کنن و بعد به شکل مرسوم «شب امتحانی» تدریس شکل می‌گیره. این مساله هم اینطوریه که دانشجوها معمولا راه حلش رو در محتوای کمک آموزشی جست و جو می‌کنند. چرا؟ شاید مولف یا استاد دوره‌های کمک آموزشی تونسته باشن موضوع رو عمیق‌تر و بهتر توضیح بدند. اما خب در آموزش‌های فرادرس هم شخصا چیزی جز «شب امتحانی» بودن ندیدم.

و حالا مشکل کجاست؟ مدیران فرادرس معمولا از آموزش شب‌امتحانی و سیستم فشل آموزشی مینالن. در صورتی که خودشون هم دارن ازش ارتزاق می‌کنند و هم دارند بهش دامن میزنن :)

بررسی آموزش‌های برنامه‌نویسی فرادرس

پارسال همین موقع‌ها تصمیم گرفتم کمی PHP یاد بگیرم. اولین گزینه‌م هم فرادرس بود. چرا؟ چون طرح «یلدای آموزشی» (یا چنین چیزی) داشتند (شاید بزرگترین ویژگی مثبتشون همین تخفیفا و آموزش‌های رایگان باشه و نباید چشم رو روی امتیازات خوب هم بست) و خب در این بین دیدم که آموزش php مقدماتی هم تخفیف خورده.

آموزش رو خریدم و دانلود کردم و بعد دیدن چند قسمت پشیمون شدم. البته این موضوع بیش از این که به فرادرس برگرده به مدرس برمی‌گرده. و مشکل فرادرس اینجا کجاست؟ اینجاست که این عزیزان هیچ کنترلی روی محتوا ندارند.

حالا دلیل پشیمانی من چی بود؟ برگردیم به چند سال پیش. وقتی که ملت هنوز برای یادگیری برنامه‌نویسی، کتاب می‌خریدند. کتابای یه آقایی که اسمش رو نمیارم خیلی معروف بودن و خب معمولا این کتابا ترجمه‌های سرسری داکیومنت‌های اون زبون بودند، یا گاهی بدترین ترجمه‌ای که می‌شد از کتابای امثال دیتل و هربرت شیلد یا تنن‌باوم داشت. نتیجه چی می‌شد؟ یه کتاب که صرفا با روند خطی یه سری موضوع رو توضیح داده و بعد از اون هم به توضیح منوهای یه ادیتور یا IDE پرداخته.

عین همین مشکل، در آموزش php فرادرس هم مشاهده شد. من در مقامی نیستم که سواد مدرس رو بخوام قضاوت کنم، اما باسواد و حرفه‌ای بودن در چیزی باعث نمیشه شما بتونید معلم خوبی هم براش باشید. و ظاهرا موارد این چنینی - یعنی سنجش کار معلم - و ... هم به خوبی صورت نمی‌گیره.

راه پیشنهادی برای مقابله با مشکلات فرادرس

خب مطمئنا این مشکلات همه‌ش متوجه فرادرس نیست. از اونجا که خودم هم در نظر گرفتم که شاید برای کسب درآمد، در فرادرس دوره آموزشی قرار بدم؛ گفتم شاید بد نباشه قبلش یک شکل دیگه کمک کنم به دوستان:

• مطمئن بشید شخص تجربه آموزش غیرتعاملی رو قبل‌تر داشته. بعضیا در ذات معلم‌گونه برخورد می‌کنند و اگر تعامل لازم رو نداشته باشند، نمی‌تونن تدریس کنن. برای این کار میتونید از شخص بخواید ۲-۳ قسمت محتوای آموزشیشون رو بعنوان دمو ارسال کنن تا شما ببینید که آیا از پس آموزش برمیان یا نه.
• وقتی دوره کامل ارسال شد، حتما حتما حتما یادتون باشه که قبل از عرضه عمومی اون رو به صورت آزمایشی برای یک سری عرضه کنید و فیدبک بخواید. نسخه آزمایشی می‌تونه محدودتر (طبیعتا بیشتر از ۲ قسمت) و ارزونتر باشه و افرادی که در دوره‌های آزمایشی شرکت می‌کنند میتونن روی دوره کامل تخفیف بگیرن.
• با مدرسین حتما حتما در ارتباط مداوم و مستمر باشید و اشکالاتی که گزارش شده رو حتما در اختیارشون بذارید. هیچی بهتر از این نیست که یه مدرس فیدبک صادقانه دریافت کنه.
• در آخر، درخواست نمونه آموزش در یوتوب و ... هم بد نیست که باشه. البته فکر کنم فرادرس این مورد رو خودش هندل کرده در شرایط جذب مدرسش.

ما با کسب و کارها و در کل افرادی که سعی می‌کنند دنیا رو برای ما جای بهتری کنند (و قطعا در عوضش پول هم ازمون می‌گیرن - که البته اشکال نداره) دشمنی نداریم. اما نقد زیادی بهشون وارد می‌کنیم. چرا؟ چون نقد کردن چیزیه که باعث میشه زندگی ما کیفیت بهتری پیدا کنه. امیدوارم این مطلب، مورد توجه مدیران، کارکنان و مدرسین فرادرس قرار بگیره و سعی کنن کیفیت آموزش‌ها رو ارتقاء بدند.