اینترنت اکسپلورر: سقوط آزاد ستاره سابق ویندوز

چند هفته پیش در ژوئن 2022 مایکروسافت اعلام کرد که دیگه از مرورگر اینترنت اکسپلورر پشتیبانی نمی‌کنه و این مرورگر بعد 9801 روز رسما تعطیل شد و طی مرور زمان کاربرانش رو به Microsoft Edge منتقل می‌کنه؛ البته حالت IE Mode در Microsoft Edge تا 2029 وجود داره و می‌تونه برای اون دسته از کاربرانی که نیاز دارن با اینترنت اکسپلورر کار کنن مفید باشه(مثلا می‌تونه برای باز کردن وبسایت‌های قدیمی که با مرورگرهای جدید سازگار نیستند کارایی داشته باشه).

البته این همه ماجرا نیست و باید گفت که هنوز هم اینترنت اکسپلورر برای محیط‌های خیلی خاص مثل نسخه‌های سرور ویندوز و یا نسخه‌های دولت چین از ویندوز پشتیبانی بشه؛ با این تفاسیر میشه گفت که از نظر فنی این مرورگر تو مدت بیشتری به کار خودش ادامه می‌ده ولی در هر صورت پیام مایکروسافت برای عموم جامعه روشن هست.

اینجا پایان کار اینترنت اکسپلورر بود، مرورگری که شاید خیلی از ما اولین بار با اون اینترنت رو لمس کردیم، مرورگری که در اولین جنگ مرورگرها تمامی رقبای خودش رو کنار زد و به قله رسید ولی در دومین جنگ مرورگرها نتونست کاری کنه و از بین رفت.

پیش از اینترنت اکسپلورر

یکی از محبوب‌ترین مرورگرها NCSA Mosaic بود، مرورگری که برای اولین بار عکس و متن رو با هم در یک صفحه به کاربر نشون می‌داد و برخلاف بقیه مرورگرهای زمان خودش جذابیت همراهش داشت. قابلیت‌های جذاب Mosaic باعث شد که رقبا شگفت زده بشن و مرورگرهای جذاب‌تری با الهام گرفتن از Mosaic خلق بشه.

مایکروسافت مجوز نسخه‌ای از این مرورگر رو تهیه و شروع به توسعه مرورگری کرد که اسمش «اینترنت اکسپلورر» بود؛ نسخه اول اینترنت اکسپلورر، آگوست 1995 وارد بازا شد و چند نسخه اول این مرورگر حرفی برای گفتن نداشت اما باتوجه به این موضوع که همون زمان ویندوز95 در حال تسخیر بازار بود، مایکروسافت از این قدرت استفاده کرد و سایر محصولات خودش رو وارد زندگی کاربران کرد. این تصمیم طوری پیش رفت که مرورگر «اینترنت اکسپلورر» برای خیلی از کاربران معمولی اون زمان برابر اینترنت بود.

حرکت بعدی ادغام ویندوز و مرورگر اینترنت اکسپلورر4 بود، مایکروسافت تصمیم گرفت تا اینترنت اکسپلورر4 رو داخل ویندوز98 قرار بده؛ یعنی اگر کامپیوتری تهیه می‌کردید که سیستم عاملش ویندوز بود، راه ارتباطی پیش‌فرض شما با اینترنت هم مرورگر اینترنت اکسپلورر بود؛ این تصمیم باعث افزایش سهم IE و کاهش سهم Netscape که رقیب اصلی IE بود از بازار مرورگرها شد. اما این همه ماجرا نبود و چالش‌های حقوقی مثل ایجاد پرونده ضد انحصاری از سمت دولت ایالات متحده علیه مایکروسافت ایجاد شد و در نهایت مایکروسافت این پرونده رو باخت و موظف شد تا این اجازه رو بده که کاربران مرورگر مورد نظر خودشون رو نصب کنن و ازش استفاده کنن.

نسخه ششم و معمار دوره افول

نسخه ششم Microsoft Internet Explorer اواخر آگوست سال 2001 میلادی وارد بازار شد، زمان انتشار این نسخه مایکروسافت حدود 90 درصد بازار مرورگرها را در اختیار خودش داشت. این عدد به اندازه‌ای بزرگ بود که حتی گوگل کروم هم امروزه نمی‌تونه باهاش برابری کنه.

اینترنت اکسپلورر6 در نوع خودش حرفی برای گفتن نداشت و چندین سال بعد انتشارش نه تنها ویژگی‌های زیادی بهش اضافه نشد، بلکه مایکروسافت تو حل مشکلات این مرورگر هم سریع عمل نکرد، دلایل متفاوتی مثل چالش‌های داخل کمپانی، عدم وجود رقیب یا شاید هم خیال راحت مایکروسافت از بازار مرورگر‌ها باعث این کم‌کاری‌ها شده بود؛ از جمله مشکلاتی که اینترنت اکسپلورر داشت و کاربران رو اذیت می‌کرد این بود که باتوجه به محبوبیت اینترنت اکسپلورر وبسایت‌های زیادی با توجه به این مرورگر توسعه داده می‌شدند و وقتی کاربر اون وبسایت‌ها رو تو مرورگرهای دیگه که استاندارد بهتری داشتن می‌دید، اون‌ها با مشکل روبرو می‌شدند و همینطور مشکلات امنیتی متعدد اینترنت اکسپلورر هم برای مایکروسافت و کاربران تبدیل به یک کابوس شده بود و اگه این موارد رو در کنار موارد متعدد دیگه بذاریم متوجه می‌شیم که همه این‌ها نشان‌دهنده ضعف مایکروسافت برای توسعه IE بود. نسخه6 اینترنت اکسپلورر آخرین نسخه از این مرورگر بود که نام Microsoft را به همراه داشت و نسخه7 اون با نام کامل Windows Internet Explorer سال 2006 یعنی 5 سال پس از نسخه ششم وارد بازار شد.

کم‌کاری های مایکروسافت فرصت تازه‌ای برای رقبا فراهم کرده بود که وارد بازار بشن که از جمله اونها میشه به Firefox اشاره کرد که ریشه‌ای از مرورگر Netscape داره و تونست تا سال 2006 به آمار 2 رقمی بازار برسه. حرکت بعدی انتشار Safari از سمت Apple بود، مایکروسافت 150میلیون دلار تو اپل سرمایه‌گذاری کرده بود و قراردادی 5 ساله داشتن مبنی بر اینکه مایکروسافت از «آفیس» داخل سیستم عامل مک پشتیبانی کنه و اپل هم IE رو به عنوان مرورگر پیش‌فرض مک قرار بده؛ اون قرارداد به پایان رسید و اپل Safari رو منتشر کرد.

ضربه آخر به اینترنت اکسپلورر از سمت کمپانی گوگل با انتشار Google Chrome زده شد، «کروم» رابط کاربری و و ویژگی‌های جذابی داشت که سریعا اون رو نسبت به رقبا متمایز کرد و مورد مهم دیگه این بود که سازنده کروم شرکت «گوگل» بود، شرکتی که اسمش در زبان انگلیسی مترادف با جستجوی آنلاین هست.

مرورگر کروم سال 2008 منتشر شد، اون سال‌ها گوگل بین کاربران اینترنت محبوبیت خاصی داشت در نتیجه از مرورگرش هم با روی خوش استقبال شد و در سال 2012 تونست اینترنت اکسپلورر رو کنار بزنه و به محبوب‌ترین مرورگر دنیا تبدیل بشه.

روی کار آمدن Microsoft Edge

سال 2009 نسخه8 IE وارد بازا شد، سال 2011 نسخه9 IE وارد بازار شد و سال 2012، درست همون سالی که «کروم» تبدیل به پراستفاده‌ترین مرورگر شد نوبت به نسخه10 رسیده بود و سال 2013 بود نسخه11 یا بهتره بگیم آخرین نسخه از اینترنت اکسپلورر وارد بازار شد؛ مرورگر‌های مختلف در حال رشد بودن ولی اینترنت اکسپلورر روز به روز در حال افول بود و سال 2015 مایکروسافت مرورگر جدیدی با نام Edge وارد بازار کرد.

مرورگر Microsoft Edge رنگ آبی اینترنت اکسپلورر رو حفظ کرده بود و چیز‌های زیادی از اون رو کنار گذاشته بود ولی این تغییرات هم نتونست مشکلی رو حل کنه چون در خیلی از ویژگی‌ها از رقبا عقب تر بود و وبسایت‌های مختلف سازگاری مناسبی باهاش نداشتن، علاوه بر این‌ها امکان استفاده از افزونه‌های توسعه داده شده برای کروم یا فایرفاکس را نداشت؛ این‌ها بخشی از مشکلاتی بودن که مرورگر Edge اوایل داشت که باعث شده بود این مرورگر هم دردسر جدیدی برای مایکروسافت باشه.

طبق آمار StatCounter اولین نسخه از مرورگر Edge از سهم استفاده 5درصد بالاتر نرفت و اواخر سال 2018 مایکروسافت بار دیگه شکست جدید رو قبول کرد و گفت نسخه جدید Edge با براساس کدبیس پروژه کرومیوم گوگل در حال توسعه هست. گروهی از افراد این مثال رو می‌زدن که Edge بسته‌بندی مایکروسافت رو داره ولی مرورگر گوگل هست و این موضوع رو به خرید مجوز NCSA Mosaic توسط مایکروسافت به‌جای توسعه مرورگری از پایه تشبیه می‌کردن.

با این تصمیم، مایکروسافت موفق شد در دوره جدید از جنگ مرورگر‌ها جای پایی برای خودش پیدا کنه و طبق آمار StatCounter با عبور از فایرفاکس به رتبه3 پراستفاده‌ترين مرورگرها برسه و در کنار این موضوع تونست ویژگی‌های جدیدی به پروژه «کرومیوم» اضافه کنه، از افزونه‌های مختلف گوگل کروم پشتیبانی کنه و سازگاری گسترده‌تری با سایت‌ها داشته باشه.

مایکروسافت ادج رشد خوبی تا به حال داشته که البته این رشد در نتیجه کاهش سهم فایرفاکس از بازار بوده نه کروم؛ در هر صورت این مرورگر می‌تونه جایگزین مناسبی برای اینترنت اکسپلورر باشه و حتی این امکان وجود داره که با تصمیم‌گیری های درست به یه رقیب خیلی جدی برای گوگل کروم تبدیل بشه و این‌بار تاریخ رو طور دیگه‌ای تکرار کنه.

منابع:

Internet Explorer was once synonymous with the Internet, but today it’s gone for good

Goodbye, Internet Explorer. Thanks for the memories (and the malware)

RIP Internet Explorer - the browser that changed the web for good (and bad)

Microsoft’s Internet Explorer Is Now Officially Shut After 27 Years

Microsoft starts automatically redirecting Internet Explorer users to Edge