فکر کردن به آینده، آینده نگری نیست!

آیند در مرکز توجه ماست.

در طول روز چند بار به آینده فکر می­کنید؟ وقتی مشغول انجام کاری هستید ناگهان خودتان را در حالی که به صندلی تکیه دادید و به گوشه ای خیره شدید و به چگونگی آینده فکر می­کنید پیدا می کنید؟ هستند افرادی که بخاطرش خودشون رو سرزنش می­کنند با این تعابیر که گذشته را فراموش کن، از آینده نترس و حال را دریاب. اما با تامل در ویژگی­های دنیایی که در آن زندگی می­کنیم که یکی از مهمترین های آن سرعت زیاد تغییرات است بنظر می­رسد که فکر کردن به آینده نه تنها امری عادی که خیلی هم ضروری باشد. دوست داشته باشیم یا نه آینده ما را خیلی بیشتر و سریعتر غافلگیر خواهد کرد. حقیقت این هست که شاید بر خلاف آنچه فکر می­کنیم و کلیشه ها به ما دیکته می­کنند ما برای زندگی در زمان حال ساخته نشدیم.

تفاوتهای بسیاری بین ما و موجودات دیگر وجود دارد اما اگر بخواهیم به یکی از بارزترین آنها اشاره کنیم می­توان از دانایی نام برد. اما تعریف دانایی چیست؟ دانایی در زمان های مختلف میتوانسته که معانی مختلفی داشته باشد. در قرون گذشته با آن میزان تکامل علمی، فنی، فرهنگی و پیشرفت تکنولوژی دانایی معنایی متفاوت نسبت به آنچه که ما به عنوان دانایی امروزه می­شناسیم داشته است. آن زمان گاها حتی در اختیار داشتن ابزارهایی خاص برای رفع مشکل یا حل مسئله­ای دانایی به حساب می­آمده است. امروز در قرن بیست و یکم و سال 2020 دانایی چیست؟ می­تواند تفکر در خصوص آینده، چگونگی آن، پیش بینی جنبه های محتلف آینده و ارائه تعریفی از آن در عصر ما دانایی به حساب آید؟ آیا احتمال شیوع کرونا یا بروز یک پاندمی را تحلیل گران اقتصادی و صاحبان کسب و کار و سرمایه گزاران در محاسبات خود می دیدند. آیا دانایی محاسبه احتمال وقوع یک پاندمی و تاثیرات آن است؟ باید اعتراف کنیم که شنیدن حرفهایی درباره آینده برای ما همیشه جذاب بوده است و انسان همیشه سعی کرده آینده خیلی دور را بتصویر بکشد. اگر جستجویی در اینترنت بکنید با سایتهایی آشنا می­شوید که سناریوهای احتمالی از آینده را تا هزاران سال دیگر ارائه کرده اند و خواندن آنها خالی از لطف نیست. مخصوص در این برهه زمانی که ویروس کرونا بسیاری از سناریو ها را تحت تاثیر قرار داده است. می­توان زمان حال را نیز با پیش بینی های گذشته این وبسایت ها از دنیای امروز مقایسه کرد. در هر صورت ذهن ما بیشتر به سمت آینده کشیده می­شود تا آنچه از گذشته به ما می­رسد. امروزه آنکه در مورد آینده صحبت می­کند و از پیش بینی هایش می­گوید نیز دانا به نظر می­رسد.

پژوهشگران دیگر مهمترین تفاوت انسان و دیگر موجوات را فقط در دانایی نمی­دانند بلکه در قابلیت اندیشیدن به آینده می­دانند و معتقدند ذهن ما بیشتر از آنکه به گذشته برود یا درگیر زمان حال باشد به سمت آینده کشیده می­شود. بر اساس آخرین تجربه پژوهشی که توسط محققان در شیکاگو انجام شد، فعالیتهای ذهنی پانصد نفر در طول روز زیر نظر گرفته شد. نتیجه بدست آمده از این قرار بود که آنها به آینده سه برابر بیشتر از گذشته فکر کردند و هنگامی که به گذشته فکر میکردند در حال بررسی عواقب و تاثیر آنچه انجام داده اند در آینده بودند.

شاید یکی از نتایج جالب این پژوهش آن است که آدمها هنگام برنامه ریزی سطح پایین تری از استرس و سطح بالاتری از شادی را تجربه می­کنند. زمانی را بخاطر بیاورید که مشغول برنامه ریزی برای بدست آوردن هدفی در آینده هستید. چه حسی دارید؟ ( البته این حس شادی می­تواند برای ما ایجاد تله برنامه ریزی کند که نسبت به آن باید هوشیار بود) ذهن ما دائما در حال بررسی احتمالات آینده است بر اساس نتایجی که در گذشته حاصل شده و کاری که در زمان حال انجام می شود. ممکن است این عمل در ناخوداگاه ما صورت پذیرد. پس می­توان گفت همه ما توانایی آینده نگری داریم و ذهن ما تمایل به تفکر و پرداختن به آینده را دارد اما همه ما آدمهای آینده نگری نیستیم. و چون آینده نگر نیستیم و استراتژی هم در مورد آینده صحبت می­کند پس اساسا آدمهای استراتژیکی نیستیم. ولی در سازمان هایمان سیستم های مدیریت استراتژیک جاری می­کنیم.

اما یک شخص آینده نگر چه خصوصیاتی دارد؟

ذهن آینده نگر یا خصوصیت آینده نگری مختص شخص خاصی نیست و کسی با آن بدنیا نمی­اید بلکه می­توان آن را کسب کرد و یا این خصیصه را در خود پرورش داد. یک فرد آینده نگر دارای مجموعه ای از هوش ها، ویژگی های شخصیتی و شایستگی هایی است که ممکن است برخی را در خود بیابید و برخی دیگر را در خود پرورش دهید.

یک آینده نگر هوش های غالب نظیر هوش طبیعت گرایی، هوش میان فردی و هوش وجودی (هستی شناختی) و هوش های تابع نظیر هوش درون فردی، هوش ریاضی و هوش آموزنده را در خود توقیت می­کند. (جهت مطالعه بیشتر در خصوص انواع هوش ها به دسته بندی ده گانه هوش ها توسط "هوارد گارنر" روانشناس آمریکایی مراجعه کنید.) علاوه بر هوش ها، ویژگی های شخصیتی یک ذهن آینده نگر شامل خصوصیاتی نظیر empathy، ریسک پذیری، حس اضطرار و روحیه غیر قضاوتگر اشاره کرد.

اما برای آینده نگر بودن شایستگی ها و مهارتهایی لازم است که برخی در شخص وجود دارند و برخی دیگر را باید ایجاد کرد و توسعه داد. مهارتهایی مانند خود آگاهی، خود آموزی و یادگیری مداوم، خلاقیت و نواوری، تفکر غیر خطی، ذهن تحلیلگر، شناخت محیط و تسلط به آن، تشخیص و شناخت روندها و فرصتها. یک مدیر آینده نگر با به چالش کشیدن فرضیات، فعالیتها، ایده ها و راه حل های تیم ها و کارکنان به پیشرفت و توسعه مهارتهای شخصی و تیمی آنها کمک می­کند.

کدام یک از خصوصیات یک فرد آینده نگر در شما وجود دارد و به چه میزان آینده نگر هستید؟! آیا تاثیرات اتفاقت امروز دنیا و وجود ویروس کرونا را در آینده کسب و کار و زندگی حرفه ای و شخصی خودتان تجزیه و تحلیل کرده اید یا خود را به موجها سپرده اید؟