وقـتـی مـیـازاکـی بـرای دریـافـت اُسـکـارش حـاضـر نـشـد!

در حالی که این روزها در خلال جنگ غزه، بازار واکنش چهره‌های مطرح ادبی-هنری جهان به جنگ و خشونت، داغ شده است بد نیست بدانید این واکنش‌ها در عالم انیمیشن هم سابقه دارند.

هنرمندان بزرگی در طول تاریخ، اعتراض خودشان را علیه جنگ و جنایت نشان داده‌اند. این اعتراض، گاهی در قالب اثر هنری و گاهی فراتر از آن بوده است. یکی از این هنرمندان بزرگ، «هایائو میازاکی» کارگردان مشهور ژاپنی است.

شاید برایتان جالب باشد اگر بشنوید که میازاکی خیلی سیاسی است! همیشه هم سیاسی بوده است. در دهه 60 میلادی او یک چپ گرای مارکسیست بود که علیه رؤسایش در شرکت «توئی انیمیشن» اعتراضات کارگری را ساماندهی می‌کرد. او آثاری همچون «هوروس: شاهزاده خورشید(1968)» را با مضامین چپ افراطی در کارنامه کاری‌اش دارد. حتی زمانی که در دهه 80 میلادی از مارکسیسم فاصله گرفت باز، همچنان سیاسی باقی ماند و تفکرات چپ گرایانه اش را حفظ کرد.

«شاهزاده مونونوکه(1997)» از انزجار میازاکی از جنگ خلیج فارس و ظلم ژاپن به مردمان بومی الهام می گیرد. همچنین عنوان فیلم «پورکو روسو(1992)» در زبان ایتالیایی به معنی خوک قرمز است که اتفاقی انتخاب نشده. خود او می گوید:

"در طول ساخت فیلم احساس سرخوردگی شدیدی داشتم و حس می کردم که آخرین «قرمز» خواهم بود."

رنگ قرمز در آن زمان نماد گرایش به مارکسیسم بود، و شاید کانسپت یک خوکِ طرد شده که به تنهایی پرواز می کند از همین جا آمده باشد.

برای کسانی که میازاکی را می‌شناختند، واکنش میازاکی به تهاجم به عراق اصلاً تعجب برانگیز نبود. او در واکنش به این جنگ، آمریکا را تحریم کرد.

این اتفاق در خلال پخش «شهرِ اشباح(2001)» رخ داد. فیلمی که پخشش در اختیار کمپانی دیزنی بود، شانس زیادی برای برنده شدن در اسکار داشت و این اولین بار در تاریخ بود که یک انیمه این‌قدر به دریافت اسکار نزدیک می‌شد. تقارن زمان‌بندی تهاجم به عراق با مراحل اکران و پخش «شهر اشباح» هم در نوع خودش جالب است.

تنها 4 روز بعد از آغاز تهاجم آمریکا به عراق در مارس 2003 (اسفند 1382) بود که مراسم اسکار برگزار، و شهر اشباح برنده بهترین انیمیشن بلند شد.

با همه این اوصاف، غیبت میازاکی در مراسم اهدای جایزه‌اش باز هم غافلگیر‌کننده بود. رسانه ژاپن تایمز می‌نویسد: "همه به اطراف خود نگاه می‌کردند تا میازاکی ظاهر شود و جایزه اش را دریافت کند اما او اصلاً حضور نداشت!"

دلیل این حضور نیافتن در آن زمان روشن نبود. گیبلی ادعا کرد که میازاکی سخت مشغول تولید فیلم جدیدش است. با این حال شش سال بعد مشخص شد که در واقع او تعمداً از سفر به آمریکا خودداری کرده بود.

میازاکی به شدت از حمله به عراق عصبانی بود. خودش می گوید:

"احساس خشم شدیدی داشتم. […] نمیخواستم از کشوری دیدن کنم که در حال بمباران عراق بود!"
مصاحبه میازاکی با «لُس آنجلس تایمز» در سال 2009

توشیو سوزوکی تهیه کننده ارشد استودیو گیبلی، کسی بود که انگیزه واقعی میازاکی را پنهان کرد. سوزوکی درباره جنگ عراق، با میازاکی هم نظر بود، اما با علنی کردن موضع آنها مخالفت کرد. میازاکی در این باره می‌گوید:

"در آن زمان، تهیه کننده جلوی دهان من را گرفت."

حتی لحن یادداشت میازاکی، پس از دریافت جایزه هم در عین حال که به مسأله جنگ اشاره می‌کند جانبی از احتیاط را در خود دارد:

"مایه تاسف است که به دلیل وقایع بسیار غم انگیزی که در جهان در حال رخ دادن است، نمی توانم از صمیم قلب به خاطر این جایزه شاد باشم. […] با این حال مایلم از همه دوستانم که برای اکران فیلم در آمریکا تلاش کردند و همه کسانی که فیلم را مورد توجه قرار دادند صمیمانه تشکر کنم."

حتی او از حضور در میان خبرنگاران بی‌شماری که پس از اعلام خبر دریافت جایزه، مقابل استودیو تجمع کرده بودند هم اجتناب کرد! در عوض سوزوکی یک نشست مطبوعاتی برگزار کرد و به خبرنگاران گفت که میازاکی گفته: "طاقت این را ندارد که رسانه‌ها چهره شاد او را پخش کنند."

تهاجم آمریکا به عراق چنان میازاکی را متاثر کرد که او فیلم بعدی خودش را با الهام از آن ساخت.

میازاکی می گوید که قلعه متحرک هاول(2004)، «عمیقاً تحت تأثیر جنگ در عراق» و «خشم» او نسبت به اقدامات آمریکا قرار گرفته است. حتی او یک بار در مصاحبه ای اعلام کرد که "آگاهانه سعی کرده فیلمی بسازد که چندان مورد توجه آمریکایی ها قرار نگیرد."

«هاول»، در واقع یک اعتراض بود. زمانی که فیلم در جشنواره ونیز به نمایش گذاشته شد، دبیر جشنواره آن را "شاید قوی ترین بیانیه ضد جنگ در میان فیلم های آن سال" نامید. حتی سوزوکی هم مجبور شد به موضع فیلم اعتراف کند. او در مصاحبه‌ای با رویترز می گوید:

"[فیلم] مربوط به دنیایی است که ما امروز در آن زندگی می کنیم […] زمانی که مشغول ساختش بودیم، جنگ عراق بود. در ژاپن وضع اقتصادی چندان خوبی نداشتیم و مردم از پیر تا جوان چندان خوشحال نبودند."

در حالی که بازخوردها در آمریکا راجع به «هاول» مثبت بود، اما نسبت به «شهر اشباح» افت محسوسی داشت. فیلم در نهایت هم برنده اسکار نشد، اما به نظر نمی آید سازندگانش از این موضوع ناراحت شده باشند!

حوادث دردناکی همچون جنگ، هنرمندانِ صاحب اندیشه را با سوالات جدی روبرو می کند:
"آیا من هم با مجرمان همدست هستم؟"
" آیا هنر من می‌تواند صدای مظلومان باشد؟"

این سوالات زمانی جدی‌‎تر می‌شود که گاهی جوایز هنری-ادبی توسط کمپانی های بزرگ مشارکت کننده در جنگ تامین می شوند! [مانند 79 اُمین دوره جایزه ادبی هوگو که اسپانسرش ریتیان یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان سلاح در آمریکا بود.]

میازاکی اما در دهه 2000 میلادی پاسخ خودش را به این جور سوالات، یافت. او حاضر به شرکت در مراسم اسکار نشد، علیه جنگ بیانیه نوشت و شاید مهم تر از همه، با هنر خود اثری ساخت که ایده‌هایش را بیان می‌کرد.

او در مصاحبه با یک رسانه ایتالیایی در مورد تغییر برنامه‌های قبلیِ استودیو برای قلعه متحرک هاول می‌گوید:

"جهان به سرعت در حال تغییر است. تحت این شرایط شما باید فیلم هایی تولید کنید که با دوره خودشان سازگار باشند، سوالات بجایی مطرح کنند، پاسخ های مناسبی ارائه دهند، و امید را در دل مخاطب زنده نگه دارند. البته همان طور که خودتان هم احتمالا می دانید این یک ادعای گزاف و یک هدف پیچیده است."

منابع:

1.Animation Obsissive
2.Rolling Stone

[اضافه شده در تاریخ شنبه 26 اسفند 1402]

وقـتـی مـیـازاکـی بـرای دومین اُسـکـارش هم حـاضـر نـشـد!

سلام، هفته گذشته «میازاکی» پس از 21 سال، دومین اسکارش را به خاطر «پسرک و مرغ ماهی خوار» بُرد و برای دومین بار هیچ کس از طرف او در سالن مراسم حضور نداشت تا جایزه او را دریافت کند!

البته این دفعه هم مثل دفعه قبل دلیل عدم حضور او کاملاً مشخص نشد. «کیوفومی ناکاجیما» مدیر ارشد عملیاتی استودیو گیبلی که بعد از مراسم، جایزه را تحویل گرفت بابت عدم حضور «میازاکی» و «سوزوکی» عذرخواهی و دلیل آن را کهولت سن عنوان کرد:

"از همه کسانی که [به نوعی] با این فیلم در ارتباط هستند تشکر می‌کنم. از اینکه کارگردان، هایائو میازاکی، و تهیه کننده، توشیو سوزوکی، امروز در اینجا حضور نداشتند، عذرخواهی می‌کنیم. لطفا آن‌ها را ببخشید، آن‌ها یک جورهایی در رده سنی بالایی قرار دارند."

21 سال قبل هم سوزوکی دلیل عدم حضور میازاکی را مشغولیت او به فیلم جدیدش عنوان کرده بود.

ناکاجیما همچنین یک بیانیه به نمایندگی از سوزوکی، تهیه کننده فیلم قرائت کرد که در آن به کهولت سن آن‌ها اشاره شده بود:

"[...] من و هایائو میازاکی به میزان قابل توجهی پیر شده‌ایم. من از دریافت چنین افتخاری در این سن سپاسگزارم و این را به عنوان پیامی برای ادامه کارمان می‌دانم، خودم را وقف تلاش بیشتر در آینده خواهم کرد. بسیار از شما متشکرم."

کهولت سن، در حالی دلیل عدم حضور آن‌ها عنوان شده که سوزوکی 75 ساله و میازاکی 83 ساله قصد بازنشستگی ندارند و از انگیزه‌شان برای ساخت آثار بعدی خبر داده‌اند!

منابع:

3.Sora News
4.Entertaiment Weekly

مجله دوبُعدی، رسانه‌ای درباره پویانمایی(انیمیشن)، پی‌نما(کمیک) و چیز‌های پیرامونش است. اگر این نوشته برایتان مفید بوده با بازخوردتان از ما حمایت کنید. هر شنبه یک محتوای جدید با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. اگر دوست دارید بیشتر با قصه ما آشنا شوید این مطلب برای شماست.