علاقهمند به انیمیشن
وقـتـی مـیـازاکـی مـوزیـک‌ویـدیـو مـی‌سـازد!
سلام،
یکی از قالب‌های انیمیشنی که همیشه برایم جذاب بوده، قالب موزیک ویدیو[یا نماهنگ] است. موزیک ویدیو ترکیب خاصی از تصویر و موسیقی است و با این که عموماً برای بیشتر شنیده شدن یک قطعه موسیقی ساخته می‌شود اما گاهی به صورت مستقل هم به اثری ماندگار و حتی مشهور تر از خود موسیقی تبدیل می‌شود. اتفاقی که برای موزیک ویدیوی «On Your Mark» افتاد. موزیک ویدیویی که «هایائو میازاکی» آن را کارگردانی کرده است. این هفته در مجله دوبعدی قصد داریم کمی در مورد ماجرای ساخت اولین و آخرین موزیک ویدیوی «استودیو گیبلی» صحبت کنیم. امیدوارم از این مطلب لذت ببرید.
موزیک ویدیوی «On Your Mark»
قطعه «به جای خود»/On Your Mark قطعه‌ای از گروه راک معروف ژاپنی به نام «چِیج و آسکا»/Chage and Aska است. «آسکا» و «چِیج» که خواننده‌های اصلی گروه هستند در سال 1995 به افتخار پانزده سال کار مشترک این قطعه را تولید کرده بودند. شرکت پخش کننده موسیقی که تهیه‌کننده آثار گروه بود، در نظر داشت یک موزیک ویدیوی تماماً انیمیشنی برای این آهنگ تولید کند. از آن‌جا که در آن زمان «استودیو گیبلی» در اوج دوران شهرتش بود، یکی از تهیه کنندگان، ایده سفارش به گیبلی را مطرح کرد. همه تعجب کردند چون می‌دانستند که گیبلی چنین سفارش‌های کوچکی را قبول نمی‌کند. با این حال آن‌ها لااقل برای این که شانس خودشان را امتحان کرده باشند با «توشیو سوزوکی»، تهیه کننده گیبلی تماس گرفتند.
عبارت On Your Mark یک اصطلاح دستوری است که به دوندگان در ابتدای مسابقه دو داده می‌شود تا در موقعیت صحیح قرار بگیرند و آماده شروع رقابت شوند. چیزی شبیه «به جای خود!» در فارسی.
گیبلی سفارش می‌پذیرد
«توشیو سوزوکی» به همراه میازاکی و تاکاهاتا یکی از مؤسسین استودیو گیبلی است. او از ابتدا تا به حال تهیه‌کننده اصلی آثار گیبلی بوده است. سوزوکی در پذیرش سفارش‌های انیمیشن وسواس زیادی دارد و حتی برایش مهم نیست که سفارش چقدر از نظر مالی سودآور است. برای او وجهه و شخصیت استودیو مهم تر از هر چیزی است و به همین خاطر اکثر کارهای سفارشی مانند موزیک ویدیوها را رد می‌کند . اما این بار بر خلاف همیشه، او این درخواست را پذیرفت و حتی میازاکی را قانع کرد که این کار را بسازند.
درواقع علت پذیرش سفارش این بود که استودیو در وضعیت خوبی نبود. میازاکی که تازه طراحی مانگای «نائوسیکا از دره باد» را تمام کرده بود از یک طرف درگیر طراحی استوری‌بورد فیلمِ «زمزمه قلب» بود و از طرف دیگر باید هرچه زودتر داستان انیمیشن «شاهزاده مونونوکه» را کامل می‌کرد. اما میازاکی دچار سندروم «ایست فکری نویسنده»(Writers block زمانی نویسنده برای مدتی توانایی و خلاقیت نوشتن را از دست می‌دهد) شده بود و همه کارها از برنامه عقب بود.
در عین حال چند فیلم آخر استودیو یعنی پوم پوکو(1994) و پورکو روسو(1992)، در گیشه، موفقیت چندانی نداشتند و به خاطر این وضع آشفته، سوزوکی قصد داشت با انتشار یک موزیک ویدیو از یک گروه راک مشهور، اسم گیبلی را دوباره بر سر زبان‌ها بیاندازد. او با قبول این کار برای چندین ماه پروژه ساخت شاهزاده مونونوکه را متوقف کرد. زیرا به گفته خودش می‌خواست حال و هوای میازاکی را عوض کند.(شاید بهتر بود چند روز به او مرخصی بدهد:)
اما ساخت موزیک ویدیو برای استودیویی مثل گیبلی حداقل این مزیت را داشت که به خاطر شهرتش آزادی عمل زیادی روی فرآیند تولید اثر داشته باشد. میازاکی در نوشتن داستان و کارگردانی کاملا مستقل بود. برای مثال این موزیک ویدیو برخلاف رویه معمول پر از افکت های صوتی است که گاهی حتی بر صدای موسیقی غلبه می‌کند!
ورود رایانه به گیبلی
یکی از دلایلی که میازاکی کار روی موزیک ویدیو را پذیرفت، این بود که او می‌خواست امکان استفاده از ابزار رایانه در ساخت انیمیشن را آزمایش کند. در حالی که در آن طرف دنیا استودیو پیکسار در حال ساخت اولین فیلم تماماً سه بعدی خود با استفاده از فناوری رایانه بود، در استودیو گیبلی و بقیه استودیوهای ژاپنی تمام مراحل ساخت انیمیشن به صورت دستی انجام می‌شد.
میازاکی مدتی بود که می‌خواست امکان ادغام هنر انیمیشن دستی و ستنی با کامپیوتر را بسنجد و این فرصت خوبی بود. استودیو گیبلی برای اولین بار در این از جلوه‌ها و رنگ‌گذاری کامپیوتری در انیمیشن استفاده کرد. دو سال بعد این تجربه در ساخت انیمیشن شاهزاده مونونوکه به کار گرفته شد و بخش های پیچیده‌ای از این فیلم با کمک رایانه ساخته شد. بخش‌هایی مثل روییدن گیاهان زیر پای خدای جنگل یا طراحی بدن نیمه‌شفاف خدای شبگرد کاملا سه بعدی و رایانه‌ای بود. به این ترتیب استودیو گیبلی یکی از پیشگام ترین استودیوهای ژاپنی بود که به صورت گسترده از ابزارهای رایانه‌ای در ساخت انیمیشن استفاده کرد.
یک فیلم سینمایی هفت دقیقه‌ای!
موزیک ویدیوی میازاکی همانند انیمیشن نائوسیکا از دره باد یک دنیای سیاه پسا آخرالزمانی را به تصویر می‌کشد. در دوره‌ای که سطح زمین بخاطر تشعشعات اتمی غیر قابل سکونت شده و انسان‌ها بخاطر وجود تشعشات مجبورند در کلونی‌هایی که زیر زمین ساخته شده زندگی کنند. فضای بیرون از کلونی طبیعتی زیبا امّا آلوده و خالی از سکنه است که میازاکی آن را با الهام از حادثه چرنوبیل خلق کرده است. میازاکی در مورد اتمسفر فیلم در مصاحبه‌ای می‌گوید:
"این داستانی درباره یک دنیای به اصطلاح پسا آخرالزمانی است. جهانی که پر از تشعشعات و بیماری است. در واقع من معتقدم چنین دورانی روزی فرا می‌رسد و فیلم را با این ذهنیت ساختم که زندگی در چنین دنیایی چه معنایی دارد. من فکر می‌کنم در چنین عصری مردم با این که بسیار آنارشیست هستند اما در مورد انتقاد به حکومت بسیار محافظه کار خواهند شد زیرا فکر می‌کنند چیزهایی برای از دست دادن دارند و اگر همه چیز را از دست بدهند مثل سگ به جان هم می‌افتند. ما [در چنین شرایطی] از مواد مخدر، ورزش حرفه‌ای و مذهب، برای پرت کردن حواس مردم استفاده می‌کنیم و چنین حواس پرتی‌هایی فراگیر خواهد شد."
با این حال میازاکی با قرار دادن دخترکی که شبیه فرشته‌ها است سعی دارد امید را زنده نگه دارد. دختری که به گفته خودِ میازاکی نماد امید در دنیایی آلوده است. میازاکی همچنین در این فلیم برای اولین بار از روایت غیر خطی در آثارش استفاده کرده و پایانبندیهای چندگانه‌ای را به تصویر می‌کشد. در یکی از این پایان‌بندی‌ها دو افسر جوان بالاخره موفق می‌شوند دخترک را آزاد کنند.
شاید دلیل استفاده از پایانبندیهای چندگانه تاکید بر اراده دو افسر جوان بر قبول ریسک آزادسازی دخترک باشد. آن‌ها در هر صورت و با هر نتیجه‌ای دست به این عملیات می‌زنند و از کارشان راضی‌اند.
اما چیزی که در این انیمیشن خود من را شگفت زده می‌کند این است که با وجود زمان 7 دقیقه ای، یک داستان کامل در آن روایت می‌شود. انگار که ما با یک اثر کامل طرفیم نه با یک موزیک ویدیوی کوتاه.
در طول تنها هفت دقیقه مخاطب به راحتی با داستان و فضای فیلم ارتباط برقرار می‌کند و در جهان فیلم غرق می‌شود. از شخصیت پردازی و معرفی فضا گرفته تا صحنه‌های اکشن و تعقیب گریز، همه با جزئیات و دقت زیادی به تصویر کشیده شده‌اند. حتی جزئیاتی مثل حس مسئولیت دو افسر جوان نسبت به دخترک کاملا قابل لمس است. این اثر تمام عناصر یک فیلم بلند میازاکی را به صورت در خودش گنجانده.
میازاکی در این موزیک ویدیو نشان می‌دهد که برای روایت یک داستان نیاز نیست که ساعت‌ها زمان داشته باشید، بلکه اگر هنر روایت و کارگردانی بدانید می‌توانید همین کار را در عرض چند دقیقه هم انجام دهید و یک اثر کامل خلق کنید.
برای مطالعه بیشتر:
مصاحبه میازاکی در مورد انیمیشنِ «On your mark»
The Dark Music Video That Saved Miyazaki
دوبُعدی، مجله‌ای درباره پویانمایی(انیمیشن)، پی‌نما(کمیک) و چیز‌های پیرامونش است. اگر این نوشته برایتان مفید بوده انتشارات ما را دنبال کنید. هر شنبه شب، یک یادداشت جدید با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. اگر دوست دارید بیشتر با قصه ما آشنا شوید این مطلب برای شماست.
مطلبی دیگر از این انتشارات
چـرا پـلـنـگ صـورتـی سـیـگـار مـی‌کـشـیـد؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
هـایـدی، خـوشـبـخـت تـریـن دخـتـرِ دنـیـا
مطلبی دیگر از این انتشارات
از نـقّـاشـی‌هـای دِلـی تـا پـرده سـیـنِـمـا