پـس‌زمـیـنـه‌هـای گـیـبـلی چـگـونـه خـلـق مـی‌شـونـد؟

وقتی برای اولین بار فهمیدم که پس زمینه‌ها در آثار استودیو گیبلی با گواش رنگ آمیزی می‌شوند کاملاً شوکه شدم! بله، گواش! این نقاشی‌های زیبا با همان رنگ‌های ارزان قیمتی که در مهد کودک‌ها برای نقاشی کودکان استفاده می‌شود خلق شده‌اند. اما چگونه؟ این هفته همراه ما باشید تا کمی درباره این بخش هنرمندانه از آثار گیبلی با هم گفتگو کنیم و در آخر به تماشای یک مستند مهم در این‌ باره بنشینیم.

در پسِ تصاویرِ زمینه

اگر از شما بپرسند چه چیزی یک فیلم انیمیشن مثل آثار میازاکی را متفاوت و جذاب کرده حتما اولین پاسخی که به ذهنتان می‌آید شخصیت‌ها یا قصه‌ی آن‌ها است. اما بیایید کمی متفاوت به موضوع نگاه کنیم. چه چیزی فضای حمام‌خانه در شهر اشباح را راز‌آمیز کرده است؟ چرا خانه سوسوکه در پونیو انقدر گرم و صمیمی است؟ البته که این سوال ها تنها یک پاسخ ندارد. اما فکر می‌کنم شما هم با من موافقید که شاید پس زمینه‌ها اصلی‌ترین نقش را در فضاسازی داستان‌ها داشته باشد. پس زمینه‌ها در انیمیشن‌های دوبعدی نقشی مشابه صحنه و نورپردازی در فیلم های زنده را ایفا می‌کنند. بدون صحنه و دکور هیچ فیلمی حتی با درخشان‌ترین بازی‌ها و بهترین فیلمبرداری‌ها باورپذیر نیست. بسیاری از لحظات ماندگار تاریخ سینما تاثیر گذاریشان را مدیون صحنه‌ها و نورپردازی‌های به جا و مناسبشان هستند. حتی برخی از مکتب‌های سینمایی تاریخ سینما با طراحی نور و صحنه خاصشان شناخته می‌شوند. در انیمیشن دوبعدی نقش پس زمینه حتی از این هم جدی‌تر است. دنیای خیال انگیز انیمیشن‌های دوبعدی شباهتی به دنیای واقعی ندارد. پس زمینه ها خیال ما را به یک محدوده کوچک هدایت می‌کنند تا آماده پذیرش شخصیت‌ها شود. اما این آثار زیبا چطور خلق می شوند؟

«اوگا» نقّاشِ همیشه استاد

در این یادداشت قصد داریم به سراغ یکی از هنرمندان بزرگ پس زمینه در صنعت انیمه برویم و کمی راجع به نحوه کارش صحبت کنیم.

«کازوئو اوگا» هنرمند 72 ساله ژاپنی، قطعا یکی از کلیدی ترین اعضای اصلی استودیو گیبلی است. او مدیر هنری و طراح پس زمینه بسیاری از تولیدات معروف استودیو مانند «همسایه من توتورو»، «سرویس تحویل کیکی»، «شهر اشباح»، «قلعه متحرک هاول» و «شاهزاده مونونوکه» بوده است.

زمانی که قصد داشتم برای این یادداشت تصاویری از بین آثار اوگا انتخاب کنم کاملاً گیج شده بودم! همه آثار او با وجود سبک‌های مختلف و میزان جزییات متفاوت، زیبا و چشم‌نوازند. پالت مورد استفاده او در هر کدام از فیلم‌های گیبلی بسته به فضای داستان متفاوت است و همین انعطاف در خلق فضاهای متنوع، آثار گیبلی را از نظر کیفیت پس زمینه سرآمد کرده است.

ابزارِ ارزان، هنرِ گران

حتماً این جمله کلیشه‌ای را شنیده‌اید که «ابزار مهم نیست». این کلیشه اعتقاد اصلی اوگاست.

"گاهی اوقات، افراد خارج از صنعت انیمیشن از من می پرسند که از چه نوع رنگی استفاده می کنم. و بیشترشان هم وقتی به آنها می‌گویم گواش تعجب می‌کنند!"

اوگا در طراحی پس زمینه‌هایش به جای اَکریلیک یا رنگ روغن، اغلب از گواش استفاده می کند. البته استفاده از گواش برای هنرمندان پس زمینه ژاپنی، قبل از دوران دیجیتال، یک استاندارد قدیمی است. در حقیقت تمام پس زمینه‌های انیمه‌های قدیمی تلویزیونی با گواش کار شده است. رنگ‌های گواش قیمت پایینی دارند و ابداً برای نقاشی حرفه‌ای تولید نشده‌اند. این رنگ‌ها به دلیل استفاده آسان بیشتر توسط کودکان استفاده می‌شوند. اما اوگا با استفاده از این رنگ ها آثاری هم سطح آثار رنگ روغن نقاشان حرفه ای تولید می‌کند.

"من معمولا از گواش استفاده می کنم. چون مجبوریم زیاد رنگ کنیم، نمی توانیم از رنگ های گران قیمت استفاده کنیم. گواش می تواند روشنایی یا عمق رنگ را نشان دهد و مهم‌تر از همه، استفاده از آن آسان است."

نکته بسیار جالب این است که او حتی از قلموی خاصی هم استفاده نمی کند. قلموی مورد استفاده او بیشتر اوقات همان قلموهای سنتی ژاپنی است:

"من فقط از دو نوع قلمو استفاده می کنم، هیرا-فوده[قلموی تخت ژاپنی] و ساکویو-فوده[قلموی نوک تیز ژاپنی]. مثلا آسمان، ابرهای بزرگ، کوه های مه آلود دوردست، صخره ها، گیاهان، همه چیزهای درشت را فقط توسط این هیرا-فوده بزرگ نقاشی می شود. انیمه های قدیمی تلویزیونی قبلا فقط به همین روش نقاشی می شدند. جزئیات نهایی با دقت توسط ساکویو-فوده اضاف می شود. من برگها را تقریباً با هیرافوده می‌کشم و چند برگ کوچک روی آن اضافه می کنم. این [جزئیات] کافی است زیرا پس زمینه در انیمه ها تنها 3 یا 4 ثانیه[به اندازه مدت زمان یک پلان] نمایش داده می شود."

پس زمینه های گیبلی بر روی مقواهای کوچکی تقریباً هم اندازه کاغذ آ-چهار اجرا می شوند.

"معمولاً کارها بر روی کاغذهایی کمی بزرگتر از آ-چهار و با پالت 30 عددی از گواش برند نیکِر/Nicker نقاشی می‌شوند. روی یک کاغذ مرطوب ابتدا سطوح رنگی و لکه‌های اصلی با قلم موی بزرگتر رنگ آمیزی می‌شوند، سپس کم کم جزئیات کوچک‌تر اضافه می‌شوند."

روش اوگا و طراحان گیبلی استفاده از آب برای ایجاد زیرکار اصلی است. آن‌ها کاغذ را کاملا خیس کرده و قبل از خشک شدنش بخش اعظم پس زمینه یعنی لکه‌های اصلی را رنگ آمیزی می‌کنند. برای این کار تنها 30 دقیقه تا 1 ساعت زمان وجود دارد. بعد از این زمان تغییر در کلیت پس زمینه ممکن اما بسیار مشکل است.

کاری که اوگا انجام می‌دهد تبدیل موادی ارزان قیمت به آثاری درخشان و زیباست. البته وظیفه‌ی او تنها خلق یک نقاشی زیبا نیست. او وظیفه دارد احساسات شخصیت‌ها را در محیط، منعکس و چشم مخاطب را به سمت و سوی مد نظر کارگردان هدایت کند. او این کار را از طریق رنگ‌ها، جنس قلم‌گذاری و همچنین ترکیب بندی اثر انجام می‌دهد.
همچنین پس زمینه[همان طور که از اسمش هم پیداست!] در عین زیبایی نباید بیشتر از شخصیت‌ها خودنمایی کند، و این کار آسانی نیست.

نظر شما چیست؟ به نظر شما راز موفقیت گیبلی در خلق فضاهایی خاص و تاثیرگذار چیست؟ در یادداشت‌های بعدی بیشتر راجع به این سوال گفتگو خواهیم کرد.

در پایان از شما دعوت می‌کنم این مستند 20 دقیقه ای زیبا را با زیرنویس اختصاصی مجله دوبعدی مشاهده کنید. مستندی که نحوه خلق یک اثر توسط کازوئو اوگا را از صفر تا صد نمایش می‌دهد:

دوبُعدی، مجله‌ای درباره پویانمایی(انیمیشن)، پی‌نما(کمیک) و چیز‌های پیرامونش است. اگر این نوشته برایتان مفید بوده انتشارات ما را دنبال کنید. هر شنبه شب، یک یادداشت جدید با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. اگر دوست دارید بیشتر با قصه ما آشنا شوید این مطلب برای شماست.