بیل گیتس: عصر هوش مصنوعی آغاز شده است

هر چند که هوش مصنوعی در سال‌های اخیر توجه بسیاری را به خود معطوف داشته، اما بدون اغراق، ظهور ChatGPT نقطه عطف جدیدی را در این حوزه رقم زده است. ترس از بالا رفتن توانایی هوش مصنوعی در جامعه فناوری از یک سو و اشتیاق به نوآوری با کمک آن از سویی دیگر، سبب شده تا مجادلاتی در هر گوشه از دنیای فناوری شکل بگیرد و بزرگان حوزه فناوری نیز در یادداشت‌هایی نقطه‌نظراتشان را ابراز کردند.

در نخستین روز بهار، بیل گیتس، بنیانگذار و مدیرعامل سابق مایکروسافت، در یک یادداشت هفت‌بخشی با عنوان «عصر هوش مصنوعی آغاز شده است» در سایت gatesnotes.com نگاهی داشته به هوش مصنوعی و آینده آن.

او در این یادداشت ابتدا به دو اتفاق مهم زندگیش اشاره کرده و در ادامه، ماجرای ملاقاتش با تیم OpenAI را تعریف می‌کند: «در اواسط 2022 از نتیجه کار تیم OpenAI حیرت زده بودم. به همین دلیل، چالشی را پیش روی آنها گذاشتم و از آنها خواستم که به یک هوش مصنوعی آموزش بدهند که بتواند امتحان نهایی زیست‌شناسی را پشت سر بگذارد. اگر از پس این چالش بر بیایید، آن وقت می‌توانم بگویم یک پیشرفت واقعی به دست آمده! بازهای 2 تا 3 ساله را برای دستیابی به این هدف مد نظر داشتم، اما تنها چند ماه بعد، دیدم که GPT قادر است از 60 سوال چهار گزینه‌ای، در 59 مورد گزینه صحیح را انتخاب کند و همچنین به 6 سوال تشریحی نیز پاسخ درست بدهد که این تجربه باعث شد به دستاوردهای هوش مصنوعی در دهه آینده بیشتر و بیشتر فکر کنم.»

شاید به نظر بیل گیتس، هوش مصنوعی از دید تکنیکی یک مدل است که برای حل سوالی خاص طراحی شده، به‌عنوان مثال، ChatGPT میتواند به خوبی مکالمه کند، اما برای مسایل دیگر قادر به پاسخگویی نیست. در مقابل، هوش مصنوعی عمومی (Artificial General Intelligence) قادر خواهد بود که هر چیزی را یاد بگیرد، هر چند هنوز وجود خارجی ندارد.

به گفته او، تولید هوش مصنوعی و هوش مصنوعی عمومی، رویای بزرگ صنعت کامپیوتر بوده است. اکنون با ظهور یادگیری ماشین و توان بالای محاسباتی، رویای هوش مصنوعی‌های پیچیده به حقیقت تبدیل شده و به سرعت در حال پیشرفت است.

بیل گیتس خاطر نشان کرده است که با جهانی شدن صنعت کامپیوتر، به‌زودی دوران پیش از هوش مصنوعی، همانند روزهایی که مجبور بودیم با خط فرمان با کامپیوترها صحبت کنیم، به گذشته‌ای دور مبدل می‌شود.

بیل گیتس معتقد است که در زمینه تولید، دو حوزه اصلی را از دیگاه هوش مصنوعی می‌توان معرفی کرد، کارهایی که نیازمند یادگیری مداوم هستند و آنهایی که نیستند. او می‌گوید: «شرکت‌ها به سرعت در حال حرکت به سوی بهره‌برداری از هوش مصنوعی در دومین حوزه هستند؛کارهایی چون فروش، خدمات، پرداخت، حسابداری و ... . از این رو، هوش مصنوعی همچون یک دستیار شخصی در کنار ما خواهد بود و دیگر لازم نیست کامپیوتر را با کلیک کردن کنترل کنید، بلکه درخواست خود را به زبان گفتار خودتان از ماشین خواهید خواست. او در پایان اضافه می‌کند: «من معتقدم نتیجه نهایی، بهبود بازده کارکنان است. با افزایش بازده، همگان فرصت بیشتری در خانه و محل کار خواهند داشت تا تنها به اموری رسیدگی کنیم که نرم‌افزارها قادر به انجام آن نیستند.»

به‌عنوان یک فعال بشر دوست، بیل گیتس نگاه خود را به‌صورت خاص به دو حوزه می‌دوزد: سلامت و آموزش. گیتس معتقد است که در حوزه سلامت، بخش عمدهای از کاغذبازی‌های حال حاضر، توسط هوش مصنوعی انجام خواهد شد. جایی که سبب می‌شود کارکنان این حوزه زمان زیادی را برای انجام فعالیت‌های سودمندتر اختصاص دهند. همچنین امروزه در کشورهای فقیر، جایی که بیشتر مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال اتفاق می‌افتد، دسترسی به پزشکان به‌عنوان یک معضل مطرح است. او می‌گوید که هوش مصنوعی بهبود زیادی در این حوزه به وجود خواهد آورد و رسیدگی‌های اولیه بیماران، با کیفیت مطلوبی در اختیار همه قرار خواهد گرفت. به‌علاوه، او به شکافی اشاره دارد که رفتار هوش مصنوعی در این کشورها، با کشورهای ثروتمند کاملا متفاوت خواهد بود. زیرا با مشکلاتی همچون مناطق دورافتاده و محروم مواجه هستیم. هرچند که برای رسیدن به موفقیت در این راه، مسیری طولانی و چالش‌هایی اجتناب‌ناپذیر در پیش رو وجود دارد (مانند خطاهای پزشکی-که توسط انسان‌ها هم اتفاق می‌افتد)، اما هنگامی‌که جامعه با منافع این روش آشنا شود، پذیرش عمومی به تناسب افزایش خواهد یافت.

در زمینه تولید دارو نیز، هوش مصنوعی توانسته به‌عنوان شتاب‌دهنده، نقش خود را به خوبی بازی کند. حجم بسیار زیاد دادهها، یافتن پاتوژن مناسب و طراحی داروهای جدید را با مشکلاتی مواجه میکند. تحلیل این داده‌ها به کمک هوش مصنوعی، سبب میشود حجم آزمایشها به شدت کاهش یافته و در مقابل، سرعت رسیدن به پاسخ، به شدت افزایش یابد. در حال حاضر، برخی موسسات تحقیق سرطان، از این روش در تحقیقات خود بهره میبرند. علاوه بر این نسل بعدی نرمافزارها برای پیشبینی عوارض جانبی داروها و تعیین دوز صحیح مصرفی به کار خواهد رفت.

حوزه دوم مورد بحث در این یادداشت، حوزه آموزش است. بیل گیتس به‌درستی معتقد است که علی‌رغم تلاش‌هایی که در حوزه آموزش انجام پذیرفته، اما تاثیر معناداری بر نتایج و نحوه عملکرد دانش‌آموزان مشاهده نمی‌شود. با این حال، گیتس آینده را از این حیث روشن ارزیابی می‌کند: «اما فکر می‌کنم که در 10 سال آینده نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، نویدبخش انقلابی در حوزه آموزش خواهند بود. این نرم‌افزارها، علایق و روش یادگیری شما را می‌آموزند و متناسب با آن محتوایی خواهند ساخت که شما را مجذوب کند. میزان یادگیری شما را می‌سنجند، لحظه‌ای که علاقه خود را به یادگیری از دست می‌دهید را شناسایی می‌کنند و متوجه می‌شوند چه چیزی به شما انگیزه می‌دهد و بازخوردی سریع ارائه می‌کنند تا شما را در مسیر نگاه دارند.»

او معتقد است با اینکه هوش مصنوعی هنوز در ابتدای این مسیر قرار دارد، اما در ارزیابی و برنامه‌ریزی تحصیلی دانش‌آموزان، می‌تواند تاثیر سریع و به سزایی داشته باشد. با تمام اینها، گیتس فرایند یادگیری را کاملا مدیون ارتباط شاگرد و معلم می‌داند: «هوش مصنوعی کاری را که شاگرد و استاد در کلاس درس انجام می‌دهند، بهبود می‌بخشد، اما هیچ‌گاه جایگزین رابطه آن دو نخواهد شد.»

گیتس، همچنین به تاثیر تولید نرم‌افزار در همگانی شدن آموزش و به‌خصوص برای اقشار کم‌درآمد در سراسر دنیا نگاهی مثبت دارد: «باید اطمینان حاصل کنیم که ابزارهای جدید باید به گونه‌ای باشند که تمامی مدارس از جمله اقشار کم درآمد و تمامی دنیا توانایی مالی استفاده از آنها را داشته باشند.»

بیل گیتس، در بخش آخر، به ریسک‌ها و مشکلات حوزه هوش مصنوعی نگاهی دارد. در این بخش، او اشارهای دارد به ضعف حال حاضر هوش مصنوعی در درک مفهوم زمینه (Context). گاهی اوقات پاسخ‌های دریافتی از هوش مصنوعی نشان می‌دهد که به زمینه محتوای پرسش توجهی ندارد (مثلابه جای انتخاب مناسب‌ترین هتل، به اشتباه آدرس هتلی که وجود ندارد را به‌عنوان پیشنهاد سفر به شما می‌دهد). اما مشکل مهمتر و بزرگتر را نحوه استفاده از هوش مصنوعی دانسته و پیشنهاد می‌کند که نهاد حاکمیت در این زمینه باید قوانینی را تدوین و اجرا کند. همچنین زمان دستیابی به اَبَر هوش مصنوعی را چند دهه تا یک قرن می‌داند.

گیتس، در پایان، به سه نکته به‌عنوان جمع‌بندی اشاره می‌کند: «نخست باید بر ترس خود از هوش مصنوعی فایق بیاییم و بر بهبود زندگی بشر تمرکز کنیم. در وهله دوم، باید توجه کنیم که بازار به‌طور معمول، محصولاتی را که برای اقشار فقیر و کم درآمد مناسب باشد را نمی‌خواهد و به سمت تولید سود بیشتر گرایش دارد. از این رو نیازمند این هستیم که به این جنبه و همه‌گیری هوش مصنوعی توجه بیشتری نشان دهیم و در نهایت، باید بدانیم که هنوز در ابتدای راه هستیم و محدودیت‌های امروز این حوزه، به سرعت به بخشی از تاریخ بدل خواهد شد و عصر هوش مصنوعی برای ما فرصت‌ها و مسئولیت‌هایی تازه به بار خواهد آورد.»

با مطالعه آنچه بیل گیتس منتشر کرده، به یاد جملات پایانی سخنرانی تد گری کاسپاروف، سیزدهمین قهرمان شطرنج جهان در سال 2017 با عنوان «از ماشین‌های هوشمند نترسید. با آنها کار کنید» می‌افتیم: «چیزی وجود دارد که تنها بشر می‌تواند انجام دهد و آن داشتن رویا است؛ پس رویایی بزرگ داشته باشیم.»