حریم خصوصی در نسخه جدید iOS و دعوای بزرگ فیسبوک با اپل

اپل طی هفته‌ی گذشته نسخه جدید iOS را منتشر کرد و تغییر مهمی که از مدت‌ها پیش اطلاع‌رسانی کرده بود را به حالت اجرا درآورد. حالا به کاربر، هر بار که اپلیکیشن جدیدی را نصب می‌کند، اطلاع‌رسانی می‌کند که می‌تواند آن اپلیکیشن را از ردگیری هویت کاربری شخص و امکان اشتراک‌گذاری آن داده‌های هویتی با دیگران برای اهداف تبلیغاتی(با لمس یک دکمه) منع کند. مسئله‌ای بسیار بزرگ و مهم که محل مناقشه‌ی اپل و شرکت‌های تبلیغاتی به ویژه فیسبوک در دنیاست

ماجرا این است که هر دستگاه آیفون، شناسه های مختلفی دارد که برای کاربری‌های مختلف ایجاد شده است و یکی از این شناسه ها به نام idfa برای کاربردهای تبلیغاتی در دسترس است و برای توسعه‌دهنده‌ها و دیجیتال مارکترها آشناست. اپلیکیشن‌های موبایلی این شناسه را که برای هر دستگاه منحصر به فرد است، می‌توانند (در صورت اجازه داشتن در این آپدیت جدید از iOS و در نسخه‌های قدیمی از iOS بدون نیاز به گرفتن اجازه از کاربر) ببینند و در نتیجه دستگاه شما را شناسایی کنند. حال فرض کنید که اپلیکیشنی، ویژگی های دموگرافیک یا رفتاری شما (چه خود آگاهانه در اختیار اپلیکیشنی قرار دهید یا آن اپلیکیشن از روش های گوناگون جمع آوری کند) را الصاق به این شناسه idfa کند و به سرور خود ارسال کند، حالا پروفایلی از شما دارد و می‌تواند این پروفایل را به شرکت‌های تبلیغاتی، دیتا بروکرها یا هر سازمان دیگری بفروشد.

آنچه بالاتر نوشتم، ساده شده‌ی یکی از فرآیندهای جمع آوری داده‌های کاربران است که سال‌هاست در سراسر دنیا در حال رخ دادن است و به همین ترتیب اطلاعاتی از هویت یکایک ما توسط غول‌های بزرگ تبلیغات دنیا و یا حتی بیزینس‌های کوچک جمع آوری شده است. البته که این موضوع محدود به iOS و اپل نیست و بلکه در اندروید نیز شناسه‌ای با کارکرد مشابه با نام adid و البته امکانات بیشتری برای جمع‌آوری دیتای کاربران وجود دارد و دلیل آن نیز عیان است، درآمد هنگفت از تبلیغات و الزام جمع آوری داده برای تبلیغات هدفمند که بسیار ارزشمندتر و گرانقیمت‌تر از تبلیغات غیرهدفمند است.

در سالیان اخیر اقدامات مختلفی توسط اپل صورت گرفته که وضعیت حفاظت از حریم خصوصی کاربر را بهبود بخشیده است که مطلوب تبلیغاتچی‌ها نبوده است. ازجمله‌ مسدود کردن پیش فرض کوکی‌های تردپارتی در safari و یا امکان مسدود کردن دسترسی به idfa در رابط کاربری آیفون از نسخه 10. اما اپل در 14.5 ios از ویژگی جدیدی رونمایی کرده است که از 2 سال پیش آن را اطلاع رسانی کرده بود و با چندماه تاخیر نسبت به موعد پیشین، حالا آن را به اجرا در آورده و دعوای بزرگ در جریان است.

در iOS 14.5 هنگام نصب هر اپلیکیشن از کاربر سوال می‌شود که آیا مایلید این امکان را به توسعه دهنده اپلیکیشن بدهید که شما را در دیگر اپلیکیشن و وبسایت‌ها به قصد تبلیغات هدفمند رصد کند؟ سپس کاربر می‌تواند به سادگی رصد اطلاعات از طریق شناسه‌ تبلیغاتی idfa در آیفون را مسدود کند. البته که روش‌های جمع آوری اطلاعات محدود به این شناسه نیست و روش‌های مختلفی ردیابی کاربر وجود دارد که بحث مفصلی دارد اما این شناسه هم نقش خیلی مهمی را بازی می‌کند.

در گزارشی خواندم که تا پیش از این ویژگی، گزارش‌ها نشان میداد که تا به حال حدود 30% کاربران آیفون، دسترسی به idfa را برای توسعه دهندگان اپلیکیشن مسدود کرده‌اند و اما با این ویژگی جدید انتظار می‌رود تا حدود 90% از کاربران، این دسترسی را مسدود کنند.

از زمان اطلاع این خبر، تبلیغاتچی‌ها و به خصوص غول‌های بزرگ تبلیغات در دنیا به ویژه فیسبوک (درحالیکه گوگل اعتراضی نکرده!!!)، نگرانی و دغدغه‌های خود را اعلام کرده‌ و آن را مشکلی بزرگ برای کسب و کارها و تبلیغ دهندگان دانسته‌اند و اختلافات به حدی رسید که فیسبوک کمپینی علیه اپل به راه انداخت و اخیرا نیز مجددا فیسبوک به این اقدام اپل واکنش نشان داده و بیان کرده که نشان دادن این پیام با ادبیات خاصی که اپل به کار گرفته، نگرانی‌های نابجایی را در ذهن کاربر ایجاد می‌کند و کاربران زیادی ناآگاهانه نسبت به پیامدهای این اتفاق، دسترسی به شناسه تبلیغاتی idfa را مسدود خواهند کرد. این اتفاق به کسب‌وکارهای کوچک که از روش‌های تبلیغات هوشمند استفاده می‌کنند آسیب جدی خواهد زد. البته که فیسبوک بیش از گوگل دچار مشکل شده و به مقابله با تصمیم جدید اپل از طریق کمپین تبلیغاتی و شکایت با موضوعیت آنتی-تراست برخاسته است.

فیسبوک، گوگل و دیگر شرکت‌های تبلیغاتی به کسب و کارها و تبلیغ دهندگان در پلتفرم iOS هشدار داده‌اند که به زودی و با به روز رسانی کاربران آیفون به آخرین نسخه از iOS ، نتایج کمپین‌های تبلیغاتی آن‌ها دست خوش تغییرات شده و افت خواهد کرد.

البته تلاش‌های اپل در راستای آگاه‌سازی کاربران درخصوص دغدغه‌های حریم خصوصی محدود به مورد یاد شده نیست و به طور مثال در اپل اپ استور در صفحه‌ی برنامه، از این پس پیامی نمایش داده خواهد شد که داده‌هایی از کاربران که آن اپ می‌تواند جمع‌آوری کند را اعلام می‌دارد. بطور مثال در تصویر زیر این هشدار درخصوص اپلیکیشن فیسبوک را می‌بینید که خود این اپ چه داده‌هایی را بطور مستقیم می‌تواند جمع‌آوری کند.

شکی در اهمیت حفاظت از حریم خصوصی کاربران وجود ندارد اما شاید آنچه که اکثر افراد نادیده می‌گیرند یا دست کم می‌گیرند، اهمیت و لزوم فرصت‌های تبلیغات هوشمند و هد‌ف‌گیری شده برای کسب و کارهاست. این تغییر پیامدهای زیادی جدای از دعوای حال حاضر فیسبوک و اپل خواهد داشت و درحال حاضر که روندها در دنیا به سوی در اولویت قرار گرفتن حریم خصوصی است و باید ببینیم که در آینده چه اتفاقات دیگری در این صنعت رخ خواهد داد. کما اینکه در بستر وب نیز شاهد اتفاق بزرگ و انقلابی دیگری هستیم و به زودی مرورگر گوگل کروم نیز تردپارتی کوکی‌ها را در جهت حفاظت از حریم خصوصی کاربران اینترنت، مسدود خواهد کرد.

دلیل سکوت گوگل و پذیرفتن به نظر راحت اقدام اپل هم بحث مفصل خودش را می‌طلبد و خلاصه‌ی آن، این است که گوگل نیز گرچه از این تصمیم آسیب خواهد خورد اما این اقدام اپل مشکل بزرگی برای جمع آوری دیتای کاربران در جستجوهای گوگل، یوتوب‌گردی یا تعامل ما با دیگر محصولات گوگل نیست و فقط از این پس برای جمع آوری داده‌های کاربران در محیط های خارج از محصولات خودش، باید موافقت کاربر را بگیرد اما این آسیب نه به اندازه‌ی آسیب وارده به فیسبوک بزرگترین رقیبش در دنیای خدمات تبلیغاتی است. ضمن اینکه گوگل خود درگیر مسئله بزرگ کوکی‌های تردپارتی است و تلاش می‌کند جایگاه فرد دغدغه‌مند برای حریم خصوصی کاربران را به خود بگیرد. در پستی جداگانه مفصلا به این موضوع خواهم پرداخت.

از همه‌ی اینها گذشته و در میان دعوای فیسبوک و اپل، مارک زاکربرگ یک اظهار نظر بسیار جالب و قابل تامل داشته است:

زاکربرگ در یک روم کلاب هاوس در گفتگویی پیرامون نسخه جدید iOS بیان کرده که این تغییر، درنهایت به نفع بیزینس فیسبوک خواهد بود! به این صورت که دیگر کسب‌وکارها نمی‌توانند به راحتی از طریق روش‌های دیگر خارج از فیسبوک به مخاطبان هدف خود دست پیدا کنند و در گذر زمان کسب‌وکارها برای تبلیغات هوشمند به شبکه اجتماعی عظیم فیسبوک و سیستم تبلیغاتیش بیشتر روی خواهند آورد.

نمی‌توان این ادعا را رد کرد و بایستی منتظر روند ماند. برای شنیدن محتوای گفتگو و صحبت‌های مارک زاکربرگ می‌توانید به این لینک مراجعه کنید. گفتگویی جالب با حضور مدیران عامل اسپاتیفای، شاپیفای و زاکر برگ.

دست آخر پیشنهاد میکنم ابتدا ویدئوی اخیر فیسبوک در خصوص اهمیت تبلیغات هوشمند و دیده‌شدن(در نقد تصمیم اپل و قابلیت جدید iOS) را ببینید و سپس ویدئوی جالب اپل که همزمان با نسخه جدید iOS برای ارج نهادن ویژگی جدیدی که عرضه کرده(به نوعی پاسخی به اعتراضات) را ببینید. به روایت دو ویدئو و ایده و کلماتی که در شرح موضوع به کار رفته، دقت کنید.

ویدئوها از یوتیوب بازنشان (embed) شده‌اند و اگر ویدئوها را نمی‌بینید، VPN را روشن کنید. ضمنا این مقاله با اخبار جدید به روز خواهد شد و اگر علاقمندید، مشارکت کنید و این حساب را نیز دنبال کنید.