سیستم بانکداری متمرکز (کُر بانک) چیست و بانک‌ها در واقع چگونه کار می‌کنند؟

زمان کودکی ما، وقتی آگهی نصب اولین خودپرداز از تلویزیون پخش شد، همه از دیدن این موجود عجیب و غریب حسابی جا خوردند. مگر می‌شود شعبه‌ی بانک بدون حضور کارمندش هم کار کند؟ آن زمان‌ (در دهه‌ی ۱۳۷۰) برای هر کار بانکی باید به شعبه مراجعه می‌کردی و از آن بدتر این‌که فقط و فقط به همان شعبه‌ای که در آن حساب داشتی! چون هنوز اینترنت و شبکه‌های مخابراتی پرسرعت به‌شکل امروزی توسعه پیدا نکرده بودند و پای رایانه هم تازه به شعبه‌ها باز شده بود، رایانه‌ای که طبعا به هیچ جایی وصل نبود! یادم می‌آید قبل از فراگیر شدن خودپردازها، شعبه‌ یک بانک در شهر کرج، برای خدمات‌دهی در ساعات غیر اداری یک باجه دقیقا در جایی که الان خودپردازها نصب می‌شوند، ایجاد کرده بود که در ساعات تعطیلی شعبه از جمله شب، توسط یک کارمند طفلکِ کشیک، خدمات بانکی به مردم ارائه می‌داد! اسم‌ش را هم گذاشته بودند دائم‌پرداز!

اما خب خوشبختانه بخت، یارمان بود و خیلی زود، ناگهان خود را در میانه‌ی یک انقلاب بزرگ دیدیم: انقلاب ارتباطات. اینترنت تنها ما را به یکدیگر و به دنیا وصل نکرد؛ بلکه شیوه‌ها و ابزارهای کاری بسیاری از کسب‌وکارها را تغییر داد و به‌دلایل مختلف، بانک‌ها جزو اولین صنایعی بودند که مجبور شدند تن به این تغییرات عظیم بدهند و «آنلاین» شوند؛ یعنی شعب بانک‌ها امکان اتصال آنلاین و پرسرعت را به ساختمان مرکزی بانک و به همدیگر پیدا کردند.

این تحول بزرگ و دیگر تحولات پیامد آن در بانکداری ـ از جمله بانکداری اینترنتی و موبایلی ـ همگی با بهرهگیری از نرم‌افزارهایی تحت عنوان «سیستم بانکداری متمرکز»[1] ممکن شده‌اند. کُر (CORE) مخفف عبارت «تبادل بلادرنگ آنلاین متمرکز»[2] است.

«راهکار بانکداری متمرکز»[3] به راهکارهای مبتنی بر زیرساخت‌های فناورانه پیشرفته و دارای استانداردهای عملکردی بالا با ویژگی‌های زیر اشاره می‌کند:

1. یک پایگاه داده مشترک متمرکز، کلیه‌ی فرایندها و اپلیکیشن‌های بانک را پشتیبانی می‌کند.

2. فرایندهای کسب‌و‌کاری در تمامی شعب بانک، در قالب همین راه‌کار به‌صورت استاندارد و یکسان، اجرا شده و در نتیجه‌ی اجرای فرایندها، پایگاه داده مشترک سرور مرکزی واقع در مرکز داده‌ی بانک به‌روزرسانی می‌شود.

3. شعب و کانال‌های دیجیتال نظیر موبایل بانک و اینترنت بانک به‌عنوان کانال‌های تحویل و ارائه خدمات به مشتریان ایفای نقش می‌کنند و در نتیجه هر مشتری، مشتری کل بانک خواهد بود و نه مشتری یک شعبه از بانک.

معمولا در ابتدا، بانک‌ها ماژول‌های مربوط به خدمات پایه‌ خود مانند حساب پس‌انداز، حساب جاری، سپرده ثابت، صورت‌حساب و بازپرداخت، وام­ها و تسهیلات را پیاده‌سازی می‌کنند و سپس کانال‌های دسترسی غیر حضوری مانند خودپردازها، اینترنت بانک، تسویه ناخالص آنی[4] (ساتنا)، انتقال الکترونیکی وجوه ملی[5]، موبایل بانک، خزانه و مانند آن‌ها به سامانه افزوده می‌شود.

تصویر زیر نموداری ساده‌ست که نشان می‌دهد چگونه ماژول‌های کلیدی بانک از طریق یک سرور مرکزی بهم متصل شده‌اند. تمامی ماژول‌ها به یکدیگر متصل هستند و به‌ازای هر تراکنش، با سرور مرکزی تعامل دارند.

به تصویر بالا یک بار دیگر توجه کنید. اگر سیستم بانکداری متمرکز نبود، ما هم‌چنان برای هر کاری از پرداخت قبض موبایل‌مان تا انتقال هر گونه وجهی حتی بین حساب‌های خودمان، باید فقط و فقط به شعبه‌ای که در آن حساب افتتاح کرده بودیم مراجعه می‌کردیم!

سیستم بانکداری متمرکز راهکارهای یکپارچه‌ای برای بانکداری خرد[6] و نیز بانکداری تجاری[7] فراهم آورده است. این سیستم بسته به نوع بانک، عملکرد متفاوتی دارد و بانکداری خرد، به ارائه‌ی خدمات به مشتریان حقیقی می‌پردازد، در حالی که در بانکداری شرکتی، هدف ارائه‌ی خدمات بانکی به کسب‌و‌کارها و اشخاص حقوقی است. البته در برخی موارد بانک‌ها از این سیستم برای کمک به ارائه خدمات متنوع به مشتریان خود استفاده می‌کنند که به آن سیستم جامع بانکداری[8] می‌گویند.همان‌طور که احتمالا از سطرهای بالا متوجه شده‌اید، امروزه بانک بدون داشتن سیستم متمرکز خود، اساسا هیچ‌گونه فعالیتی نمی‌تواند انجام بدهد. بنابراین وقتی به شعبه مراجعه می‌کنید و می‌شنوید «سیستم قطعه» در واقع منظور کارمند شعبه این است که به هر دلیلی نمی‌تواند به سیستم متمرکز بانکداری وصل شود و عملیات بانکی را انجام دهد. به‌همین دلیل است که پایداری و قطع نشدن سیستم بانکداری متمرکز در تمامی ۲۴ ساعتِ هفت روز هفته، از حفظ جان شیرین هم برای بانک‌ها واجب‌تر است: بدون سیستم بانکداری متمرکز، در واقع می‌توانیم بگوییم بانک، وجود خارجی ندارد!

ولی واقعا سیستم بانکداری متمرکز به چه درد بانک‌ها و مشتریان‌ آن‌ها می‌خورد؟

گفتیم بانک، بدون کُر بانک‌ش در واقع وجود خارجی ندارد. اما آیا این تمامِ دلیل علاقه‌ی بانک و مشتریان آن به سیستم بانکداری متمرکز است؟

نه! اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، بانک، با سیستم بانکداری متمرکز خیال‌اش از سه مسئله‌ی زیر حل می‌شود:

1- این‌که تمامی بخش‌های بانک، مطابق قوانین و مقررات و در راستای استراتژی‌ها و اهداف بانک، فرایندهای بانکداری را به‌صورتی کاملا مشابه و یکپارچه اجرا می‌کنند و هر شعبه یا بخشی ساز خودش را نمی‌زند!

2- جلوگیری از بروز خطا در ثبت و هماهنگ‌سازی تمام ورودی‌ها و خروجی‌های (همان تراکنش) حساب‌ها و کارت‌های مشتریان در کانال‌های دسترسی مختلف به خدمات بانکداری اعم از شعب و کانال‌های غیر حضوری با داده‌های ستادی بانک (این‌که مشتری هر جایی تراکنش واریز یا برداشت داشت، در دفتر کل بانک، هم این تراکنش ثبت شود و در نتیجه بانک همیشه مطمئن باشد، ترازنامه‌ی واریز و برداشت‌ش دقیق و متوازن است.)

3- این‌که بانک خیال‌ش راحت شود، هر وقت محصولات مالی جدیدی معرفی کرد یا تغییرات در محصولات موجودش انجام داد، از همان «ب» بسم‌الله همه در بانک، دقیقا همان کاری را می‌کنند که مورد نظر بانک بوده است و طبعا مشتری هم همان ارزشی را به‌دست می‌آورد که بانک دوست داشته به او ارائه کند!

خب این سیستم بانکداری متمرکز به‌درد خود بانک که قطعا می‌خورد. اما آیا به‌درد منِ مشتری بانک هم می‌خورد؟ بله. کُر بانک به این دلایل به‌درد منِ‌ مشتری بانک هم می‌خورد:

1- عدم الزم به مراجعه به شعبه‌ی افتتاح حساب برای دسترسی به کلیه خدمات و محصولات بانکی شامل پس‌انداز، حساب‌های سپرده و مانند آن و همین‌طور محصولات غیر بانکی مانند: سرمایه‌گذاری و بیمه (سوپرمارکت مالی)

2- دسترسی به اطلاعات دقیق، به موقع و قابل اتکا در رابطه با وضعیت پولی مشتریان (شامل موجودی، گردش حساب و تراکنش‌های بانکی و کارتی) یا به‌عبارت بهتر، من چه در شعبه چه در اینترنت بانک و چه در موبایل بانک، در هر لحظه، موجودی و تراکنش‌های حساب و کارت‌هایم هم‌خوانی داشته باشند!

3- دسترسی به خدمات بانکداری در هر زمان و هر مکان از طریق کانال‌های متعدد غیر حضوری مانند موبایل بانک و اینترنت بانک (یادتان هست در دهه‌ی ۱۳۷۰ چه بر ما می‌گذشت؟)

اگر سیستم کُر بانکینگ درست کار کند، چه اتفاق‌هایی می‌افتد و آن را چطور حس خواهید کرد؟

پس از پیاده‌سازی سیستم کُر بانک، از آنجا که تمام فرایندهای بانکی اجرا شده در تمامی کانال‌های دسترسی به سامانه‌ی کُر متصل‌اند، عملیات بانکی می‌تواند در هر زمان و مکانی انجام شود و پایگاه داده‌ مشتریان هم به‌صورت آنلاین و بلادرنگ به‌روزرسانی می‌شود. در ادامه به بخشی از دستاوردهای اصلی سیستم بانکداری متمرکز اشاره می‌شود:

· انجام فرایندهای بانکی و پردازش تراکنش‌ها به‌صورت آنلاین و بلادرنگ صورت می‌گیرد.

· تمامی پایگاه‌های داده‌ بانکی به‌صورت هم‌زمان برای تمامی بخش‌های بانک به‌روزرسانی می‌شوند و در نتیجه می‌توان به تراز بودن حساب‌ها در کلیه‌ی سطوح بانک مطمئن بود.

· قابلیت ارتباط از راه دور با مشتریان از طریق کانال‌های دسترسی غیرحضوری ایجاد می‌شود.

· کنترل‌های سیستمی و سطوح دسترسی کارمندان در سطوح مختلف قابل مدیریت خواهد بود.

· با به‌روزرسانی سامانه‌ی کُربانک، پیاده‌سازی قوانین و مقررات بانکی و دستورالعمل‌های بانک مرکزی و سایر نهادهای رگولاتور، به‌صورت خودکار برای کل بانک و مشتریان و ذی‌نفعان آن پیاده‌سازی می‌شود.

نتیجه‌گیری

در دوران نوجوانی من، با گسترش انقلاب ارتباطات از طریق افزایش دسترسی به اینترنت، خیلی زود یکی از آرزوهای بزرگ مردم برآورده شد: این‌که عملیات بانکی را در شعبه‌ای غیر از شعبه‌ی خودت انجام بدهی! این موضوع ظاهرا ساده‌ی امروزی، آن روزها در حد معجزه بود. اما چه شعبده‌ای پشت این تحول وجود داشت؟

برای منِ ‌نوجوانِ آن روزها این سؤال، بسیار سؤال مهمی بود. وقتی بزرگ‌تر شدم و وارد بازار کار شدم و دستِ‌ تقدیر، مرا به کار در حوزه‌ی بانکداری و پرداخت کشاند، سرانجام به جواب سؤال بند قبلی ـ که حدود دو دهه ذهنم را مشغول کرده بود ـ دست یافتم: آن تحول بزرگ، و تمام تحولات بزرگ دیگر از جمله بانکداری اینترنتی و موبایلی، همگی با بهره‌گیری از نرم‌افزارهایی تحت عنوان «سیستم بانکداری متمرکز» ممکن شده‌اند. این نرم‌افزارها دنیای امروز بانکداری را ساخته‌اند.

این روزها شخصا از این‌که برای ساده‌ترین کارهای بانکی دیگر نیازمند مراجعه به شعبه‌ی بانک نیستم و به‌ویژه در این دوران همه‌گیری ویروس کرونا، تقریبا تمام کارهای بانکی‌ام را می‌توانم از راه دور انجام بدهم، قدردان ابداع سیستم‌های بانکداری متمرکز هستم. اما از این گذشته، اگر یادتان باشد گفتیم که بانک‌ها امروزه بدون سیستم کُر بانک، در واقع وجود خارجی ندارند. بنابراین چه یک مشتریِ ساده‌ خدمات بانکداری باشید، چه صاحب یک کسب‌وکار پررونق و دارای گردش مالی زیاد و چه متخصص یا علاقه‌مندِ فعالیت در صنعت بانکداری (چه بانکدار و کارمند شعبه باشید و چه کارمند بخش‌های ستادی بانک و چه مثل من، متخصص تحلیل کسب‌وکار باشید و چه مانند دوستم برنامه‌نویس) در نهایت، همه‌ ما در یک نقطه به هم می‌رسیم: سیستم کُر بانکینگ. بنابراین در مجموع می‌توانیم بگوییم با خواندن این مقاله با قلب تپنده‌ صنعت بانکداری آشنا شده‌اید!

1- https://www.nelito.com/blog/what-is-core-banking-solution.html

2- https://ca-intermediate.in/wp-content/uploads/2018/08/Chapter-5-Core-Banking-Systems.pdf

3- https://londonlovesbusiness.com/why-core-banking-is-important-for-your-banks-business-transformation/#:~:text=With%20core%20banking%2C%20banks%20can,any%20kind%20of%20information%20loss.

--------------------------------------------------

[1] Core Banking system

[2] Centralized Online Real-Time Exchange

[3] Core Banking Solution (CBS)

[4] Real-time gross settlement (RTGS)

[5] National Electronic Fund Transfer (NEFT)

[6] Retail Banking

[7] Corporate Banking

[8] Universal Banking System