کربنکینگ دروازه ورود به دنیای بانکداری دیجیتال

وقتی در قرن ۲۱ زندگی می‌کنیم، به خوبی می‌دانیم که هر روز با فناوری جدیدی روبرو می‌شویم. بنابراین باید هم‌پای مفاهیم فناورانه پیش برویم و در حد امکان، با عباراتی که بیشتر می‌شنویم، آشنا شویم و آن‌ها را درک کنیم. این روزها یکی از فناوری‌هایی که در موردش بیشتر می‌شنویم و با آن سر کار داریم، کربنکینگ است.

کربنکینگ چیست؟

کربنکینگ (که در انگلیسی آن را Core Banking می‌نویسند و در فارسی به آن «سامانه بانکداری متمرکز» هم می‌گویند) واحد پردازش مرکزی یک بانک است که امکان ارائه خدمات مالی و بانکی به مشتریان را از طریق درگاه‌های مختلف فراهم می‌سازد. تاکنون بانک‌ها بر اساس نیازمندی‌های کسب‌وکاری، اقدام به توسعه سامانه‌های مختلف برای پاسخ به نیازمندی‌های خود کرده‌اند؛ بر این اساس، یک تعریف مشخص از کربنکینگ در میان بانک‌ها وجود ندارد. با این حال بر اساس تعریف متداول، کربنکینگ سامانه‌ای شامل زیرسیستم‌های مدیریت مشتری، حساب، تسهیلات، چک، ارز، کارت و مدیریت تراکنش‌های بانکی است.

انقلاب هوش مصنوعی

سامانه‌های بانکی را از دو منظر سرویس و داده می‌توان بررسی کرد که هر یک به نوبه خود مسائل مهمی را دربرمی‌گیرند. به ‌طور مثال در حوزه سرویس می‌توان از تنوع زبان‌های برنامه‌نویسی در سامانه‌ها، تنوع پروتکل‌های مختلف ارائه سرویس، معماری مطلوب جهت ارائه سرویس و همچنین تدوین سیاست‌های موثر در ارائه سرویس به سامانه‌های داخلی یا بیرونی اشاره کرد؛ همچنین در حوزه داده نیز تنوع نحوه ذخیره‌سازی داده‌ها در سامانه‌ها و استفاده از فناوری‌های مختلف در سطح پایگاه داده، قابل ذکر است. با فرض عدم وجود کربنکینگ در بانکی با قدمت چند ده‌ساله می‌توان دریافت که با چه حجمی از عدم یکپارچگی در ساختار سامانه‌های بانک روبه‌رو خواهیم شد.

سامانه بانکداری متمرکز

کربنکینگ یا سامانه بانکداری متمرکز به مجموعه‌ای از خدمات بانکی گفته می‌شود که در یک مجموعه نرم‌افزاری پیاده‌سازی شده و اطلاعات آن عمدتاً در یک بانک اطلاعاتی متمرکز ادغام می‌شود و قابلیت ارائه خدمات به تمامی شعب و سایر زیرمجموعه‌های بانک را از محل این بانک اطلاعاتی متمرکز در هر لحظه داراست.

انقلاب هوش مصنوعی با ایجاد سیستم‌های خبره که امکان افزایش دقت عملکرد مداوم خود را با استفاده از فرایند بازآموزی دارند، باعث خودکارسازی بسیاری از فرایندهای زمان‌بر فعلی شده و تأثیر شگرفی در کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها خواهد داشت.

مهم‌ترین مساله در پیاده‌سازی سیستم‌های هوشمند، مهندسی ویژگی شامل استخراج و انتخاب ویژگی‌های مناسب برای فرایند مدل‌سازی است؛ این موضوع به ساختار داده‌ای یکپارچه و پالایش‌‌شده نیاز دارد که با استقرار سیستم کربنکینگ به ‌صورت خودکار به وجود می‌آید.

در غیر این ‌صورت، انجام فرایند پیچیده و زمانبر یکپارچه‌سازی داده‌های سامانه‌های مختلف، امری ناگزیر است که علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین مالی، امکان ارائه سرویس در سریع‌ترین زمان را توسط بانک‌ها از بین می‌برد.

همچنین به‌واسطه تولید داده‌های بسیار زیاد در سامانه‌های موجود در بانک‌ها، نیاز به زیرساخت‌های داده‌ای و پردازشی توزیع‌شده یا همان زیرساخت کلان‌داده به‌شدت احساس می‌شود که این موضوع، تأثیری حیاتی در سرعت ساخت و آموزش مدل‌های هوشمند و همچنین بازآموزی آن‌ها دارد.

اتخاذ استراتژی مناسب

سیستم‌های هوشمند در حوزه‌های نوین مدیریت، تجربه مشتری، شناخت مشتری، مدیریت ریسک، پردازش تصویر و کاربردهایش در حوزه امنیت و احراز هویت مانند تشخیص اثر انگشت، اسکن چشم و همچنین تشخیص تقلبی‌بودن اوراق بهادار مانند چک‌پول، ضمانت‌نامه، پردازش صوت، شخصی‌سازی خدمات ارائه‌شده به مشتریان، به‌سهولت و با دقت زیاد قادر به انجام کلیه وظایف هستند.

استفاده از سیستم‌های هوشمند یکی از عوامل مهم در کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها و افزایش دقت در انجام کارهاست. از سوی دیگر بانک‌ها باید با اتخاذ استراتژی مناسب در مواجهه با فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون بلاکچین، رمزارز و اینترنت اشیا، از مزایای آن‌ها به نفع کسب‌وکار خود استفاده کنند، در غیر این صورت از سایر رقبا باز خواهند ماند.

بانکداری‌ باز نیز موضوع بسیار پراهمیت دیگر این روزهای شبکه بانکی است که با ظهور کسب‌وکارهای نوظهور و نیازمندی‌شان به استفاده از سرویس‌های بانکی، مطرح شده است. استانداردها و دستورالعمل‌هایی نیز در این حوزه تدوین‌شده تا علاوه بر تدوین فرهنگ لغات مشترک، چارچوب دقیقی از نحوه سرویس‌دهی به انواع مشتریان با درنظرگرفتن الزامات امنیتی همچون استانداردهای PSD2 و GDPR داشته باشیم. نکته قابل ذکر آن است که کیفیت، تنوع و سهولت دسترسی به سرویس‌های یک بانک، تأثیر مستقیمی در مقبولیت آن بانک در بین مشتریان دارد.

از جمله دیگر درگاه‌های نوین ارائه سرویس، می‌توان به دستیاران صوتی اشاره کرد که با استفاده از فناوری هوش مصنوعی، به‌سرعت در بین کاربران محبوب شده است. شعبه مجازی نیز با استفاده از فناوری‌های تشخیص صدا و چهره، به‌سرعت در حال تبدیل به درگاهی بااهمیت برای ارائه انواع سرویس‌های حضوری و غیرحضوری شده است.

دستیاران صوتی

از جمله درگاه‌های نوین ارائه سرویس، می‌توان به دستیاران صوتی اشاره کرد که با استفاده از فناوری هوش مصنوعی، به‌سرعت در بین کاربران محبوب شده است. شعبه مجازی نیز با استفاده از فناوری‌های تشخیص صدا و چهره، به‌سرعت در حال تبدیل به درگاهی بااهمیت برای ارائه انواع سرویس‌های حضوری و غیرحضوری شده است.

پرواضح است که هر یک از موارد مذکور، ارتباط تنگاتنگی با معماری سامانه‌های موجود در بانک‌ها دارند؛ بدین معنی که هرچه داده‌ها ساختار‌یافته‌تر و یکپارچگی سامانه‌ها بیشتر باشد، مسیر ایجاد بستری مناسب جهت تحقق بانکداری دیجیتال آسان‌تر خواهد شد. جهت روشن‌تر شدن این موضوع، در نمودار ذیل علاوه بر نمایش حوزه‌های رایج در کربنکینگ، به جایگاه مباحث فوق نیز پرداخته شده است.

ضرورت مهاجرت

بر اساس این مفروضات، می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که تمامی بانک‌ها برای پاسخ‌گویی به نیازهای مشتریان خود، ناگزیر به مهاجرت به محصولی جدید یا روزآمدسازی کربنکینگ فعلی خود هستند. در ادامه جهت روشن‌تر شدن این موضوع، مهم‌ترین ویژگی‌های مورد نیاز بانک‌ها برای انتخاب این راهکار بیان می‌شود:

۱. در یک راهکار جامع کربنکینگ، به ساختاری سرویس‌گرا نیاز است تا با ایجاد پروتکل مشترک، تمامی سامانه‌های مستقر در داخل و خارج از بانک را در بستری یکپارچه به یکدیگر متصل سازد.

۲. وجود ساختار داده‌ای منطبق بر استانداردهای بانکی، مقدمه‌ای بر توسعه و استفاده از سامانه‌های نوین داده‌محور همچون مدیریت ریسک، داده‌کاوی، مدیریت تجربه مشتری و هوش مصنوعی است.

۳. لازم است طبق مفهوم اومنی چنل به تمامی مشتریان تجربه واحدی از خدمات بانکی ارائه داد؛ به‌ صورتی که با شروع فعالیتی در یک کانال مانند اینترنت‌بانک، بتوان ادامه آن را در کانال‌های دیگر مانند کیوسک یا موبایل‌بانک انجام داد.

۴. با توجه به گستردگی و تعدد شعب بانک‌ها، راهکاری مطلوب است که دارای کمترین زمان بومی‌سازی، پیاده‌سازی، استقرار و مهاجرت باشد.

۵. بانک‌ها به راهکاری نیاز دارند که علاوه بر تأییدیه نهادهای نظارتی داخل کشور، تمامی استانداردها و الزامات بین‌المللی را نیز رعایت کرده باشد.

۶. استقلال بانک از تامین‌کننده، نکته کلیدی دیگری است که به کمک تعریف عملکردها به‌صورت پویا و پارامتریک در یک رابط کاربری یکپارچه امکان‌پذیر است.

۷. استفاده از فناوری‌های فراگیر در توسعه محصول این امکان را به بانک‌ها می‌دهد تا علاوه بر ایجاد تغییرات بنیادی در راهکار کربنکینگ، نیروهای متخصص در این حوزه را به‌سهولت جذب کنند و در صورت نیاز آن‌ها را آموزش دهند.

قالب ناموجود

به جز بیان (BIAN - Banking Industry Architecture Network) که یک الگو و قالب کلی (چارچوب معنایی) است، تاکنون هیچ قالب و استاندارد خاصی در زمینه اجزای یک سامانه جامع بانکداری متمرکز ارائه نشده و هر یک از تولیدکنندگان این محصولات بر اساس ایده‌ها و تجربیات و جمع‌بندی درخواست‌های مشتریان خود و با اتکا به دانش فناوری اطلاعات کارکنان خود اقدام به ارائه محصولات متنوع بانکی کرده‌اند.

ناگزیر به تغییر

با این حساب، هر اندازه بانک‌ها اهمیت شتاب روزافزون حوزه‌های مذکور را بیشتر درک کنند، در ارائه استراتژی منطبق با این اهداف، موفق‌تر عمل خواهند کرد. این موضوع را می‌توان مهم‌ترین گام در رقابت با سایر بانک‌ها به‌منظور جذب و رضایت بیشتر مشتریان دانست.

از سویی دیگر، با توجه به درهم‌تنیدگی ادامه فعالیت و حیات بانک‌های خصوصی با بحث مشتری‌محوری، سرعت انجام واکنش، تغییر و تنوع در ارائه خدمات نوین در این بانک‌ها مشهود‌تر است؛ اما متأسفانه اکثر بانک‌های قدیمی و بعضاً دولتی، به‌دلیل ریسک‌های عملیاتی و هزینه بالا، حاضر به انتخاب یک محصول کربنکینگ با قابلیت‌های مذکور نیستند و با حفظ ساختار فعلی سعی در ارائه سرویس‌های جدید دارند.

نکته بسیار مهم آن است که حفظ ساختار قدیمی نیاز به تربیت و جانشین‌پروری کارشناسانی دارد که مایل به یادگیری فناوری‌های مورد استفاده و بعضاً منسوخ هستند که خود چالشی بزرگ در روزگاری است که ارائه فناوری‌های کاراتر، بسیار سریع و متنوع است.

از دیگر مواردی که ریسک تصمیم‌گیری انتخاب و مهاجرت به راهکار کربنکینگ مناسب را برای مدیران عالی‌رتبه بانک‌ها بالا می‌برد و نهایتاً به بی‌میلی نسبت به مقوله مهاجرت منجر می‌شود، می‌توان به عدم ثبات مدیریت در یک بازه زمانی سه الی پنج سال، وجود ساختار جزیره‌ای غیرهمسان در سیستم‌های قدیمی، عدم همکاری تامین‌کنندگان فعلی سامانه‌های نرم‌افزاری در انتقال دانش فنی و فرایند مهاجرت و عدم آگاهی مناسب در بانک‌ها نسبت به فناوری‌های جدید، اشاره کرد.

با وجود مسائلی که ذکر شد، استقرار سامانه کربنکینگ مهم‌ترین گام جهت یکپارچه‌سازی داده‌ها و سرویس‌های بانک‌هاست که ورود به عرصه فناوری‌های نوین را با کاهش هزینه عملیاتی مواجه می‌کند و زمان پیاده‌سازی را به‌آسانی مقدور می‌سازد.

بنابراین با توجه به مباحث فوق می‌توان نتیجه گرفت بانک‌ها با ظهور بانکداری دیجیتال، ناگزیر به تغییر در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و به‌خصوص استقرار یک سامانه کربنکینگ توانمند هستند، تا در رقابت تنگاتنگ با سایر رقبا قادر به ارائه سرویس‌های جدید با هر دو مدل بانک - مشتری (B2C) و بانک - شرکت ‌- مشتری (B2B2C) باشند.

این مقاله با همین عنوان (کربنکینگ دروازه ورود به دنیای بانکداری دیجیتال) در شماره ۲۷ ماهنامه عصر تراکنش منتشر شده است.