لزوم استفاده از ظروف گیاهی

لزوم استفاده از ظروف گیاهی از آنجا نشأت گرفت که اتحادیه اروپا دستورالعملی در رابطه با کاهش استفاده از محصولات پلاستیکی را رسما صادر کرد. دستورالعمل 2019/904 اتحادیه اروپا که توسط پارلمان و شورای اروپا در مورد کاهش تاثیرات برخی محصولات پلاستیکی بر محیط زیست تدوین گردید، محصولات پلاستیکی یکبار مصرف را به عنوان موادی توصیف می کند که یک بار یا برای مدت کوتاه استفاده می شوند. در واقع، این مورد را می توان به این صورت نیز تعریف کرد که محصولات پلاستیکی یکبار مصرف محصولاتی هستند که به طور کامل یا به طور جزئی از پلاستیک ساخته شده اند. لیکن این محصولات برای استفاده چند بار طراحی نشده‌اند. به عنوان مثال محصولات پلاستیکی برای وارد شدن دوباره به چرخه تولید نمی توانند به تولیدکننده بازگردانده شوند.بنابر تعریف فوق، کلیه محصولات پلاستیکی شامل کارد و چنگال، بشقاب، نی، ظروف غذا و نوشیدنی، لیوان و کیسه های پلاستیکی در این گروه قرار می گیرند.

هدف اصلی از اجرای بخشنامه کاهش تاثیرات محصولات پلاستیکی اتحادیه اروپا

هدف اصلی از اجرای این بخشنامه پیشگیری و کاهش تاثیر پلاستیک بر محیط زیست و در نتیجه سلامت انسان است. آغاز تولید صنعتی پلاستیک دهه ۱۹۵۰ بود. از آن زمان، تولید جهانی پلاستیک از ۱/۵ به ۲۵۹ ( سال ۲۰۱۸ )، ۳۶۸ ( سال ۲۰۱۹ ) و ۳۶۷ ( هفت سال ۲۰۲۰ ) میلیون تن افزایش یافته است. تولیدکنندگان اصلی پلاستیک در جهان عبارتند از: اروپا (٪۱۷)، کشورهای توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) (٪۱۸) و آسیا (٪۵۱).

شایان ذکر است که چین به تنهایی مسئول ‏۳۰ درصد از تولید پلاستیک در جهان است. صادرات پلاستیک چین به طور قابل توجهی از ۱۴/۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۹ به ۴۸/۳ میلیارد دلار تا سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. یکی از صنایعی که به تولید رو به رشد پلاستیک کمک می کند، صنایع غذایی و حوزه های مرتبط مانند رستوران ها و فروشندگان مواد غذایی خیابانی است. نزدیک به ۴۰ درصد پلاستیک در اتحادیه اروپا برای بسته بندی کالاها از جمله مواد غذایی استفاده می شود.

در سال ۲۰۱۶ در سطح جها ، ۴۸۵ میلیارد بطری پلی اتیلن ترفتالات (PET) تولید شد و پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۱ این رقم به حدود ۵۸۳ میلیارد بطری برسد. در ایالات متحده آمریکا، روزانه تقریباً ۵۰۰ میلیون نی پلاستیکی یکبار مصرف استفاده می شود، در حالی که در اروپا حدود ۲۵/۳ میلیارد در سال است. در ادامه، بازار کارد و چنگال پلاستیکی در سراسر جهان در سال ۲۰۱۷ حدود ۲/۶ میلیارد دلار ارزش داشت. اما این پلاستیک ها بسیار به محیط زیست آسیب رسانده اند. اعتقاد بر این است که جهان به معنای واقعی کلمه توسط پلاستیک غرق شده است و متاسفانه تنها ۹ درصد از پلیمرهای مصنوعی تولید شده بازیافت می شوند.

پلاستیک ها تا کجا پیش رفته اند؟

در یک بازه زمانی نسبتاً کوتاه (۲۰۲۰ -۱۹۵۰)، تولید جهانی پلاستیک و همچنین استفاده غیرمسئولانه از آنها و عدم مدیریت پایدار پسماند باعث شده است که آنها در مکان‌هابه سختی قابل دسترسی باشند. از قسمت‌های مرتفع کوه‌ها گرفتهتا کف دریاها و اقیانوس ها؛ نام یک  دو جور پایان (رُش) که به تازگی در عمق ۶۹۰۰ متری کشف شده است، به دلیل پلاستیکی که در روده آن پیدا شده است Eurythenes plasticus نامگذاری شد. وجود این پلیمرها در محیط های اینچنینی غیر قابل دسترس به دلیل عدم تجزیه آنها می باشد.  اکثریت قریب به اتفاق پلیمرهای مورد استفاده در حال حاضر تجزیه نمی‌شوند، بلکه به آرامی به قطعات و ذرات کوچک‌تر و کوچک‌تر تقسیم می‌شوند. کوچکترین قطعات شناخته شده پلاستیک، “میکروپلاستیک” نامیده می شوند. پلاستیک هم به شکل قطعات بزرگتر و هم به صورت ریز ذرات، معمولاً در معده حیوانات وحشی متعدد (پرندگان، لاک پشت ها، دلفین ها) و همچنین در دام ها یافت می شود. در نتیجه از طریق جایی دستگاه گوارش به بدن انسان نیز منتقل می شود.

چگونه توجه ها به لزوم استفاده از ظروف گیاهی جلب شد؟

برای بهبود پارامترهای پلاستیک از روان کننده ها استفاده شد. اما متاسفانه موادی که در این رقم کننده ها مورد استفاده قرار می گرفت ممکن بود که وارد ارگانیسم شود و در آنجا تجمع زیستی داشته باشند. مشکل جهانی تولید بیش از حد پلاستیک (از جمله آنهایی که برای مصرف مواد غذایی استفاده می شود)، آلودگی محیط زیست، افزایش تعداد مطالعات درباره اثرات سوء پلاستیک ها و انتشارات اخبار منفی در مورد تاثیرات مضر بر سلامت مصرف کننده همراه با افزایش آگاهی مصرف کنندگان در مورد این جنبه های زیان رسان باعث شد تا جهان به تغییرات عمده درباره ظروف یکبار مصرف، نحوه تولید، استفاده و مدیریت ضایعات آنها بیندیشد. به عنوان مثال، استراتژی‌های محدود کردن استفاده از محصولات پلاستیکی یکبار مصرف بر روی موارد زیر  تمرکز دارد:

(۱) ممنوعیت استفاده از کارد و چنگال پلاستیکی و بشقاب ها، نی های پلاستیکی و ظروف نوشیدنی موجود در بازار؛

(۲) کاهش مصرف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی ( لیوان برای نوشیدنی ها و ظروف مخصوص غذا).

(۳) جمع آوری جداگانه از طریق اجرای طرح های بازپرداخت سپرده.

(۴) کاهش مصرف از طریق اقدامات افزایش آگاهی عمومی

(۵) برچسب گذاری محصولات برای اطلاع از محتوای پلیمرها و آسیب هایی که می توانند در محیط زیست ایجاد کنند

(۶) معرفی سیستم های مسئولیت گسترده تولید کننده در زمینه مدیریت پسماند

(۷) معرفی ظروف گیاهی و طبیعی معادل جایگزین های ظروف پلاستیکی اعم از کارد و چنگال، چاقو، چنگال، بشقاب و لیوان های ساخته شده از مواد اولیه طبیعی

چرا تمایل به استفاده از ظروف گیاهی وجود دارد ؟

شهرنشینی مستلزم آن است که غذا به سهولت به دست آید، به راحتی ذخیره شود و به سرعت به دست مشتری برسد. اخیراً غذا خوردن در خارج از خانه به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. طبق گزارش یورواستات، در سال ۲۰۱۸، خانوارها در اتحادیه اروپا بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار برای «خدمات پذیرایی» هزینه کردند. رستوران‌ها، کافه‌ها، غذاخوری‌ها، کیترینگ ها و موارد مشابه همگی در این آمار نقش داشتند. صنعت خدمات غذایی در قرن بیست و یکم با چالش بزرگی مواجه است. زیرا بخش بزرگی از سفارش‌های رستوران‌ها به صورت آماده یا به صورت دلیوری به دست مشتریان می رسد. همه‌گیری پاندمی کرونا به افزایش بسیار زیاد سفارش‌های غذای آماده کمک کرد.

در نتیجه اتفاقی که افتاد این بود که تمایل و تصمیم مصرف کنندگان برای استفاده از ظروف گیاهی روز به روز بیشتر شد. در ایران نیز مانند کشورهای اروپایی لزوم استفاده از ظروف گیاهی هر روز بیشتر احساس می شود. اما در ایران، هنوز افرادی هستند که به درستی ظروف گیاهی را نمی شناسند. لازم به ذکر است که بدانید یک تولید کننده ظروف یکبار مصرف گیاهی باید دارای استاندارد های ملی مانند پروانه بهداشتی ساخت از سازمان غذا و دارو باشد.

مصرف ظروف یکبار مصرف گیاهی توسط کدام ارگان ها واجب است؟

لازم به ذکر است که مصرف انبوه ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در ماه‌ تابستان به‌ویژه در فصل پیک‌نیک، کباب‌پزی و موسیقی و همچنین رستوران های خیابانی به شدت افزایش می‌یابد. بخش مهم دیگر صنعت هواپیمایی است که به مقادیر زیادی غذای بسته بندی شده نیاز دارد. از آن طرف در بیمارستان ها نیز از ظروف یکبار مصرف برای سرویس دهی به صورت گسترده استفاده می شود.

به طور همزمان، مصرف غذای آماده و همچنین غذاهای رژیمی و ارگانیک در سال های اخیر به صورت ویژه ای مورد توجه قرار گرفته است. به خصوص در زمینه سبک زندگی پایدار و دوستدار محیط زیست آگاهی رسانی هر روز و هر روز بیشتر می شود.استان تهران نیز مانند سایر استانهای کشور در تلاش است که مصرف پلاستیک را به حداقل برساند. در این راستا، بیشتر ارگان های ذکر شده به لزوم استفاده از ظروف گیاهی پی بردند.

در طی چند سال اخیر به ویژه در دوران کرونا، بیشتر ارگان ها اعم از دولتی و یا شرکت های خصوصی از ظروف گیاهی استفاده بیشتری می کنند. طبق آماری که از تولیدکنندگان ظروف گیاهی گرفته شد، هر سال فروش محصولات گیاهی نسبت به سال قبل رشد چشمگیری داشته است. امید است که در آینده ای نه چندان دور ما نیز مانند کشورهای پیشرفته بتوانیم استفاده از محصولات پلاستیکی را به حداقل رسانده و سبک زندگی پایدار را سرلوحه خود قرار دهیم.