امنیت تنگه هرمز، دغدغه تجارت جهانی

به گزارش #اقتصادبرتر نشریه فارین افیرز در تحلیل خود از وضعیت امنیت در خلیج فارس و تنگه هرمز نوشت، نیروی دریایی و هوایی آمریکا به جای اینکه با دزدی دریایی، تنش در خاورمیانه را افزایش دهد باید رهبری امنیت در تنگه هرمز را بخاطر تامین امنیت تجارت جهانی بعهده بگیرد.

بخش‌هایی از گزارش فارین افیرز در زیر از نظر می‌گذرد:

نفت یک کالای جهانی است که در هرنقطه از جهان درعرضه آن اختلال ایجاد شود می‌تواند روی قیمت آن تاثیر بگذارد. اگر نفتکش یک کشور در تنگه هرمز مورد تعرض قرار بگیرد، این تعرض بر روی کارکرد همه نفتکش‌های عبوری از این آبراه تاثیر منفی خواهد گذاشت، چون تنگه هرمز یک آبراه بین المللی است و تحولات در آن تاثیر جهانی خواهد داشت. ممکن است کشورها فکر کنند حفظ مناسبات “خوب” آنان با ایران این امکان را فراهم می‌کند که کشتی هایشان امنیت بیشتری داشته باشند اما ربطی به روابط آنها با ایران ندارد. زیرا نفتکش هر کشوری در تنگه هرمز توقیف شود و یا مورد حمله قرار بگیرد، باعث اختلال در بازار جهانی انرژی خواهد شد که نهایتا بر تمام کشورهای وارد کننده نفت از این منطقه تاثیر منفی خواهد گذاشت.

ایران قدرت برتر خاورمیانه

ایران نشان داده است در منطقه دست بالا را دارد و هرکشوری که مرتکب اشتباه شود سر و کارش با ایران است.

مسأله دیگر اینکه، تهران به جهان نشان می‌دهد چنانچه بطور عملی به قابلیت‌های تسلیحات هسته ای دست یابد چه مشکلاتی پیش خواهد آمد! دولت‌های انگلیس، آلمان و ژاپن هفته آینده تصمیم می‌گیرند، چه میزان نیروی نظامی نیاز دارند تا بتوانند امنیت عبور نفتکش هایشان از تنگه هرمز را با پرچم‌های خود تامین کنند.

فرض کنید با ایران هسته ای مواجه شویم؟ در آن صورت محاسبه متفاوت خواهد بود. فرآیند چانه زنی برای طرف‌های درگیر که به موشک‌هایی با کلاهک هسته ای دسترسی دارند، تغییر خواهد کرد. لذا برای طرفی که به‌عنوان واسطه بین طرف‌های درگیر در این مناقشه عمل می‌کند هزینه‌های بیشتری در برخواهد داشت.

فرض کنید ایران که قدرت برتر منطقه است در آینده نزدیک اعلام کند فقط تهران می‌تواند مجوز عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز را صادر کند. این حالت، وضعیت پیچیده تری نسبت به چالش ژئوپلیتیک امروز تحریم‌ها و حمل و نقل دریایی را نشان می‌دهد. مشکل نظامی حفاظت از حمل و نقل در مواجهه با نیروهای محافظ ایران که مانع انتقال آزادانه نفت از این تنگه خواهند بود، خطرناک تر می‌شود.

ایران از سلاح هسته ای استفاده نمی کند

تاریخ تئوری بازدارندگی هسته ای نشان می‌دهد، ایران هرگز از سلاح هسته ای استفاده نمی کند، حتی اگر تحت فشارهای شدید اقتصادی قرار گیرد. اما احتمال بی ثباتی سیاسی داخلی می‌تواند به خودی خود فرآیند چانه زنی را تغییر دهد. ممکن است تصور شود که ایران چنین اقدام قاطعی علیه کشتی‌های انگلیسی را به خاطر ترس از حمله ناتو انجام ندهد اما ناتو در سال ۲۰۱۱ تحت شرایطی که خیلی مشخص نبود بخاطر شرایطی مشابه در آبراه‌های بین المللی، در امور لیبی مداخله کرد.

در شرایطی که بسیاری از کشورهای غربی فکر می‌کنند ایران یک خطر استراتژیک هسته ای است، آیا اروپا هنوز هم احساس می‌کند می‌تواند با کمک‌های فنی هسته ای از جمله تجهیزات تحت شرایط برنامه جامع مشترک (برجام) ۲۰۱۵ (JCPOA) ایران را مدیریت کند؟ گرچه ترامپ مدعی است با افزایش فشارها علیه ایران تحت عنوان کمپین “حداکثر فشار” می‌تواند ایران را مهار کند اما این موضوع یک ساده اندیشی است. زیرا ترامپ با سیاست خود وضع را بدتر کرده و امنیت منطقه و آبراه بین المللی خلیج فارس و تنگه هرمز را مختل کرده است.

تحلیل‌گران معتقدند، اگر متفکرانه وضعیت فعلی خلیج فارس را بررسی کنیم، درمی یابیم دروضعیت فعلی، دولت ایران در نبرد دریایی منطقه از آمادگی بالایی برخوردار است. شواهد حکایت از آن دارد که ایران در یک نبرد احتمالی دریایی در تنگه هرمزاز آمادگی بالایی برخوردار است. بهتر است از وضعیت کنونی درس بگیریم که چطور رفتار ما با ایران شرایط فعلی را ایجاد کرده است؟ حقیقت این است که مناقشاتی که این روزها ایران با آن درگیر است، حتی اگر برجام هم پا برجا بود باز هم کل خاورمیانه را تحت الشعاع قرار می‌داد.

باید به این نکته توجه شود که برجام فقط برای مهار ایران نبود، بلکه هدف برجام ایجاد آرامش در منطقه خاورمیانه و حوزه خلیج فارس بود و هیچکس از متن برجام این مهم را نفهمید اما امروز که برجام ضعیف شده است همه آثار آن را در بروز تنش در خاورمیانه شاهد هستند. این موضوع را نه اروپایی‌ها فهمیدند و نه آمریکا، تنش‌های منطقه و موانعی که غربی‌ها بر سر راه آبراه بین المللی تنگه هرمز ایجاد کرده اند باعث شده همزمان با تلاش اروپایی‌ها برای حل مشکل نا امنی در منطقه، ایران و روسیه هم به‌دنبال تغییر ماهیت تجارت جهانی نفت باشند.

غربی‌ها خصوصا آمریکا با تحریم تلاش کردند صادرات نفت ایران را کاهش داده یا متوقف کنند اما ایران هم بیکار ننشسته و با کمک متحدانش نظیر روسیه در تلاش است با بهره گیری از موقعیت ژئوپولتیکی خود ماهیت تجارت جهانی نفت را بنفع خود تغییر دهد. ایران هم به‌دنبال راهکارهایی برای افزایش ذخایر نفتی خود برای آینده است. وقتی تحریم‌های آمریکا باعث شده ایران از منافع حاصل از فروش نفت محروم شود و فرصت سرمایه گذاری مستقیم در صنعت انرژی خود را برای بلند مدت از دست بدهد، طبیعی است که به فکر راه‌های دیگری برای حفظ موقعیت برتر خود در منطقه باشد.

لذا رفتار امروز ایران در تنگه هرمز یک واکنش طبیعی نسبت به شرایطی است که غرب برایش ایجاد کرده است. علاوه بر این‌ها هرگونه تنش نظامی، قیمت نفت را افزایش داده و باعث می‌شود، کشورهای توسعه یافته نظیر چین و کشورهای اروپایی به‌دنبال جایگزین سوخت‌های تجدید پذیر به جای سوخت‌های فسیلی باشند.

از سوی دیگر مسکو که بزرگترین تولید کننده گاز طبیعی در جهان است، در برابر افزایش استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در اروپا به مقابله برخواسته است. چین نیز که هیچگاه خرید نفت خود از ایران را قطع نکرده و هرگز از سیاست‌های تحریمی غرب علیه صادرات نفت ایران تبعیت نکرده است و یک پنجم نفت مورد نیاز خود را از منطقه خلیج فارس و بویژه از ایران تامین کرده است لذا به نوعی با تحولات منطقه درگیر است. تنش‌های منطقه بیش از ایران و غرب به چین آسیب وارد کرده است زیرا وابستگی چین به نفت خاورمیانه بیش از سایر کشورها بوده است.

جمع بندی

ایران ممکن است با رویکرد به اقتصاد مقاومتی مشکلات کنونی خود را حل کند اما بازیگران جهانی که باعث بروز تنش امروز در آبراه بین المللی تنگه هرمز شده اند، در حقیقت موقعیت تجارت جهانی را به خطر انداخته اند و رفتار‌های آمریکا در خاورمیانه، بازار تجاری جهان، خصوصا تجارت چین را به خطر انداخته است، لذا نیروی دریایی و هوایی آمریکا باید از رفتارهایی همانند دزدان دریایی، که اعتبار آمریکا درمنطقه و جهان را به خطر می‌اندازد، پرهیز نمایند. اگر ایران تصمیم بگیرد برای پایداری نظام خود وارد یک جنگ منطقه ای شود، دولت ترامپ به هیچ‌وجه از یک استراتژی قوی و باز دارنده برای کنترل تبعات چنین نبردی برخوردار نیست و قادر نخواهد بود از توسعه این نبرد به سایر بخش‌های منطقه جلوگیری کند لذا امنیت کل منطقه به خطر خواهد افتاد، قیمت نفت بشدت افزایش پیدا می‌کند و تجارت جهانی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. ارتش آمریکا که سال‌ها مشارکت در یک نبرد دریایی در حوزه خلیج فارس و تنگه هرمز را آموزش دیده و تجربه کرده است اکنون این فرصت را دارد تا رهبری امنیت در تنگه هرمز را به دست بگیرد.

* اکرم صدیقی - سردبیر سایت اقتصاد برتر

منبع: بخش بین الملل اقتصاد برتر