گرد و غبار داخل خانه ها و سلامتی انسان

ما به طور متوسط بیش از نود درصد زمان خود را در محیط های داخلی، یعنی خانه ها، محل کار، مدارس، رستوران، پاساژ و … می گذرانیم؛ بنابراین اگر کیفیت هوایی که در این مکان ها تنفس میکنیم، مناسب نباشد، می تواند سلامتی انسان را تحت تاثیر قرار دهد.

آلودگی هوای داخل ساختمان ها معمولا همزمان با آلودگی هوای بیرون بررسی می شود چون هنگامی که هوای بیرون آلوده است، تهویه هوا، آلاینده ها را از بیرون به محیط داخلی منتقل می کند. این آلودگی ها معمولا شامل گرد و غبار، خاک، دوده و انواع گاز ها هستند.

• گرد و غبار داخلی از چه اجزایی تشکیل شده؟

گرد و غبار داخلی شامل ذرات معلقی است که در کف زمین، فرش، سطوح و اشیاء دیگر در فضای داخلی یافت می شود و مخلوط ناهمگنی از ذرات؛ از جمله الیاف، ذرات معلق اتمسفر (Particulate Matters)، مو، مواد مشتق شده از نظر بیولوژیکی (کپک، گرده، باکتری، خز و شوره حیوانات)، خاکستر، دوده، ذرات پوست، اجزای محصولا مصرفی و … است.

اندازه آنها معمولا از چند میکرومتر تا میلی متر متفاوت است. ذراتی با اندازه کمتر از 10 میلیمتر تمایل دارند به جای نشستن و تشکیل گرد و غبار سطحی، در هوا باقی بمانند.

• چه خطری می تواند داشته باشد؟

گرد و غبار داخلی حاوی ترکیب پیچیده ای از صدها ماده در غلظت های مختلف است؛ برای مثال آلودگی هایی با منشا شیمیایی یا بیولوژیکی می توانند جذب سطح ذرات غبار شده و به همراه آنها حمل شوند. مخلوطی از مواد شیمیایی که اغلب در گرد و غبار داخلی گزارش می شود عبارتند از انواع فلزات سنگین، آفت کش ها، محصولات ناشی از احتراق، ترکیبات صنعتی، محصولات بهداشتی و …

آلودگی هایی با منشا شیمیایی یا بیولوژیکی می توانند جذب سطح ذرات غبار شده و به همراه آنها حمل شوند.

• قرار گرفتن انسان در معرض گرد و غبار

مسیر های اصلی در معرض قرار گرفتن انسان با گرد و غبار، بلع و تماس پوستی هستند. ذرات ریز غبار می توانند به سطح پوست صورت یا دست بچسبند و بنابراین ممکن است به صورت ناخودآگاه توسط فرد خورده شوند؛ همینطور می توانند تا حدودی از طریق پوست جذب شوند. استنشاق گرد و غبار های داخل ساختمان معمولا کمتر مورد توجه قرار می گیرد، اما در برخی شرایط ممکن است یک مسیر مهم باشد؛ مخصوصا زمانی که اندازه ذرات بسیار کوچک و کمتر از 10 میلی متر هستند (PM10).

فعالیت های روزمره انسانی مثل راه رفتن، جارو کشیدن یا گردگیری کردن، غبار نشسته شده را دوباره معلق می کند و باعث به وجود آمدن نوعی "ابر شخصی" در اطراف فرد می شود. بنابراین ذرات معلق در محیط اطراف فرد بیشتر شده و امکان تماس را افزایش می دهد.

کودکان به دلیل عادت خوردن انگشت های دست و همین طور تمایل به بازی کردن روی زمین، بسیار بیشتر از بزرگسالان مستعد تماس با گرد و غبار و به تبع، خوردن و جذب آلودگی های همراه با آن هستند.

مسیر های اصلی در معرض قرار گرفتن انسان با گرد و غبار، بلع و تماس پوستی هستند.

• چه تاثیراتی بر سلامتی دارد؟

به گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (U.S. EPA)، برخی از اثرات سلامتی ممکن است اندکی پس از یک بار تماس یا قرار گرفتن مکرر در معرض آلاینده ها ظاهر شوند. این موارد شامل سوزش چشم، بینی و گلو، سردرد، سرگیجه و خستگی است. چنین اثرات فوری معمولا کوتاه مدت و قابل درمان هستند.

سایر اثرات سلامتی ممکن است سالها پس از مواجهه یا بعد از دوره های طولانی در معرض قرار گرفتن ظاهر شوند. این اثرات که شامل برخی بیماریهای تنفسی، قلبی و سرطان می شود، می تواند در طولانی مدت کشنده باشد. به گزارش سازمان جهانی سلامت (WHO)، بعضی از این بیماری ها شامل ذات الریه، انسداد ریوی، سکته، بیماری های ایسکمیک قلب و سرطان ریه هستند.

• تهویه، بهترین راه برای جلوگیری از آلودگی هوای داخلی

تهویه مناسب به کاهش تعداد زیادی از آلاینده های داخلی خانه، مدرسه یا محل کار کمک می کند. هرچند که این روش بهترین روش برای اکثر اماکن می باشد اما می تواند موارد استثنا نیز وجود داشته باشد؛ چون ممکن است باعث شود هوای آلوده خارج، در مکانهایی با غلظت بالای دود و آلودگی ها، بیشتر وارد محیط داخلی شود.

دانلود فایل پاور پوینت برای ارائه یک مطالعه موردی در این زمینه:
The relevance of particle size distribution and bioaccessibility on human health risk assessment for trace elements measured in indoor dust

اگر به مطالعه مطالب بیشتر و با جزئیات علمی دقیق تر علاقه مند هستید :

فاطمه رضایی

دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی