مخاطرات فضای مجازی برای کودکان

بررسی مخاطرات فضای مجازی برای کودکان در گفتگو با مدیر وب سایت خانواده و اینترنت | بخش اول شناسایی مخاطرات – آفای علی محمد رجبی مدیر وب سایت خانواده و اینترنت در گقتگو با رادیو تلگرامی سواد آوا وابسته به فرهنگسرای رسانه و شبکه های اجتماعی به بررسی مخاطرات فضای مجازی برای کودکان و راهکارهای پیشگیری و کنترل آنها پرداخت. در ادامه این مصاحبه را خواهید دید. ( فروردین 1396)

مجموعه ی متنوعی از پاورپوینت های فضای مجازی را دانلود کنید:
دانلود پاورپوینت آسیب های فضای مجازی برای نوجوانان
دانلود پاورپوینت خطرات اینترنت برای کودکان
دانلود پاورپوینت مخاطرات اینترنت برای دانش آموزان
دانلود پاورپوینت عملیات روانی – جنگ سایبری نرم
دانلود پاورپوینت سبک زندگی و فضای مجازی;
دانلود پاورپوینت ضرورت آموزش سواد رسانه ای به کودکان
دانلود پاورپوینت جامع آسیب های فضای مجازی

سوال اول- آیا خانواده ها باید نسبت به استفاده فرزندانشان از اینترنت و شبکه های اجتماعی و به طور کلی فضای مجازی نگرانی داشته باشند؟ سطح این نگرانی ها در کشور ما تا چه حدی است؟ لطفا نمونه هایی از این نگرانی ها را بیان کنید؟

در پاسخ به سوال شما باید بگویم بله.

برای اینکه دلیل این پاسخ مشخص بشه چند آمار خدمت شما و شنودگان محترم عرض می کنم. این آمارهایی است که از طرف مسئولین مختلف ارائه شده.

1. بیش از ۸۰ درصد افراد زیر ۱۸ سال کاربر فضای مجازی هستند
2. تمایل پسران در فضای مجازی به دوست‌یابی ۴۹ درصد و تمایل دختران به دوست‌یابی در فضای مجازی ۶۹ درصد است.
3. حدود ۴۴ درصد نوجوانان و جوانانی اوقات فراغت را در فضای مجازی سپری می کنند
4. حدود ۳۵ درصد نوجوانان و جوانانی که اوقات فراغت را با بازی رایانه ای سپری می کنند
5. ۱۷ درصد نوجوانان و جوانانی که اوقات فراغت را با تلویزیون سپری می کنند.
6. میانگین زمان حضور کاربران ایرانی در فضای مجازی بین ۵ تا ۹ است.

این آمارها در کنار آمار های جهانی در خصوص آزار جنسی آنلاین، قلدری اینترنتی و احتمال مواجهه نا خواسته کودکان و نوجوانان با محتوای مستهجن در اینترنت و به خصوص شبکه های اجتماعی و امنیت کودکان در فضای مجازی نشان می دهد که نگرانی والدین در این خصوص به جا است.

در مورد نگرانی های موجود در این حوزه هم باید خدمتتون عرض کنم که این نگرانی ها برای همه گروه های سنی یکسان نیست. در هر گروه سنی متناسب با جنسیت کاربر اولویت آسیب ها و دغدغه ها تغییر می کنه ولی اگه بخواهیم به صورت کلی نمونه هایی رو بیان کنیم میشه به این موارد اشاره کرد:

1. شبه افکنی در اعتقادات و باورهای مذهبی و اعتقادی کاربران
2. هویت زدایی از کاربران و ترویج سبک زندگی غربی
3. آسیب های روحی و روانی شدید به دلیل دوستی های نا فرجام اینترنتی
4. قرارگرفتن در معرض اطلاعات نا مناسب مثل مسائل جنسی، نفرت انگیز و خشن
5. تشویق به استفاده از الکل، سیگار و مواد مخدر (یک تحقیق در آمریکا نشان داد نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ سالی که از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند ۵ برابر نسبت به دیگران احتمال گرایش به مواد مخدر دارند)
6. نقض حریم خصوصی نوجوان و خانواده توسط مجرمان
7. تحلیل استعدادهای درونی به دلیل از دست رفتن زمان برای شکوفایی استعدادها با استفاده نا محدود از اینترنت
8. آسیب های جسمی
9. قمار و شرط بندی

سوال دوم- چه راهکارهایی برای کاهش سطح این آسیب ها و استفاده بهتر از فضای مجازی توسط کودکان و نوجوانان توصیه می کنید؟

اساتید و صاحبنظران در قالب مدل های مختلف راهکارها و توصیه های جامعی برای این سوال شما ارائه می کنند. ولی به صورت اجمالی من شش توصیه به والدین عزیز دارم:

1. شناخت دامنه خطر . یعنی اینکه پدر و مادر های گرامی به این باور برسند که خطر در این حوزه جدی است و دغدغه مسئولین و کارشناسان واقعا بر اساس حقایق هستند. مطالعه منابع، توجه به اخبار مرتبط با این حوزه و شناخت راه کارهای مقابله با تهدیدات و آسیب ها می تونه موثر باشه.
2. همراهی با فرزندان – نکته مهمی که والدین باید به اون توجه کنند بحث مشارکت دادن کودک و نوجوان در فرآیند نظارت و مراقبت هست. به این معنی که فرزند باید به عنوان عنصر اصلی در چرخه نظارت و مراقبت حضور داشته باشه . این رویکرد برخلاف رویه جاسوسی کردن از کودک و به خصوص نوجوانان هست. والدین باید بتونن با توجیه و فرزند خودشون نسبت به اهمیت و ضروت نظارت و کنترل و همدلی و همراهی با فرزنداشون در زمینه تلاش کنند.
3. افزایش مهارت در استفاده از ابزار و رسانه – والدین نیاز دارند برای همراهی با فرزندانشون کار با وسایل ارتباطی، شبکه های اجتماعی و بازی های رایانه ای رو یاد بگیرند. والدینی که در زمینه مشکل دارند می تونن از خود بچه ها کمک بگیرند.

نکته مهم دیگه ای که در اینجا باید اشاره کنم اینه که متاسفانه کم نیستند کسانیکه به وسیله تلفن های هوشمند و رایانه از اینترنت و شبکه های اجتماعی استفاده می کنند ولی مهارت لازم برای امن سازی و استفاده درست از اونها رو ندارند. آموزش این نکات به فرزندان می تونه به اونها کمک کنه. موضوع سواد رسانه و مهارت مواجهه با رسانه و پیام رسانه ای در اینجا بسیار اهمیت پیدا میکنه.

1. کنترل ابزاری . ابزارهای کنترل والدین و زیرساخت امن ویژه کودک و نوجوان یکی از راه کارهای بسیار مهم و سودمند است.
2. هدایت و فضا سازی . تحقیقات مختلف نشان داده درصد بسیار بالایی از کودکان و نوجوانان در موقعیت انتخاب بین بازی های واقعی و بازی های رایانه ای ، باز یهای واقعی رو انتخاب می کنند. پس مهارت والدین در خلق این موقعیت ها متناسب با سن فرزندشون می تونه به استفاده کنترل شده از فضای مجازی منتهی بشه. نکته دیگه ای که برای نوجوانان به خصوص می تونه مفید باشه هدایت اونها به فراگیری مهارت های حرفه ای کامپیوتر مثل برنامه نویسی، تولید بازی، طراحی و گرافیک و حوزه های مشابه هست. این کار علاوه بر اینکه زمان آزاد بچه ها رو برای تلف کردن در شبکه های اجتماعی کاهش می ده زمینه ساز شکوفایی استعداد و آماده شدن بچه های برای کسب مهارت و شغل میشه.
3. کامل کردن فرآیند نظارت – به این معنی که هرچقدر ما به تنهایی تلاش کنیم بدون حمایت مدرسه و جامعه موفقیت بسیار سخت خواهد بود . فرزندان ما بخش زیادی از زمان خودشون رو در مدرسه و تعامل با همکلاسی ها سپری می کنند به همین خاطر بدون حمایت مدرسه از خانواده و همراه کردن سایر خانواده در این خصوص کار رو بسیار دشوار می کنه. علاوه بر خانه و مدرسه، حاکمیت هم باید با ایجاد زیرساخت های امن و جذاب برای کودکان و نوجوانان زمینه دسترسی به محتوای غیر کنترل شده رو کاهش بدهند.

سوال سوم- در سوال قبل در مورد این موضوع صحبت شد که والدین می توانند از ابزارهای نظارتی و کنترلی برای مراقبت از فرزنداشون استفاده کنند. می توانید بیشتر و دقیق تر در خصوص اهمیت موضوع صحبت کنید؟

در حوزه سواد رسانه مبحثی وجود داره تحت عنوان رژیم مصرف رسانه. وقتی مخاطب ما یک کودک و یا نوجوان هست تمرکز بر روی خود کنترلی و خودنظارتی به تنهایی جواب گو نیست. دلیل این موضوع هم واضحه ، یک کودک و حتی نوجوان به دلیل ویژگی های روحی و روانی، کامل نشدن مهارت در تصمیم گیری و عدم برخورداری از تجربه و شناخت ممکنه نتونه در مواجهه با حجم زیاد محتواهای غیر مناسب مقاومت کنه و یا حتی به صورت کاملا تصادفی و ناخواسته دچار آسیب های مختلفی که در جلسه قبل ذکر شد بشه.

بعضی از این آسیب ها واقعا جبران ناپذیر هستند، مثلا کودکی که خدای ناکرده قربانی آزار جنسی آنلاین بشه، یا در سنین کم با مسایل زناشویی آشنا بشه قطعا آینده ای همراه با اختلالهای روحی و روانی رو تجربه می کنه. یا حتی موضوعاتی که ممکنه کمتر به اونها توجه بشه مثل افزایش زمان تلف شده در دانش آموزان که می تونه زمینه ساز افت تحصیلی باشه و خیلی از موضوعات دیگه که قبلا بحث شد .

به همین دلیل امروزه در دنیا بحث استفاده از ابزارهای نظارتی و کنترل والدین به شدت اهمیت پیدا کرده و تقریبا تمام وسایل ارتباطی و رسانه ای دیجیتال به این ابزارها مجهز هستند.

سوال چهارم- شما به عنوان کارشناس این حوزه استفاده از چه ابزارهایی رو به والدین توصیه می کنید؟

ابزارهایی که والدین می تونن از اونها برای تکمیل فرآیند کنترل و مراقبت خودشون استفاده کنند رو در ۵ دسته می شه معرفی کرد:

۱-      Parental control یا ابزارهای کنترل والدین تعبیه شده در انواع آنتی ویروس و سیستم عامل ویندوز و مک: این ابزارها معمولا امکانات زیر رو برای والدین فراهم می کنند:

1. a. تعیین محدوده زمانی استفاده از رایانه به صورت روزانه و ساعتی
2. b. تعیین نرم افزارهای و برنامه های مجاز برای کودک بر روی رایانه
3. c. دیدن گزارش فعالیت های کاربر تحت کنترل در اینترنت و رایانه به منظور تشخیص ارتباطات و فعالیت های پرمخاطره
4. d. تعیین رده بندی سنی استفاده از بازی های آنلاین از طریق اینترنت

۲-      برنامک های موبایلی مخصوص نظارت والدین. این برنامک ها که خوشبختانه نمونه داخلی موفقی هم داره به والدین کمک می کنند تا بتونند

1. a. زمان استفاده کودک از موبایل و تبلت رو مدیریت کنند.
2. b. تماس های ورودی و خروجی موبایل کودک شون رو بررسی کنند.
3. c. پیامک های ارسالی و دریافتی موبایل کودک خود رو ببینند.
4. d. لیست مخاطبان کودک رو مدیریت کنند
5. e. موقعیت مکانی تلفن همراه کودک خودشون رو دنبال کنند
6. f. مجوز دسترسی به اینترنت رو مدیریت کنند.
7. g. امکان استفاده امن از تلفن همراه هوشمند والدین رو به کودکان می دهد.

۳-      استفاده از سیم کارت کودک

۴-      استفاده از قابلیت کنترل والدین در کنسول های بازی مثل Play station و X box که به والدین کمک کنند تا بتونن:

1. a. رده بندی سنی باز یهای مجاز رو برای فرزندشون تعیین کنند.
2. b. مدت زمان استفاد ه از کنسول بازی رو مدیریت کنند.
3. c. امکان دسترسی به اینترنت و بازی های آنلاین رو در کنسول های بازی مدیریت کنند.

۵-      تنظیم مرورگرهای ویژه کودک و نوجوان – مانند کیدرکس و گوگل کیدز  یا مرورگرهای ایرانی مثل پارسی جو و یوز به عنوان موتور home page مرورگر در موبایل و رایانه

سوال پنجم- آیا نگرانی در خصوص آسیب های فضای مجازی مختص به کودکان و نوجوانان است؟

دغده ها و نگرانی در خصوص آسیب های فضای مجازی سطح گسترده تری در اکثر جوامع به خصوص جوامعی که آمادگی های فرهنگی و زیرساختی مناسبی برای استفاده از امکانات و ویژگی های منحصر به فرد فضای مجازی نداشتند پیدا کرده انواع آسیب های اجتماعی ، خانوادگی و امنیتی از جمله آنهاست.

در خیلی از مواقع حوزه های درگیر با فضای مجازی و به خصوص شبکه های اجتماعی تا حوزه های سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی هم گسترده شده اند که نشان دهده اهمیت موضوع است.

سوال ششم- سایر گروه های اجتماعی در فضای مجازی با چه تهدیدات روبرو هستند؟

۱-      آسیب های جسمی

• افزایش دوبرابر احتمال اختلال خواب
• مشکلات حرکتی و بیماری های ستون فقرات و سندروم های موبایل و رایانه

۲-      آسیب های روانی و اجتماعی

• ابتلا به افسردگی و انزوا طلبی
• ابتلا به خشونت طلبی
• ابتلا به هرزه گویی و هرزه بینی
• بدون موبایل هراسی یا نوموفوبیا
• اعتیاد به اینترنت و شبکه های اجتماعی
• اختلال در روابط بین زوجین یا فوبینگ
• عدم پایبندی به ارزش های خانوادگی و اجتماعی
• منحرف شدن توجه از اهداف زندگی واقعی
• شدت احساس نیاز به توجه
• نابودی خلاقیت
• مقایسه پیوسته خود با دیگران
• کاهش روابط و دید و بازدید بین افراد فامیل و دوستان
• نبود حریم و حرمت در شبکه های اجتماعی
• اسطوره سازی کاذب

۳-      آسیب های اخلاقی و اعتقادی

• ترویج فرقه های ضاله و عرفان های کاذب
• شبه افکنی و تلاش برای سست کردن باورهای اعتقادی جامعه ایران
• کم رنگ شدن و از بین بردن حجاب، عفاف و حیا
• ناسزاگویی دسته جمعی در شبکه های اجتماعی و حمله به صفحه افراد
• شایعه سازی و شایعه پراکنی در فضای مجازی
• تهمت و افترا زدن به دیگران
• پورنوگرافی و انتشار عکس ها و فیلم های غیر اخلاقی

۴-      آسیب های امنیتی

• گرفتار شدن در دام کاهبرداران اینترنتی
• گرفتار شدن در سایت های جعلی
• از بین رفتن اطلاعات مهم کاری و یا خصوصی
• سرقت و افشاء اطلاعات مهم