حتی رنج‌ها هم ناقص و ناکافی‌ن؛ شاید لایق دروغ‌های بهتری هستیم؟

(? این پست به عنوان یه بازنگری به خلاصه کتاب‌های کت و کلفت تاریخی و از تاریخ خوندن بیشتر به دردت می‌خوره، پس دقیق بخونش؛ اگه مایلی یه تایم-لاین از اوضاع به صورت واقع‌بینانه دستت بیاد:)

ملاک قضاوت حاکمان:

? به عقیده افلاطون، مرد سیاسی راستین کسی است که در دوره فرمانروایی خود «شهروندان بهتری تربیت کرده باشد.»

افلاطون می‌پرسد: «آیا هنگامی که پریکلس [سیاستمدار برجسته یونان باستان] در برابر مردم آتن سخن گفت، آتنیان بدتر از روزی بودند که او آخرین بار در برابر آنان ظاهر گردید؟»

⏯ پاسخ به این سوال افلاطون را می‌توان به عنوان ملاک قضاوت و عملکرد کارنامه هر سیاستمدار و حاکمی در هر برهه‌ای از تاریخ و در هر نقطه‌ای از کره زمین مورد استفاده قرار داد و اصولن باید بر اساس همین سوال به ارزیابی عملکرد هر سیاستمدار و حاکم و قانون‌گذاری پرداخت.

⏯ این سوال که آیا مردم فرانسه در روزی که لویی ۱۴‌هُم تاجگذاری کرد انسان‌های بهتری بودند یا در روزی که از قدرت کنار رفت؟

⏯ این سوال که آیا مردم ایران در روزی که ناصرالدین شاه بر کرسی قدرت نشست، انسان‌های بهتری بودند یا در روزی که با تفنگ میرزای کرمانی از پای درآمد،‌ به انسان‌های با فضیلت‌تر و سعادتمند‌تری تبدیل شده بودند؟

⏯ پاسخ به این سوال که آیا در روزی که رضاشاه قدرت را به دست گرفت، مردم ایران از وضعیت معیشت و فرهنگی و اخلاقی بالاتری برخوردار بودند یا در روزی که از قدرت کناره‌گیری کرده و راهی آفریقا شد، ایرانیان به مردمانی با فرهنگ‌تر و با فضیلت‌تر تبدیل شده بودند؟

⏯ آیا در ۱۲ فروردین 58 که 98 درصد شرکت‌کنندگان در همه‌پرسی به جمهوری اسلامی رای مثبت دادند، ایرانیان مردمانی شریف‌تر، اخلاقی‌تر و با عزت‌نفس بالاتری بودند یا امروز که چهل‌سال از آن تاریخ گذشته است و به انسان‌های با کمالات انسانی و اخلاقی بیشتری تبدیل گشته‌اند؟

⏯ آیا ۲ خرداد ۷۶ که خاتمی رای آورد، در ایران وضعیت عموم مردم بهتر بود یا ۳ تیر سال ۸۴ ؟!

⏯ آیا روزی که احمدی‌نژاد قبای ریاست جمهوری را بر تن کرد؛ مردم ایران مردمِ بهتری بودند یا روزی که، این ردا را از تن درآورد؟

⏯ با شعار تدبیر و امید به کجا رسیدند؟

? حال و روز فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی مردم، اخلاقیات حاکم بر جامعه، نحوه تعامل اجتماعی میان مردم، احترام به حقوق یکدیگر و مواردی از این قبیل در زمان حکومت کدام حاکم بهتر یا بدتر شده است...؟

این ملاک به نظر بهترین شیوه برای قضاوت عملکرد هر حاکم و سیاست‌مداری است..

جمهوری و همه‌پرسی:

⏭ «جمهور» واژه‌ای برگرفته از عربی به معنای مردم است. جمهوری یعنی مردمی و در علم سیاست به حکومتی گفته می‌شود که رییس آن با آرای مردم، برای مدت معین، انتخاب شود. این نوع از حکومت قرار است بر اساس آرای مردم اداره شود. نوع حکومت ایران از سال ۱۳۵۷ جمهوری است. در اصل ششم قانون اساسی چنین آمده است:

? «در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود از راه انتخابات: انتخاب رییس‌جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این‌ها، یا از راه همه‌پرسی در مورادی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد.»

⏭ پس بر اساس اصل فوق، کشور ما، از طریق دو راه، به اتکای آرای عمومی اداره می‌شود:

1. انتخابات؛
2. همه‌پرسی.

? درباره انتخابات نکته‌ای که آنقدر تکرار شده که توجهمان به آن کمتر جلب می‌شود این است که صندوق انتخابات در این سال‌ها برای مردم ایران اهمیت پیدا کرده است. در گذشته، صندوق رای معنای کنونی را نداشت. توجه به آن در این سال‌ها برای مردم ایران اهمیت پیدا کرده است. توجه به آن در طی این سال‌ها تمرین نیم‌بندی از مشق دموکراسی بوده که نباید از نگاه و تحلیلمان دور بماند. در جمهوری اسلامی، قریب به ۴۰ انتخابات برگزار شده است.

? اما درباره همه‌پرسی ماجرا کمی متفاوت است. در تاریخ معاصر فقط پنج همه‌پرسی برگزار شده است؛ دوتای آن‌ها در دوران پهلوی دوم و سه‌تای آن‌ها در دوران جمهوری اسلامی صورت گرفته است:

1. انحلال مجلس هفدهم شورای ملی؛ ۱۲ مرداد ۱۳۳۲، از سوی نخست‌وزیر وقت، محمد مصدق، با حدود دو میلیون رای‌دهنده و ۹۹.۹۴ درصد رای مثبت.
2. انقلاب سفید شاه و مردم؛ ۶ بهمن ۱۳۴۱، از سوی محمدرضا پهلوی، با ۵.۵ میلیون رای‌دهنده (مشارکت حدود ۶۶ درصد مردم) و ۹۹.۹۳ درصد رای مثبت؛ برای اولین بار زنان به پای صندوق رفتند، اما چون طبق قانون حق رای نداشتند، آرای آنان به حساب نیامد، اما یکی از ماده‌های این همه‌پرسی دادن حق رای به زنان بود. شاه در این همه‌پرسی اصلاحاتی را در قالب اصول شش‌گانه پیشنهاد کرده بود. امام خمینی این همه‌پرسی را تحریم کرد. نظامیان در فروردین ۱۳۴۲ به مدرسه فیضیه حمله کردند و اجتماع مخالفان انقلاب سفید را سرکوب کردند و در خرداد ۱۳۴۲ امام خمینی را دستگیر کردند.
3. تغییر حکومت سلطنتی به جمهوری اسلامی؛ ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸، از سوی امام خمینی، با ۲۰ میلیون رای‌دهنده و ۹۹.۲۵ درصد رای مثبت.
4. قانون اساسی جمهوری اسلامی؛ ۱۱ و ۱۲ آذر ۱۳۵۸، از سوی امام خمینی، با حدود ۱۵.۵ میلیون رای‌دهنده و ۹۹.۵ درصد رای مثبت.
5. بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی؛ ۶ مرداد ۱۳۶۸، از سوی امام خمینی، با حدود ۱۶.۵ میلیون رای‌دهنده و ۹۷.۵۷ درصد رای مثبت.

⏭ از سال ۱۳۶۸ تاکنون، یعنی بعد از گذشت ۳۳ سال، هیچ همه‌پرسی دیگری برگزار نشده است. هیچ همه‌پرسی دیگری برگزار نشده است. در قانون اساسیِ مشروطه همه پرسی در قانون نیامده بود، اما در اصل ۵۹‌مِ قانون اساسی جمهوری اسلامی چنین آمده است:

? «در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آرای عموم باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.»

⏭ در تیرماه ۱۳۶۷ قانونی جداگانه برای همه‌پرسی در مجلس به تصویب رسید، با ۳۹ ماده. اصل ۳۶ قانون همه‌پرسی چنین است:

? همه‌پرسی به پیشنهاد رییس‌جمهور یا یکصد نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و تصویب حداقل دو سوم مجموع نمایندگان مجلس شورای اسلامی انجام خواهد شد.»

⏭ پیشنهادهای انگشت‌شماری برای برگزاری همه‌پرسی از دولت بنی‌صدر تا دولت روحانی، چه از طرف روسای‌جمهور چه از طرف چهره‌های سیاسی، مطرح شد، اما هیچگاه عملی نشد (مسائلی همچون پایان جنگ با عراق، مادام‌العمری ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی، هدفمندی یارانه‌ها، امضای برجام). اکنون، با توجه به اتفاقات اخیر، آیا می‌توانیم از رییس جمهور یا صد نفر از نمایندگان مجلس، بر طبق قانون، انتظار داشته‌باشیم که پیشنهاد همه‌پرسی را در مجلس مطرح کنند؟ اگر مجلس شورای اسلامی برگزاری همه‌پرسی را به تصویب برساند، آیا خواسته معترضان تامین می‌شود و اینگونه دولت و ملت هزینه کمتری خواهند داد؟ موضوع این همه پرسی صرفن حجاب خواهد بود یا شامل مسائل دیگر هم می‌شود؟ آیا از لحاظ قانونی می‌توان از جمهوری اسلامی خواست که همه‌پرسی سال ۱۳۵۸ را بار دیگر تکرار کند؟

این‌ها پرسش‌هایی هستند که از نخبگان حقوقی و سیاسی و علوم‌اجتماعی انتظار می‌رود به بحث و نقد بگذارند. شاید گمان شود که پاسخ دادن به این سوالات دردی از مردم دوا نمی‌کند، اما به نظر من کمترین فایده‌اش این است که مطرح شدنشان فکرها را روشن‌تر و خواسته‌ها را شفاف‌تر می‌کند. تا زمانی که تمرین سیاست نکنیم، چه در عرصه نظر و چه در عرصه عمل، به پختگی طلوب نمی‌رسیم، حتی اگر حکومتی آرمانی داشته باشیم.

| با سپاس از سجاد سرگلی در همراهی کردن با این بازخوانی و بازاندیشی الهیات، عرفان، فلسفه و تاریخ

در صورت علاقه‌مندط به مطالعه بيشتر؛ پست‌هایی نه چندان بی‌ربط با اين موضوع: