اسکندر مقدونی در شاهنامه و زندگی ناشناخته او

به گزارش گلونی در سال‌های ۳۳۴ تا ۳۳۱ پیش از میلاد مسیح الکساندر پسر فیلیپ مقدونی داریوش سوم هخامنشی را در طی سه جنگ عظیم شکست داد و شاهنشاهی خاندان او را پس از دویست و سی سال حکمرانی بر بخش عمده‌ای از جهان پایان بخشید.

داستان‌های زیادی تحت عنوان جهان‌گشایی‌های الکساندر یا همان اسکندر و زندگانی او به زبان فارسی وجود دارد. از جمله داستان اسکندر در شاهنامه، اسکندر‌نامه نظامی، آیینه اسکندری امیر خسرو دهلوی و خردنامه اسکندری از جامی و می‌توان گفت در زبان فارسی روایت شاهنامه از اسکندر بر تمام کتبی که ذکرشان رفت مقدم است.

گویا فردوسی مطالب خود را از یک اسکندرنامه عربی یا ترجمه آن به دست آورده و بخش‌هایی از آن را در شاهنامه گنجانده است.

شخصیت اسکندر در تاریخ شخصیتی اثرگذار و تعیین‌کننده است که در غبار اسطوره و افسانه پوشیده شده است و ما حتی در بخش تاریخی شاهنامه نیز نمی‌توانیم اطلاعات دقیق و درستی درباره آن کسب کنیم و گویی شخص فردوسی هم در نامه خسروان نشان چندانی از اسکندر پیدا نکرده است.

در شاهنامه اسکندر پسر داراب شاه هخامنشی و نوه فیلیپ شمرده می‌شود که صرفا در جهت اعتراض به خراج وضع شده علیه برادر خود دارا پسر داراب می‌شورد، به ایران لشکر می‌کشد و پیروز می‌شود.

هدف، علت و روند جنگ‌ها در شاهنامه سراسر متفاوت با واقعیت ذکر شده‌اند و این مغایرت تنها مختص شاهنامه فردوسی نیست بلکه در کتب دیگر نیز چنانکه گفته شد شخصیت اسکندر و زندگی او اعجاب برانگیز ذکر شده است.

گمان می‌رود نسبت دادن ریشه اسکندر به خاندانی ایرانی از برای جبران سرخوردگی شکست در برابر یک غیر ایرانی و همچنین بخشیدن یک صورت مشروع و قانونی به صورت اسکندر باشد.

به هر روی اسکندر نامدار با وجود تمام شهرتش در سرتاسر این کره خاکی در تاریخ و ادبیات فارسی شخصیتی متناقض و بعضا ناشناخته است که شناخت او راهی وسیع در پیش خواننده باقی می‌گذارد.

پایان پیام

نویسنده: کیمیا قنبری