تاریخچه شطرنج و سفر آن از شرق به غرب

به گزارش گلونی شطرنج از چین آغاز شد. شطرنج  طی جنگ‌های صلیبی به اروپا راه یافت.

طبق روایتی دیگر از تاریخچه شطرنج، شطرنج پس از اختراع در چین به رومیان رسید و اعراب در جنگ‌های صدر اسلام آن را از رومیان آموختند.

اما آن چه مسلم است ایرانیان قبل از اعراب شطرنج را می‌شناخته‌اند. برخی از مورخان شطرنج را به صصة بن داهر هندی نسبت می‌دهند که در اوایل قرن ششم میلادی می‌زیسته است.

گفته می‌شود که وی شطرنج را پس از اختراع نرد توسط یکی از پادشاهان ساسانی اختراع کرد و آن را به درگاه خسروی ایران عرضه داشت.

عده‌ای معتقدند شطرنج و نرد در مقابل هم و بر اساس بحث جبر و اختیار به وجود آمده‌اند.

اینان می‌گویند نرد نشان دهنده قهری بودن افعال انسان است و این خداوند است که بر افعال انسان تواناست.

شطرنج در زمان خسرو انوشیروان از هند به ایران آورده شد. در شاهنامه مشاهده می‌کنیم که پادشاه هند سفرای خود را برای عرضه شطرنج به حضور خسرو فرستاد.

هیچ کدام از اطرافیان انوشیروان موفق به گشودن رمز آن نشدند مگر بزرگمهر، وزیر انوشیروان که بر رمز آن آگاهی گشت.

در دوره عباسیان شطرنج انتشار وسیعی یافت. در زمان هارون الرشید شطرنج به اوج خود رسید. امین پسر رشید نیز بسیار به شطرنج علاقه‌مند بود.

با سقوط بغداد به دست مغولان، مرکز شطرنج از بغداد به مصر و شام و از آن جا به آندولس و جنوب اروپا منتقل شد. از آن جا که شطرنج بیشتر در میان علما و نوابغ و ادبای دوران رواج داشت، خیلی زود جای خود را در ادبیات و حکایات و اشعار باز کرد.

در ادبیات فارسی و عربی به اشعار فراوانی بر می‌خوریم که درباره شطرنج سروده شده و یا شاعران در آنها از اصطلاحات و عبارات شطرنج سود جسته‌اند.

از جمله این شعرا ابوالعلاء معری و ابوطبیب متنبی را می توان نام برد.

ذکر این نکته بر شطرنج بازان و شطرنج دوستان واجب است که:

شطرنج حکمت است و ادب؛ تدبیر است و حساب؛ تفریح است و لذت.

آینده نگری در اقدام به کارها و عواقب آن جزئی از شطرنج است. در شطرنج حرکتی به پیش مرو مگر با اندیشیدن به عواقب آن، و به عقب بازنگرد مگر با برنامه و نقشه.

همچنین بر شطرنج باز واجب است که دارای خاطری آسوده و سعه صدر و به دور از تشویش و نگرانی باشد. خوش برخورد و نیکو سخن باشد، لباس پاکیزه بپوشد و در برخورد با یاران گذشت و ادب را به دیده بگیرد.

همیشه از او بوی خوش به مشام برسد و به هنگام خستگی و ناراحتی و پریِ شکم از بازیِ شطرنج دوری نماید و آن را جز با همگنان و اقران خود بازی نکند و همواره از پستی روی برگرداند.

پایان پیام

نویسنده: فاطمه نصیری راد