یهودیان ایران در دوره اشکانی و مهاجرت آنان در دوره ساسانی

به گزارش گلونی امپراتوری اشکانی در تاریخ همواره به تسامح و تساهل مذهبی مشهور بوده است.

آن‌ها هیچ علاقه‌ای به تغییر دین ملت‌های مغلوب و تحت سیطره خود نداشتند و حتی در الگوی سیاسی و اقتصادی آن‌ها دخل و تصرفی ایجاد نمی‌کردند. از جمله مذاهبی که در این امپراتوری آزادانه و به راحتی گذران زندگی می‌کردند، یهودیان بودند.

یهودی‌ها در سرتاسر امپراتوری پارتی زندگی مطلوبی داشتند و گاه‌گاهی علیه امپراتوری روم با اشکانیان متحد می‌شدند و حتی گفته شده است شاهان اشکانی برای دفاع از شهر اورشلیم در مقابل ارتش تیتوس نیروی کمکی به آن منطقه گسیل کرده بودند.

وضع زندگی یهودیان ایران در دوره اشکانی به مراتب از وضع زندگی مسیحیان بهتر بود. چرا که یهودیان برخلاف مسیحی‌ها به طرفداری از امپراتوری روم برنمی‌خاستند و احتمال همکاری آن‌ها با رومیان بسیار کمتر بود.

درنتیجه یهودی‌ها آزادی بیشتری داشتند و در کار، تجارت و سایر ابعاد زندگی بیشتر از سایر اقلیت‌های دینی فعال بودند.

مهم‌ترین اجتماعات یهودی‌نشین در ایران شهرهای شوش، ری، همدان و اصفهان وجود داشته است اما باید توجه داشته باشیم که در هیچ یک از این شهرها اکثریت با یهودیان نبوده است. در خارج از ایران هم سرزمین بین‌النهرین و بابل از مهم‌ترین محل‌های اجتماعات یهودی‌ها بوده است.

با فروپاشی امپراتوری اشکانی اما یهودیان با وضعیت خاص و دشواری مواجه شدند و فروپاشی سلسله اشکانی برای آنان بسیار مایه تاسف بود. چراکه حکومت جدید یعنی ساسانیان سودای یک دین ملی را در سر می‌پروراندند و به سرکوبی ادیان دیگر می‌پرداختند.

در واقع آنان راه تقویت دیانت زرتشتی را در سرکوب سایر ادیان می‌دیدند. در این دوره یهودیان بابل را به مکان‌های دیگر ترجیح دادند.

زیرا بابل محل تلاقی فرهنگ‌های سوری، یونانی، بابلی و فرهنگ‌های سامی بود و تمرکزگرایی و حساسیت خاندان ساسانی در آن مکان کمتر موثر می‌افتاد.

در این دوره بر اثر فشار و آزارها عده دیگری از یهودیان به سرزمین‌های تابع روم به خصوص فلسطین روی نهادند و زیستن دوشادوش رومیان کافر را به زندگی در کنار زرتشتیان متعصب ترجیح دادند. این وضعیت دشوار تا زمان شاپور یکم بر یهودیان حاکم بود.

نویسنده: کیمیا قنبری