نوآوری کن یا . . .؟! (بخش اول: دو سو توانی)

مدت‌هاست که چه در پژوهش‌های دانشگاه و چه در بنگاه‌های اقتصادی از دو سو توان بودن به عنوان یکی از الزامات فعالیت کسب‌وکارها در عصر کنونی یاد می‌شود. اما دو سو توانی چیست و چگونه می‌توان آن را در یک شرکت یا سازمان پیاده کرد؟

در لغت دو سو توانی یا Ambidexterity به توانایی استفاده از هر دو دست چپ و راست به یک میزان در افراد اشاره دارد. اینکه فردی بتواند به همان اندازه که نوشتن یا کار کردن با دست راست برایش راحت است به همان راحتی با دست چپ نیز بتواند بنویسد یا کار کند. جالب است بدانید که تخمین زده می‌شود حدود یک درصد از افراد جهان به طور طبیعی و مادرزاد این قابلیت را دارا می‌باشند.

اما دو سو توانی در یک کسب‌وکار به چه معناست؟ از منظر آکادمیک صاحب‌نظران مختلفی به تعریف و تشریح این مفهوم پرداخته‌اند اما در یک تعریف کلی دو سو توانی سازمانی را می‌توان توانایی یک شرکت یا سازمان در انجام همزمان دو فعالیت بهره‌برداری Exploitation و اکتشاف Exploration دانست. موضوعی که بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی از آن غافل هستند و تنها به یکی از این دو (و اکثراً تنها به استخراج) می‌پردازند.

اکثر بنگاه‌های اقتصادی به قدری درگیر فرآیندهایی نظیر استخراج، پالایش، تولید، توزیع و به طور کلی بهره‌برداری از منابع و فرصت‌های موجود می‌شوند که از ورود به حوزه‌ها و بازارهای جدید باز می‌مانند. در این سازمان‌ها صرفاً سوددهی و بازدهی مورد توجه بوده و سازمان به دنبال دستیابی به فرصت‌های جدید نیست.

در مواردی نیز ممکن است یک سازمان به قدری درگیر فرآیندهای پژوهش‌محور آزمایشگاهی یا کارگاهی شود که از بازار خود غافل بماند. پژوهشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز تحقیق و توسعه و هر سازمانی که تنها دغدغه‌اش ثبت اختراع و پتنت یا انتشار مقاله و پژوهش است بدون آنکه نمود تجاری در بازار داسته باشد.

در هر دو حالت بنگاه‌های اقتصادی دچار اشتباه می‌شوند. در حالت اول هیچ توسعه‌ای در کسب‌وکار رخ نداده و تنها بهره‌برداری تا زمان به اتمام رسیدن منابع مورد توجه است. در حالت دوم نیز درآمد چندانی حاصل نشده و تنها انتشار مقالات و ثبت پتنت مدنظر می‌باشد. در دنیای پر از رقابت کنونی ایجاد توازن میان استخراج و اکتشاف به عنوان یک اصل در کسب‌وکارها باید قرار گیرد.

اما با وجود اینکه بسیاری از صاحبان و مدیران کسب‌وکارها با مفهوم دو سو توانی سازمانی آشنایی داشته و از اهمیت آن با خبرند اما این موضوع به خوبی نتوانسته پیاده‌سازی شود؟ از نقطه‌نظرات مختلفی می‌توان این موضوع را مورد بررسی قرار داد اما شاید بزرگترین مانع در این راه مقاومت در برابر تغییر باشد. فرقی ندارد هر شرکت، سازمان، کسب‌وکار یا بنگاه‌ اقتصادی برای اینکه بتواند دو سو توان باشد باید در ابتدا مقاومت خود را در برابر تغییر آن هم از نوع نوآوری شکسته و در تمامی ابعاد و بخش‌های خود در فرهنگ، در افراد، در فرآیندها، در ابزارها، در ساختارها و در مدیریت با آغوش باز پذیرای این تغییر باشد.

یکی از اولویت‌های ما در کارخانه نوآوری هم‌آوا کمک به سازمان‌ها در دو سو توان شدن با استفاده از اهرم نوآوری است. اهرمی که می‌تواند با استفاده از ابزارهای مختلف الگوهای رایج بهره‌برداری و استخراج را در سازمان‌های ایرانی تغییر داده و آن‌ها را به سمت و سوی اکتشاف فرصت‌های جدید سوق دهد.