بخواب تا به یادآوری، به یاد داشته باش تا بخوابی

این پست رو سال پیش برای کانال انجمنمون نوشته بودم گفتم اینجا هم بذارم :)
یکی از پدیده‌هایی که برای مهندس‌های مواد خیلی مهمه و هروقت دلیل اتفاقی رو ندونن همه چیز رو می‌اندازن گردنش، پدیده‌ی نابجایی‌ها هستش. مثلا دانشمندان خیلی قبل از اینکه بتونند ساختار مواد رو با میکروسکوپ مشاهده کنند دلیل شکست مواد رو وجود عیوبی در ساختار اون‌ها می‌دونستند.

اگه بخوایم پدیده‌ای مشابه رو در مطالعاتی که روی مغز انسان به‌خصوص درباره‌ی خواب دیدن و حافظه، انجام شده داشته باشیم، اون چیزی که توجه‌ها اول میره سمتش چیزی به اسم REM یا Rapid-eye-movement هستش. این پدیده، یکی از مراحل ۴ گانه‌ی خواب انسان هست و توی اون همونطور که از اسمش مشخصه حرکت سریع چشم‌ها رو داریم. در واقع، در این حالت مغز انسان برخلاف بدنش بیداره و مهم‌ترین کاری که در این مرحله از خواب اتفاق میوفته جابه‌جایی اطلاعات از حافظه‌ی کوتاه مدت به بلند مدت هستش.

فرض کن که الان ساعت ۱۰ شبه و فردا صبح زود یک امتحان سخت داری ولی هنوز فکر می‌کنی خوب آماده نیستی. کاری که می‌تونی بکنی اینه که به‌ زور قهوه و چوب کبریت (!) خودت رو بیدار نگه‌داری یا ... کار بهتری بکنی و بری بخوابی!

خواب تقریبا یک سوم زندگی ما رو تشکیل میده و ما به طرز عجیبی اهمیت کمی به اون می‌دیم. خواب از دست دادن زمان و یا کاری که باید بعد از تموم شدن همه کارامون انجام بدیم نیست، بلکه عملی حیاتی برای برقراری تعادل جسمی و روحی در فرآیندهای مهمی مثل رشد یا پاسخ‌های حفاظتی بدن هستش.

یکی از عملیات‌های خیلی مهم دیگه‌ای که موقع خواب توی مغز صورت می‌گیره، عمل بازسازی هستش که برای حافظه‌ امری حیاتی به‌شمار میاد. این عملیات در هیپوکمپوس مغز اتفاق میوفته و به زبان ساده با قوی‌تر کردن اطلاعات دریافتی از حافظه کوتاه مدت، اون‌ها رو به حافظه بلند مدت انتقال میده. موارد زیادی هست که روی حافظه تاثیر گذاره مثلا ترس، استرس یا موقعیتی احساسی اما یکی دیگر از فاکتورها، همونطور که حدس زدید، خواب هستش.

گفتیم که خواب شامل ۴ مرحله هست، دو مرحله آخر که اصطلاحا بهشون Nrem (یا No-rem) و Rem گفته میشه، بخش‌های عمیق‌تر خواب هستند که عملیات بازسازی در آن‌ها انجام میشه. در مرحله سوم اطلاعات حافظه آشکار یا declarative memory در بخش داخلی هیپوکمپوس ذخیره شده و به حافظه بلند مدت منتقل میشه. در مرحله چهارم همین اتفاق برای اطلاعات مربوط به حافظه رویه‌ای یا procedural memory، مواردی که طی تکرار فراگرفته میشن مثل نحوه نواختن یک آهنگ با پیانو، میوفته.

پس طی مطالعات ایده‌آل‌ترین حالت خوابیدن ۳ ساعت بعد از حفظ کردن فرمول‌هاتون و ۱ ساعت بعد از تمرین مهارت‌هاتون هستش. در دوران امتحانات خیلی ها ممکنه خواب رو به بعد از امتحان موکول کنند ولی همونطور که گفته شد، با خوابیدن بعد از مطالعه به تثبیت اون‌ها تو حافظتون کمک بیشتری می‌کنین.

منبع:

‏(+) The benefits of a good night's sleep