ثبت و استفاده از «نام دامنه» به مثابه نقض حقوق دارنده «علامت تجاری»

وفق ماده 66 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382 «به منظور حمايت از حقوق مصرف‌كنندگان و تشويق رقابت‌هاي مشروع در بستر مبادلات الكترونيكي استفاده از علائم تجاري به صورت نام دامنه (Domain Name) و يا هر نوع نمايش برخط (Online) علائم تجاري كه موجب فريب يا مشتبه شدن طرف به اصالت كالا و خدمات شود ممنوع و متخلف به مجازات مقرر در اين قانون خواهد رسيد». یکی از پرسش‌هایی که در خصوص این ماده مطرح می‌شود این است که آیا ثبت نام دامنه می‌تواند مصداقی از جرم موضوع این ماده باشد یا خیر؟ روی دیگر این پرسش در دعاوی حقوقی این است که آیا صرف ثبت عین علامت تجاری یا مشابه آن به عنوان نام دامنه در تعارض با حقوق انحصاری دارنده علامت تجاری است؟ برای مثال اگر شخص الف علامت «کیمیا» را راجع به محصولات دارویی در اداره مالکیت صنعتی به ثبت رسانده باشد و شخص ب در مرجع ثبت نام دامنه، Kimia.ir را به ثبت برساند. آیا اقدام شخص ب نقض حقوق شخص الف به شمار می‌آید؟

در فروردین ماه سال جاری، شعبه دوم دادیاری دادسرای ناحیه 26 تهران، راجع به این پرسش‌ها با اداره حقوقی قوه قضائیه مکاتبه نموده است. در این مکاتبه آمده است که:

«...شخص الف اقدام به ثبت یک علامت تجاری به فارسی و لاتین در اداره مالکیت صنعتی می‌کند و گواهینامه ثبت علامت تجاری نیز برای وی صادر می‌شود. شخص ب نیز اقدام به ثبت نام دامنه سطح بالای کشوری همان علامت یا مشابه آن در مرکز ثبت دامنه‌های کشوری (ایرنیک) می‌کند.

الف. در صورتی که شخص الف اقدام به شکایت کیفری علیه شخص ب به اتهام نقض حقوق دارنده علامت تجاری نماید، دادسرا با چه تکلیفی مواجه است؟

ب- آیا موضوع وصف کیفری دارد یا شاکی باید دعوای ابطال نام دامنه را در مرجع حقوقی صالح مطرح نماید؟...».

اداره حقوقی در قالب نظریه مشورتی شماره 69/99/7 مورخ 31/3/1399 به پرسش‌های دادسرا چنین پاسخ می‌دهد:

«...اولاً هدف از تصویب ماده 66 قانون تجارت الکترونیکی همانطور که در متن این ماده تصریح شده است، حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تشویق رقابت‌های مشروع در بستر مبادلات الکترونیکی است، لذا صرف ثبت علامت تجاری ثبت شده در اداره مالکیت صنعتی در مرجع دیگر موجب تحقق جرم مذکور در ماده 66 قانون یاد شده نیست.

ثانیاً در فرض سؤال چنانچه شخص الف علامت تجاری مشخصی را در اداره مالکیت صنعتی وفق مقررات قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 به ثبت رسانده باشد، طبق ماده 31 این قانون «حق استفاده انحصاری» از علامت مذکور را دارد و با توجه به ماده 66 قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382، استفاده از علائم تجاری به صورت «نام دامنه اینترنتی» درصورتی که موجب فریب و مشتبه شدن طرف به اصالت کالا و خدمات شود، ممنوع و متخلف به مجازات مقرر در این قانون (ماده 76) محکوم خواهد شد؛ بنابراین در صورت استفاده شخص ب از علامت تجاری ثبت شده توسط شخص الف یا مشابه آن در نام دامنه اینترنتی، اگر احراز شود که موجب فریب و مشتبه شدن طرف به اصالت کالا و خدمات می‌شود که تشخیص این امر هم به عهده قاضی رسیدگی‌کننده است، مشمول مجازات مقرر در ماده 76 این قانون خواهد بود. ضمناً مالک علامت تجاری می‌تواند به طرفیت ناقض حق وی در استفاده انحصاری از علامت تجاری به خواسته منع و توقف استفاده از علامت تجاری ثبت شده در نام دامنه اینترنتی دادخواست حقوقی تقدیم دادگاه صالح کند».

در تحلیل موضوع و نظریه اداره حقوقی می‌توان به دو نکته اشاره نمود: نخست اینکه اداره حقوقی به درستی صرف ثبت نام دامنه را مشمول ماده 66 قانون تجارت الکترونیک ندانسته است چراکه از یک سو ثبت نام دامنه مشمول عنوان «استفاده» نیست و از دیگر سو ثبت نام دامنه موجب فریب (گمراهی) و مشتبه شدن مصرف‌کنندگان به اصالت کالا و خدمات نخواهد شد. به نظر می‌رسد صرف ثبت نام دامنه عین یا مشابه علامت تجاری در تعارض با حقوق انحصاری دارنده علامت تجاری هم نیست و دارنده علامت نمی‌تواند بر اساس قانون تجارت الکترونیکی یا قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری برعلیه ثبت کننده نام دامنه به دلیل ثبت نام دامنه اقامه دعوی کند. بر اساس قوانین مذکور، دارنده علامت تجاری هیچ حق تقدمی برای ثبت نام دامنه عین یا مشابه علامت تجاری خود ندارد. بنابراین پرسش دوم دادسرا از این جهت دارای اشکال است و امکان طرح دعوی ابطال نام دامنه‌ای که عین یا مشابه علامت تجاری خواهان باشد، براساس قوانین داخلی وجود نخواهد داشت.

دوم اینکه، استفاده‌ای مشمول ماده 66 قانون تجارت الکترونیک است که موجب بروز گمراهی و اشتباه مصرف‌کنندگان شود؛ بنابراین هر استفاده از علامت تجاری به صورت نام دامنه ممنوع نیست و محدوده حقوق انحصاری دارنده علامت تجاری در حدود کالا و خدمات باید مدنظر قرار گیرد. برای مثال اگر شخصی اقدام به ثبت دامنه BMWiran.ir نماید و در وبگاه مربوطه به درج خبر و تحلیل‌های مربوط به خودرو بپردازد اقدام وی مجاز است چراکه در این فرض فریب و اشتباه متصور نیست. همچنین اگر شخص الف علامت «کیمیا» را راجع به محصولات دارویی در اداره مالکیت صنعتی به ثبت رسانده باشد و شخص ب در مرجع ثبت نام دامنه، Kimia.ir را به ثبت برساند و در وبگاه متصل به نام دامنه به فروش لوازم تحریر مبادرت نماید نیز اقدام وی مشمول ماده 66 قانون تجارت الکترونیک نخواهد بود.