مروری بر پرونده علامت تجاری «اکبرجوجه»

شرح ماوقع

علامت تجاری «اکبرجوجه» در تاریخ هفدهم فروردین 1390 توسط آقای سیروس کلبادی نژاد به ثبت رسید. در سال 1395 دادخواست ابطال این علامت با ادعای فقدان قابلیت تمایزبخشی با این شرح که اکبرجوجه نام نوعی غذا است و نمی‌تواند یک رستوران را از دیگر رستوران‌ها متمایز کند، تقدیم شد.

دادگاه بدوی با این شرح که اکبرجوجه اسم جنس غذاست و اسم جنس رستوران نیست و دارنده علامت سالها از علامت استفاده کرده و حق مکتسبه دارد، حکم به بطلان دعوی خواهان صادر نمود. پس از تجدیدنظرخواهی، دادگاه استدلال خواهان دعوی بدوی را پذیرفت و با این استدلال که اسم غذا نمی‌تواند موجب تمییز خدمات رستوران شود، حکم به ابطال گواهینامه ثبت علامت صادر کرد.

در هجدهم دی ماه 1398 رأی دادگاه تجدیدنظر (با اعمال ماده 477 قانون آئین دادرسی کیفری) توسط دیوان عالی کشور نقض و رأی دادگاه بدوی استوار گردید.

قسمتی از رأی دادگاه بدوی (شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی تهران)

«...دادگاه از توجه به محتویات پرونده و مستندات پیوست نظر به اینکه علامت اکبر جوجه جهت خدمات طبخ غذا و رستوران داری در طبقه 43 از تاریخ 17/8/1389 بنام خوانده ثبت شده و تاکنون بدون معارض مورد استفاده قرار گرفته است و نظر به اینکه بموجب مقررات قانون ثبت اختراعات طرح‌های صنعتی و علائم تجاری و نیز بند ب ماده 6 خامس کنوانسیون کنوانسیون پاریس که مورد استناد وکیل خواهانها قرار گرفته در واقع نام عام محصولات قابل ثبت نیست بطور مثال نمی‌توان کلمه بخاری را به عنوان علامت تجاری برای تولید و توزیع بخاری ثبت نمود چرا که قابلیت تشخیص محصولات یک موسسه از موسسه‌ی دیگر را ندارد اما در مانحن فیه علامت اکبر جوجه هر چند که پیشوند اکبر حتی برای وع غذا هم مانع وقوع اشتباه و گمراهی محصولات از یکدیگر می‌شود نه برای نوع غذا بلکه برای خدمات رستوران داری طبقه 43 به ثبت رسیده و دارای قدرت تمیز دهندگی با سایر رستورانها می‌باشد و قابلیت تمایز کالاها و خدمات یک موسسه از کالا و خدمات موسسه دیگر را دارد از طرفی مطابق نص صریح بند ج ماده 6 خامس کنوانسیون که بلافاصله بعد از بند ب آمده برای تشخیص اینکه آیا علامت قابل حمایت هست یا نه باید کلیه اوضاع و احوال واقعی خصوصا مدت استعمال علامت را در نظر گرفت و همانطور که وکلای خوانده ادعا دارند علامت مذکور حداقل از سال 1389 مورد استفاده قرار گرفته و مالک آن دارای حق و حقوق مکتسبه می‌باشد و اجابت خواسته‌ی خواهان‌ها موجبات تضییع حقوق مقدم و مکتسبه‌ی خوانده را فراهم می‌آورد که برخلاف انصاف وموازینشرعی است بنابراین با تشخیص عدم انطباق دعوی مطروحه با ماده 32 قانون ثبت اختراعات طرحهای صنعتی و علائم تجاری دعوی خواهان را غیر ثابت تشخیص داده و حکم به بطلان آن صادر و اعلام می‌دارد...».

قسمتی از رأی دادگاه تجدیدنظر (شعبه دهم دادگاه تجدیدنظر استان تهران)

«...کلمه ((اکبر جوجه)) که به عنوان علامت تجاری ثبت گردیده، در عرف مردم نام یک نوع غذا می‌باشد که به صورت خاص و با سس رب انار، بیشتر در مناطق شمالی کشور طبخ و عرضه می‌گردد. این نام، به عنوان یک نوع غذا از سالیان متمادی و قبل از ثبت ان بنام تجدیدنظرخوانده شهرت یافته ودر منوی بسیاری از رستورانها در سراسر کشور در کنار سایر غذاها دیده شده و همه ساله توسط توسط اتحادیه قیمت گذاری دارای قیمت مصوب می‌باشد و مردم عادی آن را صرفاً به عنوان یک نوع غذا مورد شناسائی و مورد سفارش قرار می‌دهند. به همین جهت نمی‌تواند به عنوان علامت ثبت شود و فاقد قدرت قدرت تمیزدهندگی بوده ونمی‌تواند کالا و خدمات یک موسسه را از موسسه دیگر متمایز سازد بلکه فقط می‌تواند تمیز دهنده بین غذاهای محلی موجود باشد، آنهم صرفاض به این دلیل است که نام یک نوع غذا می‌باشد. مدارکی نیز در صفحات 32 و 33 و 34 و 35 پرونده ابزار شده و مربوط به اتحادیه رستوران داران هیت که نام اکبر جوجه را به عنواهن غذا ذکر کرده و در لیست غذاهای یک رستوران که در صفحه 34 درج گردیده، در ردیف 13 نام اکبرجوجه به عنوان یک غذای ایرانی به قیمت 000/155 ریال ذکر شده است...».

تصویر رأی دیوان عالی کشور

تصویر گواهینامه ثبت علامت

مختصری راجع به علامت‌های تجاری عام (ژنریک)

مستنبط از بند الف مواد 30 و 32 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386، علامت تجاری هنگامی قابل ثبت است که دارای قدرت تمایزبخشی باشد یعنی بتواند کالاها یا خدمات یک بنگاه را از کالا یا خدمات بنگاه دیگر متمایز کند. براساس ماده 41 قانون اخیر، می‌توان ابطال گواهی علامت‌های فاقد تمایزبخشی را از دادگاه درخواست کرد. از جمله نام‌هایی که عموماً فاقد تمایزبخشی و غیرقابل ثبت هستند می‌توان به اسامی جنس کالاها یا خدمات اشاره کرد. برای مثال کلمه «رستوران» به عنوان علامت قابل ثبت برای خدمات رستوران و تهیه غذا نیست یا نمی‌توان علامت «کولر» را برای استفاده بر روی کولر ثبت نمود. گاه نیز برخی از علامت‌ها با استفاده نادرست به اسامی عمومی (ژنریک) تبدیل می‌شوند وقدرت تمایزبخشی خود را از دست می‌دهند مانند علامت‌های تجاری «ماتیک»، «زیراکس»، «سامسونت»، «تاید» و...

ملاحظاتی پیرامون رأی صادره

بحث مبسوط پیرامون پرونده اکبرجوجه به دلیل کثرت دعاوی اعم از حقوقی و کیفری (دعاوی ابطال نام تجاری، دعوی نقض حقوق دارنده نام تجاری و...) در این مقال ممکن نیست اما توجه به چند نکته ضروری است. نخست اینکه اکبرجوجه در زمان ثبت (سال 90) هم اسم غذا بوده و وضعیت اینگونه نیست که بعد از ثبت علامت، اکبرجوجه به اسم غذا تبدیل شده باشد. در صورتی که یک علامت در زمان ثبت دارای تمایزبخشی باشد اما بعداً و مثلاً با استفاده نادرست به علامت ژنریک تبدیل شود در ارتباط با قابلیت ابطال آن در حقوق ایران تردید وجود دارد. چراکه به نظر می‌رسد قسمت نخست ماده 41 قانون مذکور تنها ناظر بر عدم رعایت شرایط ثبت، در زمان ثبت باشد و نه پس از آن. برخی در رابطه با امکان ابطال چنین علامتی به بند 2 قسمت ب ماده 6 خامس کنوانسیون پاریس استناد می‌کنند اما به نظر می‌رسد در شمول این مقرره بر علامت‌های داخلی تردید جدی وجود داشته باشد. دوم اینکه آیا نام غذا برای خدمات رستوران فاقد تمایزبخشی است؟ آیا بطور مثال علامت «رستوران قیمه‌نثار» نمی‌تواند یک رستوران را مثلاٌ از «رستوران نایب» متمایز کند؟ به نظر می‌رسد نمی‌توان اسامی جنس را به طور کلی غیرقابل ثبت اعلام کرد و بسته به نوع کالا یا خدمات ممکن است یک اسم عام قابل ثبت یا غیرقابل ثبت باشد.