ضریب هوشی نرمال چقدر است؟

چندین سال پیش در یکی از مدارس فرانسه آزمونی طراحی شد که به واسطه آن میزان هوش دانش‌آموزان سنجیده و بر اساس میزان توانایی آنها در یادگیری، طبقه‌بندی می‌شدند. هدف اصلی این کار این بود که برای دانش‌آموزان برنامه‌ی درسی متناسب با هوش آنها چیده شود. این آزمون‌ها به مرور پیشرفت کردند و به تعداد آنها روز به روز اضافه شد، تا به امروز که با تست‌های هوشی مواجه هستیم که کار آنها سنجش میزان هوش یا همان ضریب هوشی یا IQ افراد است. «IQ» مخفف Intelligence quotient به معنی «ضریب هوشی» است. ضریب هوشی یک فرد امتیازی است که از آزمون‌های استانداردی که برای سنجش هوش و پتانسیل فکری انسان طراحی شده‌اند، به دست می‌آید. تست‌های هوش شامل سوالات مختلفی می‌شوند که کار اکثر آنها سنجش مهارت استدلال و حل مسئله است.

از نمره ضریب هوشی برای تعیین برنامه درسی یا فعالیت‌های مدرسه‌ای یا ارزیابی فردی از نظر ناتوانی ذهنی استفاده می‌شود. علاوه بر این، از تست هوش در روند استخدام استفاده می‌شود و با کمک آن توانایی‌های افراد سنجیده می‌شوند.

تحقیقات مختلف در سراسر جهان نشان می‌دهند که میانگین ضریب هوشی یا IQ در سراسر جهان متفاوت است. دلیل این نابرابری برای مدتی طولانی مورد توجه دانشمندان بوده است و بحث و صحبت‌های بسیاری پیرامون آن وجود دارد.

بحث بر سر این است که آیا این تفاوت‌ها در عدد ضریب هوشی ناشی از ژنتیک، عوامل محیطی یا هر دو است. به همین دلیل است که درک اینکه ضریب هوشی متوسط چه معنایی دارد و چه معنایی ندارد، بسیار مهم است.

میانگین IQ چقدر است؟

هنگامی که روانشناسان برای اولین بار تست‌های هوش را توسعه دادند، میانگین نمره مقیاس را روی 100 قرار دادند. این به این معنی است که میانگین نمره باید حدود 100 باشد.

در سال 2010، دو محقق گزارشی در مورد میانگین IQ در 108 کشور منتشر کردند. در آن، ایالات متحده، کشورهای اروپایی و کشورهای شرق آسیا میانگین‌هایی در محدوده مورد انتظار داشتند. اما کشورهای آفریقایی به طور مداوم امتیازی در حدود یا کمتر از 70 کسب کردند.

اما بسیاری از محققان نتیجه به دست آمده از این بررسی‌ها را دال بر ضریب هوشی متوسط یا پایین کل منطقه آفریقا نمی‌دانند و اساسا نظریه‌های این‌چنینی را رد می‌کنند. نکته مهم این است که آنها نشان می‌دهند که در روش نمونه‌گیری از جمعیت مورد آزمایش در سال 2010 نقص‌هایی وجود دارد. 10 کشوری که در این بررسی ضریب هوشی خوبی داشتند عبارت‌اند از:

1. هنگ کنگ (108)

2. سنگاپور (108)

3. کره جنوبی (106)

4. چین (105)

5. ژاپن (105)

6. تایوان (105)

7. ایسلند (101)

8. ماکائو (101)

9. سوئیس (101)

10. اتریش (و همچنین لیختن اشتاین، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، بریتانیا) (100)

بر اساس همین مطالعه، 10 کشور پایین‌تر از نظر ضریب هوشی عبارت‌اند از:

93. کنیا (و همچنین نامیبیا، آفریقای جنوبی، تانزانیا) (72)

94. زیمبابوه (72)

95. بوتسوانا (71)

96. غنا (71)

97. زامبیا (71)

98. نیجریه (69)

99. سوازیلند (68)

100. لسوتو (67)

101. موزامبیک (64)

102. مالاوی (60)

با این حال، هنوز هم بحث پیرامون مطالعات انجام شده برای حمایت از این داده‌ها وجود دارد. این تا حدی به این دلیل است که آنها ممکن است فقط گروه‌های جمعیتی خاص یا نمونه کوچکی را در هر کشور در نظر گرفته باشند. میانگین ضریب هوشی (IQ) کلی در جامعه ایران 97.12 است.

تست‌های هوش چگونه کار می‌کنند؟

قدمت تست هوش به اواخر دهه 1800 برمی‌گردد. در اولین آزمایش برای اندازه‌گیری هوش، سرعت واکنش یک فرد به محرک‌ها بررسی شد. اما با این حال، مردم این روش را خیلی زود کنار گذاشتند چرا که اعتقاد داشتند که این میزان سرعت در پاسخگویی، میزان اعتبار تست را زیر سوال می‌برد.

آلفرد بینه اولین آزمون هوش مدرن را در سال 1905 به وجود آورد. او این آزمون را برای تعیین اینکه آیا یک کودک می‌تواند با همسالان خود در سیستم آموزشی همگام شود یا خیر، ایجاد کرد. بینه از سن به عنوان ابزار کنترل در این تست استفاده کرد.

او آزمونی طراحی کرد که سوالات آن بر اساس توانایی کودکان در سنین مختلف مرتب می‌شدند. به این ترتیب، این تست می‌تواند عملکرد یک کودک را در مقایسه با سایر کودکان هم سن نشان دهد.

به عنوان مثال، اگر کودکی بتواند به سؤالات کودکان 2 سال بزرگتر از خودش پاسخ دهد، این نشان می‌دهد که کودک دو سال بزرگتر از «سن عقلی» است. سپس بینه «سن ذهنی» را از سن واقعی کودک کم می‌کند تا به ضریب هوش او دست پیدا کند.

اگرچه مدل بینه پیشرفتی در تعیین ضریب هوشی بود، اما دارای اشکالاتی بود.

ویلیام استرن مدل متفاوتی را پیشنهاد کرد: در این مدل، استرن پیشنهاد کرد که به جای کم کردن سن ذهنی، سن ذهنی افراد را بر سن واقعی آنها تقسیم کنند. فرمولی که او پیشنهاد کرد (سن عقلی) تقسیم بر (سن تقویمی) بود.

با این حال، استرن نسخه خود را به گونه‌ای طراحی کرده بود که فقط برای کودکان کار می‌کرد، به این معنی که برای بزرگسالان کارایی ندارد.

در نهایت، دونالد وکسلر این مشکل را با مقایسه نمرات آزمون با نمرات همتایان یک فرد و استاندارد کردن میانگین نمرات به 100 حل کرد. بنابراین، ضریب هوشی تنها یک عدد برای تعیین هوش نبود. در اصل، رقمی برای مقایسه عملکرد یک فرد در مقایسه با همسالان خود بود.

ارتش آمریکا این تست را به یک آزمون چند گزینه‌ای تعمیم دارد و پس از آن به صورت گسترده از آن استفاده می‌کرد. با گذشت زمان، از تست هوش در استعدادیابی نوجوانان و جوانان و گزینش و استخدام متقاضیان استفاده شد و هدف از انجام این تست‌ها کمک به تعیین نقاط قوت فکری افراد بوده و است.

سایر تست‌های هوش

امروزه تست‌های هوش بسیاری وجود دارد که مورد استفاده آنها در آموزش، تحقیقات بالینی، حوزه استخدام و حتی به صورت فردی برای سنجش توانایی‌ها است. برخی از محبوب‌ترین تست‌ها برای سنجش هوش عبارت‌اند از:

• تست هوش ریون
• تست هوش استانفورد-بینه
• تست هوش وکسلر برای کودکان
• تست هوش وکسلر برای بزرگسالان
• تست موفقیت فردی پی‌بادی

در حال حاضر بسیاری از روانشناسان در موسسات معتبر از این تست‌ها برای ارزیابی میزان ضریب هوشی مراجعین استفاده می‌کنند. این تست‌ها رایگان هستند، اما در مقابل، تست‌هایی نیز وجود دارند که افراد، سازمان‌ها و موسسات بالینی می‌توانند آنها را تهیه و استفاده کنند. آنها به ارزیابی اینکه یک فرد چقدر توانایی انجام وظایف خاص را دارد، نحوه تفکر او چگونه است و غیره کمک می‌کنند.

در محیط‌های کاری، کارفرمایان می‌توانند از این نوع آزمون‌ها برای تطبیق افراد با نقش‌هایی که با توانایی‌ها و مهارت‌های ذاتی آنها مطابقت دارد، استفاده کنند. به این معنا که، نقاط قوت و ضعف آنها را با استفاده از تست‌های معتبر به دست می‌آورند و با کمک این اطلاعات، افراد را در جای درست قرار می‌دهند.

یکی از معتبرترین این تست‌ها، آزمون هوش ریون است که این آزمون، منطبق بر آخرین مقالات و تحقیقات علمی دنیا می‌باشد که البته که توسط موسسات بزرگ روان‌سنجی استفاده می‌شود. آزمون هوش ریون یک آزمون بصری و غیرکلامی است و به همین خاطر، در آن وابستگی فرهنگی جایی ندارد و می‌توان برای سنجش هوش سیال از آن استفاده کرد. هوش سیال یکی از ابعاد هوش عمومی می‌باشد که از مواردی مانند حل مسئله، استدلال قیاسی، رمز گشایی و استدلال استقرایی تشکیل شده است.

آیا تست IQ معیار خوبی برای سنجش هوش است؟

امتیاز IQ ممکن است بخشی از پاسخ را در مورد توانایی‌های فکری یک فرد ارائه دهد، اما نمی‌توان آن را ابزاری کامل دانست. این آزمون‌ها تمام جنبه‌های مغز انسان را ارزیابی نمی‌کنند. اساسا مغز انسان پیچیده‌تر از آن است که بتوان کاملا آن را ارزیابی کرد. برای مثال، خلاقیت یا هوش اجتماعی در این تست‌ها سنجیده نمی‌شود.

همچنین، ضریب هوشی می‌تواند بر اساس کشور و منطقه بسیار متفاوت باشد. عوامل زیر نیز می‌توانند بر میزان و عدد ضریب هوشی تأثیر بگذارند:

• امکانات آموزشی
• میزان بیماری‌های عفونی
• تغذیه
• هنجارهای فرهنگی

در واقع، یک مطالعه نشان می‌دهد که شیوع بیماری عفونی یکی از مهم‌ترین عوامل در پیش‌بینی نمرات IQ است. محققان فاش کردند افرادی که در دوران کودکی دچار اینگونه بیماری‌ها بودند، از انرژی خود برای مبارزه با این بیماری استفاده کردند و این انرژی صرف تقویت و رشد مغز نشده است.

یک مطالعه مشابه نشان می‌دهد که حتی در داخل آمریکا، افرادی که در ایالت‌هایی با نرخ بالای بیماری کودکان زندگی می‌کنند، نسبت به سایر ایالت‌ها، نمره IQ کلی پایین‌تری دارند.

تمرکز صرف بر نمره ضریب هوشی به عنوان معیاری از هوش نه منصفانه است و نه دقیق. توانایی واقعی یک فرد برای موفقیت در مدرسه، کار و سایر جنبه‌های زندگی به طیف وسیعی از عوامل مربوط می‌شود، نه فقط عدد ضریب هوشی آنها.

افزایش ضریب هوشی

از اوایل دهه 1900، نمرات به دست آمده در تست‌های IQ تا حد زیادی در اکثر نقاط جهان افزایش یافته است. این پدیده به نام دانشمند کشف کننده آن، جیمز فلین، "اثر فلین" نامیده می‌شود.

در دهه 1980، فلین متوجه شد که پرسنل ارتش ایالات متحده که در دهه 1980 تست‌های هوش را انجام دادند، بسیار بهتر از افرادی که در دهه 1950 همان آزمون را انجام دادند، عمل کردند. پس از انجام تحقیقات بیشتر، فلین متوجه شد که ضریب هوشی در سراسر جهان حدود سه امتیاز یا بیشتر در هر دهه افزایش می‌یابد.

اما این مورد، لزوماً نشان نمی‌دهد که ما باهوش‌تر یا تکامل‌یافته‌تر از اجدادمان شده‌ایم.

دانشمندان بر این باورند که این افزایش ضریب هوشی به این دلیل است که ما توانایی‌های خود را برای تفکر منطقی، حل مشکلات و در نظر گرفتن موقعیت‌های فرضی بهبود بخشیده‌ایم. همچنین احتمالا به دلیل بهبود فضای آموزشی، واکسیناسیون و تغذیه بهتر است.

نتیجه گیری

تست‌های هوش ابزاری مفید برای سنجش میزان توانایی‌های فردی هستند و از آنها می‌توان استفاده‌های مفیدی کرد. اگرچه عدد ضریب هوشی ممکن است بینشی در مورد توانایی کلی ذهنی یک فرد ارائه دهد، اما افراد باید از تاکید بیش از حد بر نتایج این تست‌ها اجتناب کنند. عوامل فرهنگی، تغذیه، دسترسی به آموزش و بیماری، همگی می‌توانند در میزان امتیاز یک فرد در آزمون هوشی نقش داشته باشند.