عکاسی اجتماعی در دل ایراسوگرافی

>" />

.

عکاسی قدمتی نزدیک به صد و هشتاد سال در تاریخ جوامع بشری دارد و پیدایش عکاسی در ایران هم به دسامبر 1842 یعنی سه سال پس از اعلام موجویت آن در فرانسه برمیگردد. نخستین دوربین­های عکاسی به روش داگرئوتیپ به درخواست محمد شاه قاجار از کشور­های روسیه و انگلیس به دربار ایران وارد می شوند، که البته روس­ها دوربین اهدایی امپراطور را زودتر به ایران می­رسانند و توسط دیپلمات جوان خود نیکلای پاولف که به این منظور آموزش عکاسی دیده بود، نخستین عکاسی در ایران در تاریخ 1842 میلادی (1221 ه.ش) انجام گرفت.

بیشتر سوژه­‌های عکاسی افراد سلطنتی بودند که بر صفحه داگرئوتیپ نقش میبستند. شیفتگی فراوان ناصرالدین میرزا به عکاسی و حمایت­های گسترده او از این فن و هنر در طول سلطنت طولانی خودش زمینه ساز رواج گسترده عکاسی در ایران و بخصوص به صورت علمی و آموزش آن در مدارس دارالفنون شد. از آغاز شکل­‌گیری عکاسی تا کنون هر روزه با گذشت زمان افراد بیشتری به این هنر که رسالت به تصویر کشیدن رویدادهای تاریخی جوامع مختلف، فرهنگ­های گوناگون و بحران­های اجتماعی را دارد، جذب می‌شوند. در این میان سازمان‌های مستقل هم از ابتدای شروع این حرفه، همراه عکاسان قدم برداشته‌اند. مسیری که اکنون از جایگاه عکاسی در بین جوامع مختلف وجود دارد، حاصل همکاری متقابل عکاسان و نهادهای تخصصی در این زمینه است. در ضمن همان انداره که نقش عکاسان در این پروسه به عنوان خالقان لحظه اهمیت دارد، کار بایگانی و حفظ این لحظات که بر عهده نهادهای مرتبط با عکاسی است هم شاید به همان میزان حساس و پر رنگ باشد. در این میان پرداختن به مسائل اجتماعی این جوامع و لحظات زندگی آنان و فراموش نشدن آن‌ها نیز همیشه امر اجتماعی مهمی بوده است، می‌توان گفت عکاسی شاهد است؛ شاهد جنگ و مسائلی که از تراژیک‌ترین لحظات است. در یک تصویر­ وقتی عکاس واقعیت اتفاق افتاده را برایتان تداعی می کند، در کسری از ثانیه مرگ، غم، شادی و احساسات دوباره برای­تان زنده می­شوند.

در بین سبک­های مختلف عکاسی، عکاسی مستند اجتماعی به ثبت اوضاع حاکم بر جامعه می‌پردازد که گاه منجر به تاثیرگذاری بر آن اوضاع و شرایط نیز می‌شود. تصویر در عکاسی مستند یک سند تاریخی به حساب می آید. عکس­های مستند در کنار محسنات زیبایی شناسانه و هنری، بیشتر به منظور تحولات اجتماعی و سیاسی مورد بهره‌­برداری قرار می گیرند چرا که واقعیت را همان­طور­که هستند، به ثبت می رسانند. به عبارت ساده‌­تر در این نوع عکاسی تصویر نقش یک مدرک را برای اثبات وجود یک وضعیت خاص بر عهده دارد. جاکوب رئیس عکاس دانمارکی الاصل که در اواخر قرن نوزدهم میلادی گزارشگر و روزنامه نگار نیز بود،­ از اولین افرادی است که نشان داد از عکس می‌­توان به عنوان استناد و مدارک اجتماعی سود جست.

در بین مجلات و مجموعه‌های مرتبط با عکاسی، تعداد معدودی از آن‌ها به شکل تخصصی در زمینه عکاسی مستند اجتماعی فعالیت می‌کنند. تنها مجموعه‌ای که تاکنون به صورت منظم، ماهانه و در فرمت‌های مختلف اقدام به برگزاری مسابقات تخصصی در زمینه عکاسی اجتماعی ایران کرده است، مجموعه ایراسوگرافی (ایران سوشال فتوگرافی) نام دارد که به عنوان یک نهاد مستقل در زمینه عکاسی مستند اجتماعی چندین سال است که در کنار هنرمندان و هنردوستان سعی در نشان دادن شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه از دریچه لنز تعداد کثیری از عکاسان کرده و همچنین به معرفی فرهنگ‌ها، آداب و رسوم و سنت‌های حاکم بر اجتماعات و جوامع مختلف پرداخته و با رویکردی بین‌رشته‌ای در جهت همراه کردن هنر عکاسی با پشتوانه علم اجتماعی فعالیت می‌کند. همچنین از ابتدای شروع به فعالیت، مجموعه ایراسوگرافی تمرکز خود را روی این موضوع قرار داده، تا از ابتدای شروع به فعالیتشرایطی ویژه‌­ای را نیز برای آموزش و دیده شدن عکاسان خلاق و کم­تر شناخته شده از طریق برگزاری مسابقات و کارگاه‌­های آموزشی مهیا کند. طی این سال ها مجموعه ایراسوگرافی با مجموعه نشریات همشهری، پژوهشکده میراث فرهنگی و انجمن عکاسان مطبوعات ایران همکاری متقابل داشته و اقدام به برگزاری دوره‌­های عکاسی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران کرده است. بی گمان پیمودن این مسیر، موانع و مشکلات فراوانی را با خود به همراه داشته است؛ اما با این وجود مجموعه ایراسوگرافی ضمن حمایت از عکاسان مستقل، تخصیص جوایز ارزنده به عکاسان برگزیده در هر ماه و برگزاری نمایشگاه‌های سالانه عکس اجتماعی سعی در انجام رسالت و مسئولیت اجتماعی خود داشته است.