مشق های نوشتن را اینجا میگذارم
ارزیابی روند تولید کتابهای نمایش در ایران بین سالهای ۹۴ تا ۹۸
ارزیابی روند تولید کتابهای نمایش در ایران
بین سالهای ۹۴ تا ۹۸
منصور سجاد
چکیده:
نشر کتاب به عنوان پل ارتباطی بین پدیدآورندگان (نویسندگان، پژوهشگران ، مترجمان، هنرمندان و ...) میتواند حاصل فعالیت‌های فکری پدیدآورندگان را در دسترس متخصصین، تعلیم دیدگان و علاقه‌مندان قرار دهد.
وجود چندین دانشکده هنرهای نمایشی دولتی و خصوصی در سراسر کشور به‌اضافه ده‌ها کارگاه آزاد آموزش هنر بازیگری و کارگردانی، گروه‌های مختلف تئاتر و برگزاری جشنواره‌های مختلف تئاتر درمجموع گروه مخاطب بزرگی را برای مخاطبان کتابهای نمایش ایجاد کرده است. اما از سوی دیگر فعالیت‌های نشر علاوه بر بعد[k1] فرهنگی به بعد اقتصادی نیز دارد و با توجه به افزایش هزینه‌های تولید کتاب، ضروری است علاوه بر اینکه مخاطبان بالقوه کتابهای نمایش را در نظر داشت ، وضعیت فعلی تولید کتاب برای مخاطبان کتابهای نمایش را نیز بررسی نمود.
محقق در این تحقیق به بررسی دو کلید واژه "نمایش" و "تئاتر" بین سال های 94-98 در سایت "خانه کتاب" پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان از افزایش جدی تعدادِ عنوان‌هایِ کتاب‌هایِ نمایشی از سال ۹۴ تا ۹۶دارد. پس‌ازآن در سال 97 کاهش جزئی دیده میشود و در سال 98 با کاهش جدی تعدادِ عناوینِ منتشرشده مواجه هستیم. همچنین این تغییرات در تیراژ کتابهای منتشرشده نمایش نیز مشاهده میشود. با این حال درمجموع بررسی ها نشان می دهد که استقبال از کتاب های نمایش رو به فزونی است .
کلیدواژه‌ها:
نشر کتاب، کتاب، نمایش، کتاب نمایش
1. مقدمه
برپایی جشنواره‌ها و یادواره‌های مختلف، جشنواره‌های مختلف استانی و منطقه‌ای، تولیدات نمایشی گوناگون ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی سراسر ایران، تعداد تالارهای فعالِ محلِ اجرایِ نمایش در سطح کشور، وجود کانون‌های نمایش در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، واحد آموزش و تولید حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و حجم بالای آموزش و تولید نمایش در خانه‌های فرهنگ و فرهنگ‌سرای تهران و شهرستان‌ها نشان میدهد، که با نیرو های توانا و خلاق بسیار گسترده‌ای روبرو هستیم که به علت جوانی و جستجوگری، از هر نظر نیازمند تعلیم و آموزش است. بر اهل‌فن، قلم و مراکز علمی و انتشاراتی است تا برابر استقبال گسترده و بی‌سابقه هنرمندان، دانشجویان و هنرجویان از این هنر پایه، کهن و توانمند تا آنجا که در توان دارند، بکوشند. قدر وسع و دانش خود از خرمن تجارب زنده و منابع علمی امروز دنیا توشه بردارد و به‌نوبه خود پالوده، پیراسته و علمی در دسترس این نسل جستجوگر وزنده و فعال بگذارند، تا حد امکان فاصله فنی و فکری خود را با آخرین تجربیات و دستاوردهای امروز جهان کم و کمتر کرده باشیم (صادقی، 1382، ص. 8).
نشرکتاب فعالیتی تولیدی و درنتیجه اقتصادی است ولی از آنجا که محصول آن کتاب است، و کتاب کالای فرهنگی به شمار می‌رود این حرفه را باید اقتصادی - فرهنگی دانست. (معلمی، ۱۳۸۴، ص. 7).
نشر پل ارتباطی و پیوندگاه میان پدیدآورندگان، نویسندگان، شاعران، مترجمان، پژوهشگران، آموزشگران هنرمندان و خوانندگان است. اثری که آفریده و بر یک نسخه ظاهر میشود، به کمک دانش تخصص مهارت ذوق، هنر و تجربه سرمایه ابتکار و اندیشه و با شجاعت و جسارت مخاطره‌جویی ناشر به صدها هزار و گاهاً هزاران هزار نسخه تبدیل و در اختیار جامعه بشری گذاشته میشود (آذرنگ، ۱۳۹۲، ص. ۱۸). در اینجا چند سؤال بسیار مهم مطرح می گردد. اولاً؛ آیا بازار کتب تئاتر مناسب است؟ ثانیاً؛ اگر مناسب نیست چطور می توان ترغیب مردم و جامعه مخاطب بر استفاده از کتاب های حوزه تئاتر و نمایش را افزایش داد؟
2. پیشینه پژوهش
تاکنون چند بررسی بر وضعیت کتابهای موضوعات پزشکی، دینی، تربیت‌بدنی و همچنین وضعیت کلی نشر ایران انجام‌شده است، ولی در موضوع کتابهای نمایش تحقیقی در سامانه ایران‌داک و کتابخانه ملی یافت نشد و تنها کتابهای کتابشناسی نمایش از پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری در سال ۸۴ منتشرشده است، که اطلاعات کتابشناسی توصیفی از سال ۱۳۶۰تا ۱۳۸۴ را منتشر کرده است. همچنین کتابشناسی تئاتر از ۷۵ تا ۸۴ سارا قائمی نشر قطره سال ۸۴ یافت شد. ما در این تحقیق یک پژوهش به روز تر و کارآمد تر که بر روی موضوع "نمایش" تمرکز کرده است را به انجام رسانده ایم، و سعی کردیم روند کلی چاپ در این 5 سال اخیر را بررسی نماییم.
3. اهداف تحقیق :
1. بررسی افزایش یا کاهش تعداد عناوین کتابهای رشته نمایش بین سالهای 94 تا 98
2. بررسی افزایش یا کاهش تیراژ کل کتابهای نمایش در سالهای 94 تا 98
4. تعاریف مفاهیم کلیدی
رده‌بندی دیوئی (DDC): رده‌بندی مشهور علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی برای تعیین موضوع اصلی کتاب می‌باشد. این رده‌بندی جهانی در سهولت انتخاب، تحقیق، تعیین مکان، فهرست نویسی علمی کتابها نقش مؤثر دارد. این رده‌بندی یک رده‌بندی منطقی، فلسفی و علمی است، و زمینه همه دانشهای بشری ابتدا به ده رده یا موضوع کلی تقسیم میشود؛ و هر رده در نوبت دوم به ده رده دیگر (صد عنوان موضوعی) و در نوبت سوم باز هر رده به ده رده دیگر (هزار عنوان موضوعی) تقسیم میشود. در گسترش رده‌بندی‌های دیگر با رقمهای اعشاری موضوع‌ها خاص تر و ریزتر میشود (زهادی، 1397).
خانه کتاب: خانه کتاب یک مؤسسۀ غیر انتفاعی و غیر دولتی است، که با هدف ارائه اطلاعات در زمینه کتاب های منتشر شده در ایران از سال 1372 آغاز به کار کرده است. پایگاه اینترنتی آن به منظور دسترس قرار دادن اطلاعات کتاب ها در سال 1377 تأسیس شده است. مشخصات کتاب شناختی تمام کتابهایی که در کشور منتشر میشود، به انضمام معرفی کوتاه، تصویر روی جلد و نیز تصویر صفحات نخستین هر کتاب (تا قبل از متن اصلی)، دو روز پس از اخذ مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این پایگاه ثبت میگردد.
فهرستنویسی پیش از انتشار: فهرستنویسی پیش از انتشار (فیپا) عبارت است از فهرستنویسی توصیفی و تحلیلی کتاب پیش از انتشار و درج آن در صفحه حقوقی یا صفحه شناسنامه همان کتاب.
اعلام وصول: پس از چاپ کتاب ناشر موظف است علاوه بر تکمیل فرمهای مربوطه، چند نسخه از کتاب را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل دهد، و پس از این مرحله هست که ناشر اجازه توزیع کتاب را دارد این مرحله اعلام وصول نامیده میشود (مطلبی، 1390).
5. روش پژوهش
برای این پژوهش از روش گردآوری غیرمستقیم استفاده شدهاست. در روش غیر مستقیم اطلاعات از فهرستهای توصیفی جمع آوری میشود و اصل اثر در دسترس نیست. اطلاعات توصیفی کتابهای ایران در دو مرجع ثبت میشود:
· سایت خانه کتاب
· سایت کتابخانه ملی
با توجه به اینکه در سال 1368 شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به درخواستِ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مصوبه‌ای با عنوان «الزام ناشران به تحويل تعدادي نسخ رايگان انتشارات خود» صادر کرد، که مطابق با آن «كليه ناشران اعم از دولتي و غيردولتي لازم است كه به ازاي هر هزار نسخه‌اي كه از هر كتاب منتشر مي‌كنند 2 نسخه را به‌طور رايگان در اختيار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي قرار دهند و از این طریق اطلاعات کامل کتابهای منتشرشده در سایت خانه کتاب و سایت کتابخانه ملی ایران ثبت میشود، از هر دو این مراجع اطلاعات مستندی میتوان استخراج کرد.
مرجع اول سایت کتابخانه ملی ایران است. در این سایت اطلاعات کتابها بر اساسِ فهرستنویسی پیش از انتشارِکتاب، ثبت میشود و ممکن است به هر دلیل ناشر پس از درخواست، فهرستنویسی پیش از انتشار، از چاپ کتاب منصرف شود. همچنین در این سایت، تیراژ کتاب منتشرشده درج نمی‌شود.
مرجع دوم سایت خانه کتاب وابسته به معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که اطلاعات کتابشناسیِ کتاب را به‌طور کامل پس از چاپ کتاب، انجام کامل مراحل اداری آن و مرحله اعلام وصول ثبت می‌کند. این اطلاعات شامل نام کتاب، نام پدیدآورنده، موضوع کتاب، تاریخ نشر، نام ناشر، شمار، رده‌بندی دیویی کتاب، رده‌بندی کنگره و شابک می‌باشد. با توجه به اینکه اطلاعاتِ درج شده در سایت خانه کتاب اطلاعات پس از چاپ کتاب است، مرجع مستندتری برای بررسی کتابهای منتشرشده می‌باشد.
در این پژوهش سایت خانه کتاب برای بررسی انتخاب شد. با توجه به این انتخاب، کتابهایی که ناشران تصمیم به انتشار آن گرفته‌اند اما هنوز منتشرنشده است و یا کتابهایی که به‌صورت غیررسمی منتشرشده است در این پژوهش مورد بررسی قرار نگرفته است. در جستجوی پیشرفته سایت خانه کتاب به چند روش امکان تحقیق وجود دارد .
روش اول جستجو بر اساس کد دیویی: برای همه زمینه‌های دانش بشری کدهای اختصاصی به نام کد دیویی تعریف‌شده است و کتابهایی با موضوع هنر در کد 700 وگروه نمایش و سرگرمی در کد فرعی ۷۹۰ دسته‌بندی‌شده است، و کدهای ۷۹۱ برای دسته‌بندی نمایش‌های عمومی و کد ۷۹۲ برای نمایش‌های صحنه‌ای استفاده میشود، اما کتابهای نمایشنامه در رده کتابهای ادبیات دسته‌بندی میشود و بسته به زبان نگارش متن اولیه با کدهای ۸۲۲ ، ۸۳۲ و .... دسته‌بندی میشود، و نمایش‌های فارسی با کد دیویی ۲ فا ۸ دسته‌بندی می‌شوند. اما در عمل اختصاص این کدها به تشخیص و سلیقه کتابداری که اطلاعات کتاب را ثبت کرده است، بستگی دارد. مثلاً کتاب "نوشتن برای تئاتر" نوشته "جانت نیپریس" با کد ۸۰۸ که مربوط به کتابهای فن نگارش و بیان هست، دسته‌بندی‌شده است. همچنین چندین مورد مشاهده شد که علیرغم اینکه کد دیویی کتاب در فیپا درست درج‌شده، در ثبت آن در سایت خانه کتاب به دلیل اشتباه تایپی با جستجوی دیویی کتاب، آن کتاب خاص مشاهده نمی‌شود.
روش دوم جستجو بر اساس نام کتاب، که با توجه به اینکه بعضی از کتابهای حوزه نمایش در نام کتاب اشاره مستقیمی به موضوع آن نشده است، این روش نیز به اطلاعات دقیق منجر نمی‌شود. اکثر کتابهای نمایشنامه نیز در اسم کتاب اشاره مستقیمی به موضوع آن نشده است.
روش سوم استفاده از کلیدواژه می‌باشد. جستجو بر اساس کلیدواژه،در سایت خانه کتاب، بر اساس اطلاعات درج‌شده در صفحه شناسنامه کتاب در قسمت فیپا می‌باشد، که این اطلاعات توسط کارشناسان کتابداری کتابخانه ملی ایران استخراج‌شده است و برای درج در کتاب در اختیار ناشر قرار می‌گیرد. از طرفی احتمال اینکه غلط تایپی باعث ثبت غلط شود (مشابه روش دیویی) کم است.
در این تحقیق بر اساس کلید واژه‌های"نمایش" و "تئاتر" در هرسال لیست کتابهای ثبت‌شده استخراج شد و اطلاعات کتابهای استخراج‌شده در اکسل ثبت گردید. اطلاعات در اکسل برای بررسی و استخراج نتایج بیشتر و همچنین حذف اطلاعات کتابهایی که با هم همپوشانی دارند بود، که با سرچ در این دو کلید واژه تنها یک کتاب مشترک در این دو لیست مشاهده شد
6. پیشینه تاریخی انتشار کتابهای نمایش در ایران
در منابع مختلف اطلاعات زیر درباره اولین نوشته های مرتبط با نمایش منتشر شده در ایران یافت میشود:
نمایشنامه به عنوان سنت ادبی. در گذشته ایران چندان سابقه ندارد، برعکس یونانیان که از گذشته های دور با نمایشنامه آشنا بودند و در پاره‌ای موارد و حتی بیشتر از شعر و داستان به آن توجه می‌کردند. به نظر می‌رسد برای ایرانیان چندان آشنا نبوده است و در دوره‌های جدید با آن آشنا شده‌اند (عبداللهیان، 1379، ص. 137).
میررزا فتحعلی آخوندزاده اولین کسی بود، که به تقلید از اروپایی‌ها به نگارش نمایشنامه پرداخت و حاصل کار او مجموعه تمثیلاتی است، که قرجه داغی آن را به فارسی ترجمه کرده است. ترجمه آثار آخوندزاده از سال 1۲۸۸تا ۱۲۸۹ به طول انجامیده و در سال 1291 در مجموعه ای با نام "تمثیلات"به چاپ رسیده است (فرخی، 1386، ص. 17).
اولین نقد نمایشی ادبیات ایران. میرزا آقا تبریزی در سال ۱۲۸۸ نمایشنامه خود را برای میرزا فتحعلی آخوندزاده می‌فرستد. میرزا فتحعلی در جهت راهنمایی او متنی را می نویسد و برای او می فرستد، که اولین نقد نمایشی ادبیات ایران محسوب می شود (ملک پور، 1363، ص. 179).
دارالفنون. مهمترین پایگاهی بود که باب ترجمه را در ایران به صورت آکادمیک گشود (بزرگمهر، 1394، ص. 13).
??
تصویر 1 و 2: تصویر 1 (تصویر سمت راست). تبلیغات کتاب فن شعر ارسطو، ترجمه دکتر عبدالحسین زرین کوب. تصویر 2 (تصویر سمت چپ). پوستر تبلیغات مسابقه ترجمه نمایشنامه های خارجی به سال 1337، به عنوان اولین مسابقه نمایشنامه نویسی در ایران.
کتاب فن شعر ارسطو. قدیمی ترین و مؤجز ترین منبع که در تاریخ ادبیات نمایشی جهان وجود دارد، کتاب فن شعر ارسطو است (فرخی، 1386، ص. 13). این کتاب در سال ۱۳۳۷ برای اولین بار ترجمه (تصویر 1) و در ایران منتشر شده است (یار شاطر، 1337).
مسابقه ترجمه نمایشنامه های خارجی. از تلاش های صورت گرفته برای ترجمه نمایشنامه های خارجی مسابقه ترجمه نمایشنامه های خارجی در سال ۱۳۳۷ را میتوان نام برد (تصویر 2)، که به همت هنرهای زیبای کشور برای ترویج شیوه صحیح ترجمه آثار دراماتیک خارجی به زبان فارسی برگزار شده است (یار شاطر، 1337).
میرزا آقا تبریزی. نخستین کسی است که به فارسی نمایشنامه نوشته است (ملک پور، 1363، ص. 187).
میرزانتروپ کمدی. اولین نمایشنامه ای که از یک زبان بیگانه به فارسی انتقال یافته "میزانتروپ کمدی" از مولیر که در سال ۱۲۸۶ هجری قمری به وسیله میرزا حبیب اصفهانی ترجمه شده است (ملک پور، 1363، ص. 317).
میرزا فتحعلی آخوندزاده. اولین کسی که به تقلید از اروپایی‌ها به نگارش نمایشنامه پرداخت (فرخی، 1386، ص. 17).
روزنامه تیاتر. در سال ۱۳۲۶ (۱۲۸۷ هجری شمسی) یعنی اندکی پس از انقلاب مشروطه به سبب توجه مردم به هنر تئاتر "میرزا رضا خان نایینی طباطبایی" "روزنامه تیاتر" را منتشر کرد. این روزنامه در حالی منتشر شد که تا سالها در هیچکدام از رشته‌های دیگر هنری کتابی منتشر نشد. پس از آن روزنامه های دیگر نیز به درج مقاله درباره نمایشنامه پرداختند (عبداللهیان، 1379، ص. 140).
7. یافته های پژوهش
در این پژوهش میزان تولید کتاب بین سال های 94 تا پایان دی 98بررسی شده است. یافته های اولیه ما در این تحقیق همان طور که در نمودار 1 و جدول شماره 1 مشاهده میشود ، نشان می دهد که در سال 94 تیراژ کل کتاب های چاپ شده نمایش 674 هزار و 110 نسخه می باشد. این تیراژ در سال 95 الی 98 به ترتیب 754650، 852380، 803267 و 494280 بوده است.
?
نمودار روند تیراژ کتب تئاتر بین سال های 94-98.
یافته این تحقیق در خصوص تعداد عنوان کتاب چاپ شده نمایش در نمودار شماره 2 به دیده میشود . بر اساس این نمودار و جدول 1 تعداد کل عناوین کتاب چاپ شده نمایش بین سال های 94-98 به ترتیب 553، 739، 995، 944 و 647 بوده است، که سهم کتب چاپ اول در سال 94-98 به ترتیب 353، 471، 677، 637 و 360 عنوان کتاب می باشد. همچنین تعداد عنوان کتاب تجدید چاپ شده نمایش در این سال ها به ترتیب 200، 268، 318، 307 و 208 عنوان کتاب بوده است. همان طور که در جدول شماره یک مشاهده می نمایید تعداد عنوان کتب تألیفی بین سال های 94- 98 به ترتیب 283، 384، 513، 443 و 272 مورد بوده است. از سویی میزان تعداد عنوان کتب ترجمه ای به ترتیب 270، 355، 482، 501 و 371 مورد می باشد.
?
نمودار شماره 2. مقایسه تعداد عنوان کتب چاپ شده بین سال های 94-98.
میزان تیراژ در این 5 سال را در بالا بدان اشاره کردیم، که اطلاعات جزئی تر در مورد تیراژ این هست که طبق جدول یک میزان میزان تیراژ کتب چاپ اول از سال 94-98 به ترتیب برابر است با ؛ 430500، 440490، 654450، 527447 و 262580 می باشد. در خصوص کتب تجدید چاپ میزان تیراژ کتب به ترتیب 243610، 314460، 297930، 275820 و 231700 بوده است.
بر اساس جدول شماره یک می توان به این مورد اشاره کرد، که تیراژ کتب تألیفی بین سال های 94-98 به ترتیب برابر است با؛ 367500، 342490، 515950، 432247 و 200980 . همچنین میزان تیراژ کتب ترجمه ای در این سال ها؛ 674110، 754950، 852380، 803267 و 494280 می باشد. این موارد مهمترین یافته های محقق در این گزارش می باشد، که در ادامه تحلیل هایی پیرامون این مطالب به تفضیل بیان می گردد.
جدول شماره 1. نمایش تعداد عنوان کتاب چاپ اول، تعداد عنوان کتاب تجدید چاپ شده، تعداد عنوان کتب تألیفی، ترجمه ای، تعداد کل عنوان کتاب، تیراژ کتب چاپ اول، تجدید چاپ شده، تألیفی، ترجمه ای و کل تیراژ کتب بین سال های 94-98.
تیراژ کل کتب
تیراژ کتب ترجمه ای
تیراژ کتب تألیفی
تیراژ کتب تجدید چاپ شده
تیراژ کتب چاپ اول
تعداد کل عنوان کتاب
تعداد عنوان کتب ترجمه
تعداد عنوان کتب تألیفی
تعداد عنوان کتاب تجدید چاپ شده
تعداد عنوان کتاب چاپ اول
سال ها
674110
306610
367500
243610
430500
553
270
283
200
353
94
754950
412460
342490
314460
440490
739
355
384
268
471
95
852380
336430
515950
297930
654450
995
482
513
318
677
96
803267
371020
432247
275820
527447
944
501
433
307
637
97
494280
293300
2000980
231700
262580
647
375
272
287
360
98 (9 ماهه اول)
8. نتیجه گیری
اطلاعات بیان شده در قسمت پیشین نشان میدهد، که به احتمال بسیار زیادی بین سال های 94-98 میزان اشتیاق مردم به کتاب های حوزه "نمایش" رو به فزونی بوده است. بررسی دلایل افت شدید تیراژ و عناوین کتاب چاپ شده در سال 98 نسبت به سال 97 و 96 و همچنین افت ناچیز 97 نسبت به 96 نیاز به تحقیق جداگانه ای دارد. با توجه افزایش هزینه های چاپ و مواد اولیه در سال 98 مقدار سرمایه گذاری بیشتری برای تولید کتاب لازم است . همچنین افزایش هزینه تولید باعث افزایش قیمت تمام شده کتاب شده است که بر کاهش قدرت خرید علاقه مندان تاثیر داشته است. این عوامل میتواند بر کاهش محسوس تولید کتابهای نمایش اثر گذاشته باشد
9. پیشنهاد پژوهشگر:
با توجه به اینکه معمولاً ناشران، با هدف عرضه کتابهای منتشر شده در نمایشگاه بین المللی کتاب سال بعد، در سه ماه آخر سال به تولید کتابهای در دست انتشار خود سرعت میدهند، پیشنهاد میشود برای نتیجه گیری کلی، اطلاعات کل سال 98 مورد بررسی قرار گیرد و نتیجه گیری شود.
پس از مقایسه آمار کل کتابهای منتشر شده سال 98 با سالهای قبل بهتر میتوان نتیجه گیری کرد، که آیا جهش قیمت مواد اولیه تولید کتاب بر تعداد عناوین و تیراژ کتابها اثر داشته است یا نه؟
اگر عناوین منتشر شده کاهش محسوسی نداشته باشند و فقط تیراژ کتابها تغییر یافته باشد، میتوان گفت این تغییر ناشی از تغییر شیوه های چاپ کتاب است، که در روش های جدید چاپ به جای اینکه کتاب در یک مرحله در تیراژ بالا منتشر شود، به صورت مرحله ای و هر بار با تیراژ کم منتشر میشود و پس از فروش رفتن مجدد، تجدید چاپ میشود.
منابع:
آذرنگ، عبدالحسین (1392). گام های اساسی در نشر کتاب. تهران: انتشارات ققنوس.
بزرگمهر، شیرین (1394). تأثیر ترجمه متون نمایشی بر تئاتر ایران (تئاتر ایران در گذر زمان 9). تهران: انتشارات افراز.
صادقی، قطب الدین (1382). نشانهشناسی تیاتر و درام.
عبداللهیان، حمید (1379). کارنامه نثر معاصر. تهران: انتشارات پایا.
فرخی، حسین (1386). نمایشنامه نویسی در ایران (جلد اول: از آغاز تا سال 1370). تهران: فرهنگستان هنر.
ملکپور، جمشید (1363). ادبیات نمایشی در ایران (جلد اول).تهران: انتشارات توس.
یارشاطر، احسان (1337). اولین شماره مجله "راهنمای کتاب".
زهادی، فیروزان (1397). رده بندی دهدهی دیویی در 15 درس. تهران: کتابدار.
مطلبی، داریوش (1390). مرجع نشر ایران. تهران: خانه کتاب.
منابع اینترنتی:
سایت خانه کتاب به آدرس: www.ketab.ir
کتابنامه:
ایزد پرست، لیلا (1393). تحیل وضعیت کتابهای روش تحقیق در تربیت بدنی و علوم ورزشی. پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد. گروه تربیت بدنی، دانشگاه پیام نور واحد کرج.
باب الحوائجی، فهیمه و دیگران (1390). تحلیل پژوهشنامه کتابداري و اطلاع آماري سیر تحول و زمینههاي نشر کتاب ایران میان سالهاي1358-1378. رسانی، 1(1)، 264-241.
بررسی وضعیت نشر کتاب در استان قم بین سالهای 1377- 1386 (1389). نشریه کتاب ماه (یک مقاله واقع در قسمت کلیات).
گودرزی، حسین (1396). بررسی تحلیلی نشر کتابهای دینی در ایران. تهران: پژوهشکده فرهنگ و علوم اسلامی.
قائمی، سارا (1384). کتابشناسی تاتر از 75 تا 84. تهران: نشر قطره.
متقیان، لاله (1375). کتابشناسی تیاتر. تهران: انتشارات نمایش.
مطلبی دیگر از این انتشارات
کتاب عقاید یک دلقک
مطلبی دیگر از این انتشارات
کتاب شدن اثر میشل اوباما؛روایتی از همسر رئیس جمهور آمریکا
مطلبی دیگر از این انتشارات
خدای صلح؟/نقد و بررسی نسخه کتابی بازی خدای جنگ