معرفی کتاب مامان و معنی زندگی

نام اروین یالوم برای کتاب بازان، نامی آشناست. کتاب های اروین یالوم اعم از تخصصی و داستانی مورد استقبال عموم خوانندگان ایرانی قرار گرفته است. از کتاب های یالوم می توان به "روان ‌درمان‌گری اگزیستانسیل" که کتابی تخصصی است یا کتاب هایی چون "وقتی نیچه گریست"، "درمان شوپنهاور" و "مسئله ی اسپینوزا" اشاره کرد. در این نوشتار، قصد دارم به معرفی کتاب دیگری از یالوم، به نام مامان و معنی زندگی بپردازم. در این کتاب، نویسنده شش داستان را روایت می کند که چهار عدد از ان ها، بر اساس وقایع واقعی نگاشته شده است.

یالوم یک روانکاو اگزیستانسیل است و سر‌ و کار او با بیمارانی است که در زندگی خود با نوعی بحران معنا مواجه هستند یا نمی توانند از پس هراس های زندگی خود بر آیند.

به عنوان مثال در کتاب "مامان و معنی زندگی" مرگ مسئله ی محوری است.

در داستان های کتاب، شخصیت های اصلی که بیماران یالوم محسوب می شوند هر کدام به نوعی با مرگ مواجه می شوند. مرگ در زندگی انسان مفهوم غریبی است. مرگ به نوعی هم عنان وجود آدمی است‌ و به همین دلیل هم حاوی یک وضعیت متعارض است در حالی که انسان ها از این سرنوشت محتوم می گریزند گویی هر گام به او نزدیک تر می شوند. هستی راز آلود مرگ، انسان را به هراس می افکند. و هر شخص در فردیت خویش، سعی می کند به گونه ای با هراس مرگ در آویزد و ثمره ی این جدال معنایی برای زندگی خواهد بود که فرد برای زندگی خویش برگزیده است. برخی مرگ را پایانی تلخ و شاهدی برای پوچی دنیا می دانند، برخی آن را می پذیرند و سعی می کنند گوهر زندگی خویش را در راه رسالتی خرج کنند و برخی مرگ را جوازی برای لذت جویی و کام روایی شخصی خود می دانند، ...

برخی از این پاسخ ها، بنای هستی شخص را می لرزاند، این لرزش می تواند موجب دوری‌ گزینی فرد و بیگانگی او از جهان و جامعه گردد. در این جا اروین یالوم بیماران خود را در یک روند گفت و گو محور با پاسخ خویش رو به رو می کند تا دوباره به "اینجا و اکنون" خویش بنگرند و با خود مواجه شوند. مواجهه ای که در نهایت سعی دارد شخص را از زندان خویش رها کند.

به عنوان مثال در یکی از داستان های کتاب، یالوم داستان یکی از مراجعان زن خود را روایت می کند. زن همسر و برادر خود را ناگهانی از دست می دهد و پس از این اتفاق، وی از جامعه منزوی می شود و حتی از ارتباط با مردان دوری می کند زیرا پس از اتفاق هایی که برای او رخ داده است، می انگارد که گروهی مخفی، مردان دوست داشتنی زندگی اش را از او می گیرند. یالوم در روند طولانی درمان وی، زن را با ترس خویش از مرگ روبه‌رو می کند و زن در پایان می تواند از بند نگرش پیشین خویش رها گردد و دوباره به زندگی بازگردد.

از آن جایی که از نگاه یالوم، هم روانکاو و هم بیمار هر دو با این مسائل عمیق وجودی دست به گریبانند، هر دو از روند درمان خواهند اموخت، هم پزشک از بیمارش و هم بیمار از پزشکش.

او در کتاب می گوید که این آموزه را از یکی از استادانش به نام "جان وایت هورن" فرا گرفته است: " اغلب می گفت: به بیمارانتان گوش کنید. بگذارید درستان بدهند برای خردمند‌تر شدن باید دانشجو بمانید و منظورش تنها این واقعیت پیش پا افتاده نبود که شنونده ی خوب بیشتر درباره ی بیمار می آموزد. منظورش دقیقا این بود که باید اجازه دهیم بیمار تعلیممان بدهد."(ص۳۳)

یکی از پاسخ هایی که یکی از بیماران یالوم به پرسش "معنای زندگی" می دهد واقعا تاثیر گذار است. پایولا بیمار یالوم، از یک سرطان پیشرفته رنج می کشید به گونه ای که تنها فرصت اندکی برای زندگی داراست. او در یک طرح درمانی، در یک گروه روان درمانی قرار گرفته بود تا بتواند مرگ خود را بپذیرد و از اندک فرصت باقیمانده، نهایت بهره را ببرد. پائولا بیماری‌اش را یک رسالت می دانست او به دبیرستان های مختلف می رفت و به دانش آموزان توصیه می کرد، تا مصرف الکل و مواد مخدر را رها کنند. و در ادامه در سالن فریاد می زد:" می خواهید بدنتان را از بین ببرید؟ بکشیدش؟ می خواهید از پل گلدن گیت بیندازیدش پایین؟ به دردتان نمی خورد؟ خب، پس بدهیدش به من! بگذارید مال من باشد. بهش نیاز دارم. من برش می دارم‌. من می خواهم زندگی کنم!"(ص ۵۰)

اگر شما هم به حافظه ی خود رجوع کنید. بی گمان به پرسش های مهم زندگیتان، در ادوار مختلف، پاسخ هایی متفاوت داده اید مفید خواهد بود اگر یک بار هم از منظر شخصی که احوال یا حتی شرایط متفاوتی نسبت به ما ، به خصوص شخصی که در مرز بین زندگی و مرگ قرار دارد به فرصت حیرت افزای حیات خویش که به رایگان در اختیار گرفته ایم، نظر کنیم. به این معنا کتاب "مامان و معنی زندگی" پنجره ای است به درون خود و دیگری.

پی نوشت: سپیده حبیب مترجم آثار اروین یالوم، کتاب را به فارسی ترجمه و انتشارات قطره این کتاب را منتشر کرده است.