استفاده از اشعه فرابنفش (UV) در سیستم های تکثیر و پرورش ماهی مدار بسته

پرورش متراکم ماهی در سیستم های مداربسته امروزه در دنیا بسیار متداول هستند. این امر دلایل متعددی دارد که در ادامه مورد بحث قرار خواهند گرفت. نخست اینکه سیستم مداربسته تکثیر و پرورش ماهی چیست و چگونه کار می کند؟

سیستم پرورش مدار بسته ماهی

این روش پرورش ماهی که با نام Closed system یا Recirculating system نیز خوانده می شود، روشی است که با بازچرخانی آب و استفاده مجدد از آب در محیط بسته و با استفاده از تصفیه چند مرحله ای آب صورت می پذیرد. این روش مزایای متعددی دارد که یکی از آنها نیاز به حجم کمی از آب در مقابل سیستم های متداول است. مزیت دیگر امکان افزایش تراکم، عدم ورود آلودگی خارجی و همچنین کاهش بیماری است. در این سیستم ها آب خروجی استخرها وارد فیلترهای میکرونی بنام درام فیلتر شده و مواد معلق شامل مواد دفعی و باقیمانده غذا و…. حذف می شود. در مرحله بعد، در بیوفیلترها آمونیاک بترتیب به نیتریت، نیترات و نیتروژن تبدیل می شود و سمیت آن رفع می گردد. سپس آب اکسیژن دهی شده و نهایتا جهت حذف بارمیکروبی در سیستم مدار بسته پرورش ماهی نیز از اشعه فرابنفش (UV) استفاده می شود. پس از تکمیل این چرخه، آب به استخرهای ماهی بازگردانده می شود. جهت اطلاع کامل از چگونگی کارکرد این سیستم ها اینجا کلیک کنید.


چرا پرورش ماهی به روش مدار بسته؟

تامین پروتئین از منابع شیلاتی با توجه به خصوصیات منحصر به فرد و همچنین دارا بودن مقادیر زیاد امگا-3 همواره مد نظر بوده است. این امر با در نظر گرفتن رشد فعلی صنعت آبزی پروری و پیش بینی فائو مبنی بر دو برابر شدن میزان تولید از کمتر از 100 میلیون تن در سال 1990 به 200 میلیون تن در سال 2030 کاری دشوار است. منابع آبی محدود هستند و پتانسیل مشخصی جهت بهره برداری دارند. بدیهی است که استفاده بیش از حد و نامعقول از منابع آبی منجر به صدمات جبران ناپذیر زیست محیطی و همچنین کاهش تولید در دراز مدت می گردد که با مفهوم توسعه پایدار فاصله زیادی دارد. از نظر فائو، میزان صید تا سال 2030 ثابت خواهد بود ولی پرورش آبزیان جهش زیادی خواهد داشت. این جهش در تکثیر و پرورش ماهی در ایران نیز مشاهده می شود.

توسعه پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان در ایران خود بحث جداگانه ای است که باید در مقاله دیگری به آن پرداخته شود ولی بنظر می رسد آلودگی منابع آبی، تهدید مشترک مزارع تکثیر و پرورش ماهی در ایران است. پرورش قزل آلای رنگین کمان با استفاده از آب آلوده رودخانه یا پرورش میگو با استفاده از آب دریا که آلودگی به باکتری های ویبریو یا ویروس لکه سفید دارد نه تنها مقرون به صرفه نیست بلکه کاری فرسایشی به حساب می آید. در صورتی که نتوان برای آلودگی ها چاره ای اندیشید، بطور قطع بدلیل زیان اقتصادی ناشی از بیماری های رایج در مزارع پرورش ماهی، شاغلین این صنعت آسیب جدی خواهند دید.

با آلودگی منابع آبی چه باید کرد؟

نخست اینکه آلودگی آب های جاری، منشا متفاوتی دارد که دامنه وسیعی از فاضلاب های انسانی تا پساب های کشاورزی و صنعتی را در بر می گیرد. فاصله نزدیک مزارع پرورش قزل آلا نیز خود مزید بر علت است. در این میان راه حلی که وجود دارد این است که مزارع تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا بصورت مدار بسته از آب استفاده کنند. عدم استفاده مداوم از آب جای آلوده منجر به کاهش ورود عوامل بیماری زا به مزرعه می شود و از طرف دیگر در سیستم مدار بسته، کنترل بیشتری بر کیفیت آب وجود دارد. در سیستم های مدار بسته پرورش ماهی، پارامترهای کیفی آب از جمله بار میکروبی مقداری تعریف شده و مشخص است و نوسان ندارد لذا تصفیه آن ساده تر و کم هزینه تر است. بعبارت دقیق تر در سیستم مدار بسته حجم مشخصی از آب با دمای نسبتا ثابت و محدوده مشخصی از آمونیاک، نیتریت و…. وجود دارد و بعبارت دیگر شرایط تعریف شده است. در حالیکه آب رودخانه نوسانات دمائی بالا و شرایط کمی و کیفی مختلفی دارد ضمن اینکه گل آلودگی و آلودگی های بالادست نیز بشکل جدی مشکل ساز هستند. با این حساب اگر سیستم مزرعه به مدار بسته تغییر داده شود می توان کیفیت آب را با رعایت تمامی اصول بهداشتی ثابت نگه داشت و به زبان ساده تر تمام شرایط در کنترل مزرعه دار است و وابسته به آلودگی های خارجی ناخواسته نیست. از طرف دیگر با آب کمتری، ماهی بیشتری تولید می شود و محیط زیست آبی نیز حفاظت خواهد شد. پس چرا نباید مزارع پرورش قزل آلا بصورت مدار بسته باشند؟

منبع : پارس یو وی