حفاظت از دارایی‌های فکری در تیم حقوقی دیوار

یه خصوصیت خوبی که میشه تو تیم‌های حقوقی اکوسیستم استارتاپی ایران تقویت بشه، انتقال تجربه‌ست! تو دنیای فنی‌ها این خیلی رایجه که دانششون رو به هم منتقل کنن و خیلی از کدها اوپن سورسن. خیلی از پلتفرم‌ها هم مثل stackoverflow هستن که آدمای فنی از سراسر دنیا به هم از آموزه‌ها و تجربه‌هاشون می‌گن، اما تو بحث حقوق و حاکمیت شرکتی داستان یه کم فرق می‌کنه. جنس این نوشته هم یه جورایی انتقال تجربه ست. من الان حدود سه سالیه که در تیم قراردادهای دیوار مشغول به کارم، تیمی که بعد از مدتی به خاطر مواجهه با مسائل مربوط به نقض حقوق مالکیت فکری دیوار، تصمیم گرفت بخشی از فعالیتش رو به حفاظت از برند و لوگوی دیوار اختصاص بده. من قبلا در تیم‌های حقوقی شرکت‌های مختلفی بودم، اما حفاظت از مالکیت فکری به این شکل که در دیوار انجام می‌شه، در هیچ‌کدوم از این شرکت‌ها جزو وظایف اصلی یک واحد حقوقی نبود. ما ساختار واحدهای حقوقی شرکت‌های بزرگی مثل facebook (دیگه بگیم meta) رو بررسی کردیم و با توجه به مسائلی که خودمون توی دیوار باهاشون مواجه بودیم، تصمیم گرفتیم حفاظت از دارایی های فکری رو به به صورت مستمر توی کارهامون داشته باشیم. حالا از راهی که تا الان رفتیم براتون می نویسم. راهی که شناخت و ساختنش شاید به خاطر بدیع و تازه بودنش سخت به نظر برسه، ولی چند قدم که بری برات هموارتر میشه.

چی شد که رفتیم سراغ حفاظت از دارایی‌های فکری دیوار؟

امروز بخش عمده‌ای از دارایی‌های شرکت‌ها، به خصوص شرکت‌های تکنولوژی محور رو دارایی‌های فکری تشکیل می‌ده. هرچه شرکتی نام تجاری شناخته‌شده‌تری داشته باشه، محافظت از آن هم براش سخت‌تر میشه. نام دیوار این روزها برای هر کسی آشناست. موقع خرید و فروش کالا و خدمات و یا حتی پیدا کردن شغل، «دیوار» اولین اسمیه که به ذهن افراد متبادر می‌شه. به همین جهت افراد بسیاری از این نام برای جذب مخاطب استفاده می‌کنن که لزوما ارتباط مستقیمی به کسب‌وکار دیوار ندارن. مخاطب با اعتماد به برند دیوار می‌تونه در مواجهه با وب‌سایت‌ها، حساب‌های کاربری در فضای مجازی و نرم‌افزارهای مختلف مورد سوءاستفاده قرار بگیره. اولین باری که سایتی به اسم دیوار ترکیه رو دیدیم، با خودمون فکر کردیم چرا استفاده از اسم برندی که پشت شکل گیری و بزرگ شدنش کلی آدم و تلاش شبانه روزیه باید انقدر راحت باشه؟ ما فقط یه دیوار داریم و میخوایم فقط خودمون از اسمی که طی این سال‌ها ساخته و شناخته شده استفاده کنیم. بعد تر هم، توی پلتفرم‌های خارجی مثل اینستاگرام و تلگرام، صفحات و کانال های زیادی به اسم دیوار دیدیم که خب بعضا باعث می شد کاربری که نیاز به خرید یا فروش کالا یا خدمتی رو داره، با اعتماد به دیوار اصلی از این صفحات استفاده کنه و اعتمادش خدشه دار بشه.

ما در تیم حقوقی دیوار، بعد از شناسایی ریسک‌های بالقوه و بالفعلی که در حوزه مالکیت فکری شرکت با اون‌ها مواجه بودیم، تصمیم گرفتیم بخشی از فعالیت تیم قراردادها رو به حفاظت از برند و لوگوی دیوار اختصاص بدیم.

من در ادامه در مورد چالش‌های موجود و اقداماتی که برای حفاظت از برند دیوار انجام دادیم و چشم‌انداز پیش رومون رو میگم.

با چه چالش هایی مواجه بودیم؟

نام تجاری و لوگوی ثبتی دیوار در بسیاری از بسترهای داخلی و خارجی نقض می‌شه. به دلیل استقبال زیاد کاربران به این نام و برند، در بسترهای مختلفی مثل وبسایت‌های داخلی و خارجی، اپلیکیشن‌هایی در کافه بازار و گوگل پلی، صفحات زیادی در اینستاگرام و کانال‌های بی‌شماری در تلگرام برای جذب مخاطب از نام تجاری و لوگوی دیوار برای سوء‌ استفاده می‌کنن.

برخی از این بسترها در نظام قضایی ایران قابل پیگیری نیستن. علاوه بر این، در مواردی هم که امکان پیگیری قضایی وجود داره، مستلزم صرف زمان و هزینه زیادیه. علاوه بر این، در بسیاری موارد شخص حقیقی یا حقوقی پشت آن نام یا برند ناقض مشخص نیست و امکان شکایت از او وجود نداره.

بنابراین ما با اشخاص حقیقی و حقوقی زیادی در بسترها و پلتفرم های داخلی و خارجی مواجه بودیم که از اسم دیوار و یا حتی لوگوی دیوار برای سوء استفاده از اعتماد کاربر و کسب درآمد استفاده می کردن و حالا، وقت عمل بود!

چه اقداماتی انجام دادیم؟

ما از روش‌های معمول مثل ارسال اظهارنامه یا طرح شکایت قضایی به پاسخ مطلوب مورد نظر خود نمی‌رسیدیم. در مواردی کارساز بود ولی در بسیاری موارد دیگه، نیاز به پیگیری مسئله از طریقی دیگه ای وجود داشت.

در بستر تلگرام در یک سال گذشته با مکاتبه تونستیم بیش از ۱۲۰ کانال تلگرامی که در نام خود از کلمه دیوار استفاده کرده بودن رو مسدود کنیم.

در اینستاگرام هم با پیگیری تونستیم بیش از ۱۷۰۰ صفحه ناقض علامت یا نام تجاری دیوار را مسدود کنیم. (بعضی از این صفحات تا ۵۰ هزار نفر دنبال کننده داشتن.)

در بستر گوگل، ما از طریق مکاتبه با domain provider و host provider و یا مذاکره با مالک سایت ها، تونستیم بیش از ۲۰ سایت ناقض اسم و علامت دیوار رو مسدود کنیم.

همچنین با نامه‌نگاری‌هایی که با گوگل‌پلی داشتیم، تونستیم حدود ۳۰ اپلیکیشن که از نام تجاری یا لوگوی دیوار به ترتیبی برای جذب مخاطب استفاده کرده بودن را در قلمرو ایران مسدود کنیم.

چشم اندازمون چیه؟

ما دوست داریم اگر کاربر به خاطر اعتماد به اسم دیوار، خرید و فروشی رو انجام میده، این کار در بستر امن و مطمئن خود دیوار انجام بشه و تجربه راحت و شیرینی براش رقم بخوره.

ما در تیم قراردادها و مالکیت فکری دیوار به حفاظت از دارایی‌های فکری دیوار در ابعاد مختلف ادامه می‌دیم. با پیشرفت ابزارهای برقراری ارتباط و ایجاد تنوع در اون ها، به فکر کشف راه‌های جدید برای جلوگیری از آسیب به برند خود هستیم و استفاده از نام و علامت دیوار رو فقط برای شرکت آگه پردازان هوشمند (سهامی خاص) جایز می‌دونیم. همچنین استفاده از علامت‌ها و رنگ‌هایی که می‌تونه کاربران ما رو به اشتباه بندازه از نظر ما و با حمایت قانون، مجاز نیست.

یادمه زمانی که در دانشگاه، واحد حقوق مالکیت فکری رو می گذروندیم، به این فکر می کردیم که این بخش از حقوق چقدر توی ایران قابل حمایته و تا کجا دارایی های فکری رو مثل دارایی های عینی میشه محترم شمرد؟ دلمون میخواد با پیگیری هامون به نتیجه مطلوبمون که حمایت از اموال فکری دیواره تو همه بسترهای ممکن برسیم.