فیلترینگ و محدودیت‌های اخیر اینترنت در ایران بر استفاده کاربران از شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری داشته است؟

در ۳۰ شهریور ماه ۱۴۰۱ بیشترین میزان محدودیت دسترسی به اینترنت در ایران اتفاق افتاد. از این تاریخ دسترسی به شبکهٔ اجتماعی اینستاگرام با IP ایران نیز ناممکن شد و اینستاگرام و چند شبکهٔ اجتماعی دیگر در ایران فیلتر شدند و تعداد زیادی از فیلترشکن‌ها از کار افتادند؛ فیلترینگ اینستاگرام و سایر بسترهای فضای آنلاین، پس از گذشت بیش از ۱ ماه همچنان ادامه دارد.

سامانهٔ رصد و تحلیل داده لایف‌وب با بررسی ۳ شبکه اجتماعی اینستاگرام، توییتر و تلگرام در ۲ ماه اخیر، میزان فعالیت‌ کاربران داخل ایران قبل و بعد از اعمال محدودیت‌های اینترنت را مورد بررسی قرار داده است.

در این مطلب، گزارشی از سامانهٔ تحلیل داده لایف‌وب که تعداد کاربران فعال، میزان انتشار محتوا و سایر فعالیت‌ها در ۳ شبکه اجتماعی اینستاگرام، توییتر و تلگرام را از ابتدای شهریور تا انتهای مهر ۱۴۰۱ بررسی کرده را ارائه می‌کنم.

تاثیر فیلتر شدن اینستاگرام بر فعالیت کاربران و میزان انتشار پست

پس از فیلتر شدن اینستاگرام، تعداد کاربران فعال اینستاگرام (در ایران) و تعداد پست، لایک و کامنت‌ها افت پیدا کرده است؛ به طوری که تعداد پست‌های اینستاگرامی در این مدت ۶۹ درصد و تعدادکاربران فعال ۶۴ درصد کاهش پیدا کرده است.

به دنبال این روند نزولی، لایک و کامنت نیز به ترتیب کاهش ۶۸٪ و ۷۸٪ را تجربه کرده‌اند.

کاهش فعالیت کاربران در اینستاگرام پس از ۳۰ شهریور می‌تواند به دلایل دیگری به جز فیلترینگ اینستاگرام هم باشد؛ به عبارتی روند نزولی فعالیت در این شبکهٔ اجتماعی بین‌المللی تنها به علت فیلتر شدن اینستاگرام نیست.

مقایسه فعالیت در اینستاگرام ۱ ماه قبل و بعد از فیلترینگ

نمودار زیر میزان انتشار پست و تعداد کاربران فعال در اینستاگرام را نشان می‌دهد؛ در روزهای اول فیلتر شدن اینستاگرام، فعالیت کاربران نسبت به قبل افت شدیدی داشته و بعد از چند روز در هفتهٔ دوم مهر ماه ۱۴۰۱ با اندکی افزایش همراه بوده است.

اول مهر ماه و با شروع فیلترینگ اینستاگرام، بیشترین میزان افت در تعداد پست‌های اینستاگرامی رخ و کمترین فعالیت در این شبکه اجتماعی رخ داده است. در این دوران که دسترسی به اینستاگرام محدود شده، روز ۷ مهر ماه بیشترین فعالیت در این شبکه رخ داده که باز هم نسبت به زمانی که این شبکه فیلتر نبوده، کاهش بسیار چشمگیری وجود دارد.

تاثیر اعمال محدودیت‌های اینترنت در ایران بر فعالیت کاربران در توییتر فارسی

توییتر از سال ۱۳۸۸ در ایران فیلتر است و همچنان پس از گذشت ۱۳ سال دسترسی به آن بدون فیلترشکن امکان‌پذیر نیست؛ اما قطعی اینترنت و اعمال محدودیت‌ها چه تاثیری بر فعالیت کاربران در توییتر فارسی گذاشته است؟ آیا قطع شدن فیلترشکن‌ها توانسته منجر به کاهش فعالیت کاربران ایران در توییتر شود؟ سامانهٔ تحلیل دادهٔ لایف‌وب با رصد توییتر به پاسخ این سوالات پرداخته است.

تاثیر اعمال محدودیت‌های اینترنت بر توییتر فارسی

مقایسهٔ فعالیت‌های توییتر فارسی، یک ماه قبل از محدودیت اینترنت با یک ماه بعد از آن نشان می‌دهد محدودیت‌های اینترنت، حریف روند صعودی فعالیت در توییتر فارسی نشده است.

از تاریخ ۲۵ شهریور ماه ۱۴۰۱ میزان محتوای منتشر شده در توییتر فارسی روندی صعودی را آغاز کرد، چند روز بعد در ۳۰ شهریور ماه که بیشترین محدودیت‌های دسترسی به اینترنت در ایران اعمال شد؛ رشد فعالیت کاربران ایران در توییتر ادامه یافت و در  ۱ مهر به اوج خود رسید. درست بر خلاف برخی شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی مانند اینستاگرام که پیش‌تر به آن پرداختیم و شاهد کاهش فعالیت در آن بودیم.

همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید بررسی‌های لایف‌وب نشان می‌دهد محتوای منتشر شده در توییتر ۱۶۳٪، کاربران فعال ۴۶٪ و تعداد لایک  ۱۸۳٪ نسبت به قبل از اعمال محدودیت‌ها افزایش داشته‌اند.

همچنین نتایج بررسی میزان انتشار انواع محتوا در توییتر فارسی شامل توییت، ریتوییت، ریپلای و کوت حاکی از افزایش میزان ریتوییت دارد؛ به طوری که پیش از اعمال محدودیت‌های اینترنت، سهم ریتوییت تنها ۳۴٪ از محتواهای منتشر شده بود اما بعد از اعمال محدودیت‌ها، ریتوییت ۷۶٪ از محتواهای توییتر فارسی را به خود اختصاص داده است در حالی که انواع دیگر محتوا یعنی توییت، ریپلای و کوت، کاهش میزان انتشار را تجربه کرده‌اند.

به عبارتی دیگر بخش زیادی از افزایش انتشار محتوا در توییتر فارسی در مهرماه متعلق به ریتوییت و بازنشر توییت‌هاست.

میزان انتشار محتوا و کاربران فعال در توییتر قبل و بعد از اعمال محدودیت‌های اینترنت در ایران چه تغییراتی داشته است؟

بررسی‌های لایف‌وب نشان می‌دهد فعالیت کاربران توییتر فارسی از ۲۵ شهریور ماه روند صعودی داشته و در ۱ مهر بیشترین میزان محتوا در ۲ ماه اخیر در این رسانهٔ اجتماعی انتشار یافته است.

همچنین بعد از ۲۵ شهریور حتی در روزهایی که روند انتشار محتوا سیر نزولی داشته باز هم مقدار محتوای منتشر شده نسبت به قبل از فیلترینگ و محدودیت‌ها بیشتر بوده است.

نتیجتا میزان انتشار محتوا در توییتر فارسی نسبت به قبل از اعمال محدودیت‌های اینترنت افزایش قابل توجهی داشته است.

اعمال محدودیت‌های اینترنت چه تغییراتی در فعالیت‌های تلگرامی رقم زد؟

همان طور که می‌دانید پیام‌رسان تلگرام در کشور ایران از اوایل سال ۱۳۹۷ فیلتر و دسترسی با آن تنها با پروکسی یا فیلترشکن امکان‌پذیر است؛ اما همچنان با وجود فیلترینگ، تعدادی از کاربران ایران از تلگرام استفاده می‌کنند و از طرفداران این پیام‌رسان معروف به حساب می‌آیند اما فعالیت کاربران ایران در تلگرام پس از اعمال محدودیت‌های اینترنت چه تغییراتی داشته است؟

انتشار پست در کانال‌های تلگرامی ۲۸٪، بازدید پست‌ها ۱۴٪ و تعداد کانال‌های فعال نسبت به قبل از اعمال محدودیت‌های اینترنت با ۱۹٪ افت همراه بوده‌اند.

همچنین بررسی گروه‌های تلگرام نشان می‌دهد که تعداد گروه‌های فعال ۱۴٪، میزان انتشار پست در گروه‌ها ۲۵٪ و کاربران فعال در گروه‌ها ۱۵٪ کاهش داشته‌اند.

در نظر داشته باشید که متوسط بازدید به ازای هر پست در تلگرام ۲۰ درصد افزایش همراه بوده است که می‌تواند به ۳ دلیل زیر باشد:

• کاهش محتوای نمایش داده شده به کاربر به دلیل افت انتشار محتوا
• فعال شدن اکانت‌های قدیمی
• ورود کاربران جدید به تلگرام

روند انتشار پست و تعداد کاربران فعال ایران در تلگرام در ۲ ماه اخیر چه تغییراتی داشته است؟

بررسی‌های لایف‌وب نشان می‌دهد از ۳۰ شهریور با شروع اعمال محدودیت‌های اینترنت و از کار افتادن تعدادی از فیلترشکن‌ها، فعالیت کاربران داخل ایران در تلگرام روند نزولی داشته است.

جمع‌بندی:

در این مطلب گزارشی از سامانه تحلیل داده لایف‌وب که تاثیر فیلترینگ و محدودیت‌های اخیر اینترنت در ایران را بر فعالیت کاربران در فضای آنلاین را مورد بررسی قرار داده بود، ارائه کردم.

گزارشی که نشان می‌داد هر چند فعالیت کاربران ایران بعد از فیلترینگ اینستاگرام و از کار افتادن تعداد زیادی از فیلترشکن‌ها، در اینستاگرام و تلگرام کاهش یافته اما در توییتر فارسی بیش از پیش شاهد فعالیت کاربران ایران
و روند صعودی انتشار محتوا هستیم.

همچنین همان طور که پیش‌تر اشاره کردم، کاهش فعالیت کاربران در اینستاگرام و تلگرام صرفا به علت محدودیت‌های اینترنت نیست و دلایل دیگری نیز دارد.