چگونه تعامل را در آموزش افزایش دهیم؟

به دنبال همه‌گیری کرونا آموزش الکترونیکی به یک الزام برای موسسات، دانشگاه‌ها و سازمان‌ها تبدیل شد؛ البته که این روش جذابیت کمتری در میان فراگیران دارد چرا که برخی گمان می‌کنند عدم تعامل با محتوای آموزشی سبب افت کیفیت در یادگیری شده و اثر بخشی لازم را ندارد. در بعضی از موارد این موضوع درست است مانند برخی از دوره‌های آنلاین که حضور فراگیران و دانشجویان تنها در هنگام قطع یا وصل شدن صدا و تصویر مشهود می‌شود. همچنین در مورد مشابه در بسته‌های آموزشی که به صورت ویدئویی تهیه می‌گردد عملا کاربر هیچ‌گونه فعالیتی به جز تماشای ویدئو انجام نمی‌دهد که تا حد زیادی از تاثیر آموزش می‌کاهد.

اهمیت تعامل در آموزش بر هیچکس پوشیده نیست، چراکه بخش اعظمی از یادگیری در هنگام درگیر شدن با محتوا رخ می‌دهد و با حذف اینگونه فعالیت‌ها از دوره آموزشی نمی‌توان انتظار چندانی از بهره‌وری فراگیران در آن داشت. برقراری ارتباط با محتوای آموزشی علاوه بر ایجاد جذابیت و انگیزه در آموزش سبب بهبود به خاطر سپاری مطالب و بازیابی ساده‌تر آن در درازمدت می‌شود.

از لحاظ بررسی میزان تعامل در محتوای آموزشی سه سطح اصلی داریم:

1) کاملا منفعل:

محتواهای آموزشی متنی مانند مقالات، وبلاگ‌ها، ژورنال‌ها و... که فقط شامل کلمات هستند، از لحاظ تعامل در پایین‌ترین سطح قرار دارند. احتمالا برای شما هم پیش آمده که در هنگام مطالعه کتاب یا مقاله‌ای خاص تقریبا یک صفحه کامل را صرفا روخوانی کرده باشید و ناگهان متوجه شوید که به مفاهیم طرح شده در آن دقت نمی‌کردید. این اتفاق دقیقا به علت کمبود تعامل ما با محتوا و به عبارتی دیگر داشتن رفتاری منفعلانه در هنگام یادگیری است. در مواجهه با اینگونه شرایط بهتر است با هایلایت کردن یا حاشیه‌نویسی درگیری خود را با متون بیشتر کنیم. . البته که تمرکز هم فاکتور مهمی در رخ دادن این اتفاق است که به مرور زمان ممکن است کاهش یابد

2) تعامل محدود:

این دسته از لحاظ میزان تعامل وضعیت بهتری دارند؛ ویدئوهای آموزشی که شامل صوت و تصویر هستند، انیمشن‌ها، محتوای داستانی و... جز این مواردهستند که با توجه به تنوع در قالب‌ها توجه فراگیران را بیشتر به خود جذب کرده و تا حدودی امکان تعامل ذهنی را ایجاد می‌کنند.

3) تعامل مطلوب:

این سطح می‌تواند به صورت تلفیقی از محتوای ویدئویی با مواردی مانند کوییزها، المان‌های بازی و هوش مصنوعی و... باشد که علاوه بر تنوع بیشتر، فعالیت فراگیران را در حین یادگیری بهبود می‌دهند. در ادامه به بررسی دقیق هرکدام از آن‌ها می‌پردازیم.

آزمونک (Quiz)

اینکه بعد از یادگیری هر قسمت کوچک یک آزمون برای ارزیابی خود داشته باشیم به طرز قابل توجهی کنش ما را با محتوا افزایش می‌دهد؛ چراکه در برابر سوالات ممکن است با کمی چالش مواجه شویم و در این شرایط با تلاش برای یافتن پاسخ، تعاملی موثر با مطالب مطرح شده در دوره خواهیم داشت.

زمانی که با سوالی نسبتا چالش‌برانگیز مواجه می‌شویم ذهن ما با جستجو برای جواب مناسب سبب مرور مطالب در حافظه ما شده و تا حد خوبی موجب تثبیت آن می‌گردد. همچنین با یافتن ایرادات موجود در فرآیند یادگیری برای جبران آن می‌توان مروری بر مفاهیم داشت.

گیمیفیکیشن (Gamification)

احساسات ما نقش بسیار موثری در تصمیم‌گیری‌های ما دارند؛ به گونه‌ای که بسیاری از اوقات در هنگام خرید کالا قبل از آنکه نیاز آن را از بعد منطقی مورد بررسی قرار دهیم، احساسات را ملاک قرار داده وسپس برای راضی نمودن عقل بهانه‌تراشی می‌کنیم. این موضوع در زمینه آموزش نیز به شدت صدق می‌کند به این شکل که اگر هنگام تماشای دوره احساس لذت داشته باشیم مغز به صورت ناخودآگاه به یادگیری بیشتر تمایل پیدا می‌نماید. چگونه می‌توانیم در آموزش این حس لذت را ایجاد نماییم؟

بازی‌ها همواره برای ما جذاب بوده‌اند به گونه‌ای که گاهی نمی‌توانیم دست از ادامه دادن آن‌ها برداریم؛ اگر از برخی از المان‌های بازی‌ مانند امتیازات و مراحل در تهیه دوره‌ها استفاده نماییم، این جذابیت را به آموزش نیز انتقال می‌دهیم و همانطور که گفته شد با ایجاد این احساس مغز برای ادامه یادگیری تلاش می‌کند و تعامل با آموزش افزایش می‌یابد.

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)

با تحلیل رفتار کاربران می‌توان دوره آموزشی را متناسب با شرایط آنان شخصی‌سازی نمود. اعتماد به نفس فراگیران یکی از فاکتورهای با اهمیت در ادامه دادن یا رها کردن آموزش است؛ بنابرین کوییزهای مطرح شده برای هرکدام باید متناسب با سطح یادگیری آنان بوده تا از انتقال اعتمادبه‌نفس کاذب یا ایجاد حس ناامیدی جلوگیری شود. با گروه‌بندی افرادی که شرایط یکسانی دارند می‌توان بخش‌هایی را جهت گفتگوی آنان با یکدیگر و ایجاد حس رقابت ایجاد نمود. در نهایت برای ایجاد تجربه بهتر امکان تغییر فضای پلتفرم آموزشی متناسب با شرایط کاربران فراهم می‌گردد. با پیاده‌سازی هوش مصنوعی در دوره‌های آموزشی و ایجاد شرایط فوق تعامل کاربران تا حد خوبی افزایش می‌یابد.

تاثیرگذاری آموزش تا حد زیادی به میزان درگیری مخاطبان با محتوا بستگی دارد. بنابرین در هنگام تولید محتوا باید به مواردی که منجر به فعالیت کاربران می‌شود توجه خاصی داشت. تعامل بیشتر کاربران با دوره نه تنها سبب جذب آنان به یادگیری بیش‌تر می‌شود بلکه تا حد زیادی بازیابی مطالب را در ذهن ساده‌تر می‌کند. میکرولرنینگ یکی از شیوه‌های نوین آموزش است که با استفاده از موارد ذکر شده آموزش را برای کاربران به کاری لذت‌بخش تبدیل می‌کند.