آشنایی با خطوط عربی پیش از اسلام

پیدایش خط عربی
امروزه همه پژوهشگران معتقدند که خط عربی شمالی که بر دیگر خطوط پیشی جسته و ویژه نگارش قرآن مجید گردیده است، به میزان قابل توجهی با خط نَبطی ارتباط دارد که این خط نیز از خط آرامی نشأت گرفته است. سابقه خط میان اعراب شبه جزیره عربستان به پیش از اسلام برمی گردد؛ تا جایی که به دلایل و قرائن بسیار ادعا شده است که مردم جنوب جزیرة العرب (یمن) هزار سال پیش از میلاد حضرت مسیح علیه‌السّلام هم نوشتن را می‌دانستند.

تمدن ها و حکومت های بزرگی در طول تمامی اعصاری که بشر بر روی کره ی خاکی زندگی می کرده نیز در جهان وجود دارد و از بین رفته و تنها آثاری از آن ها برای آیندگان باقی مانده است که یک نمونه از حکومت نَبطی ها است. درباره ریشه خط عربی و خاستگاه آن قضاوت قطعی و مطمئنی وجود ندارد؛ زیرا تاریخ اعراب جاهلی و روابط آن‌ها با همسایگانشان در هیچ اثر و نوشته تاریخی مربوط به آن زمان نیامده است و اندک اطلاعات موجود نیز با استفاده از گفته‌های شاعران و روایات و منقولات شفاهی است.

تمدن نَبطیان باستان که جنوب اردن، کنعان و شمال شبه‌جزیره عربستان را شامل می‌شد، شکل گرفت. نبطی‌ها به زبان آرامی به لهجه ی نَبطی گفتگو می‌کردند.

زبان عربی به گروه خطوط الفبای سامی تعلق دارد. الفبای قدیم به الفبای نبطی نزدیک است و این همان الفبایی است که دو نوع خط متمایز کوفی و نسخ را در میان عرب حجاز به وجود آورد. قدیمی‌ترین آثاری که به خط کوفی و زبان عربی موجود است دو کتیبه: یکی به سه زبان یونانی، سریانی و عربی در یمن است و تاریخ ۵۱۲ م دارد، دیگر کتیبه‌ای است به دو زبان یونانی و عربی در یک معبد مسیحی واقع در حرّان. شباهت زیادی که این خط عربی با ترکیب خط نبطی و سریانی دارد، معلوم می‌سازد که خطوط عربی ابتدایی باید از آن دو خط ( نبطی و سریانی ) اقتباس شده باشد.

دو گرایش درباره خاستگاه خط عربی
اما به طور کلی درباره خاستگاه خط عربی دو گرایش هست:

گرایش اول
گرایش اول مربوط به مورخان است که با استفاده از اخبار و احادیث ، منشا خط عربی را سرزمین یمن ، عراق یا حیره و انبار یا اقوامی در خود شبه جزیره دانسته‌اند.

گرایش دوم
گرایش دوم مربوط به محققانی است که با استفاده از شیوه‌های نوین تحقیق علمی و بررسی کتیبه‌ها، نوشته‌ها، مسکوکات و دیگر آثار باقی مانده در این باره اظهار نظر کرده و ریشه‌های اصلی آن را خط مصری ، خط فینیقی و خط آرامی دانسته‌اند.

🔸جهت مطالعه بیشتر این مبحث به پرتال فرهنگی راسخون مراجعه فرمایید...🔸