تاریخچه خط و خوشنویسی کُره‌ای . محقق: ابوالفضل رنجبران

خوشنویسی کره ای
حروف چینی در اوایل قرن های دوم و سوم میلادی به همراه گسترش بوداگرایی به کشور کره وارد شد. در قرن هشتم میلادی کیم سانگ استاد خوشنویسی در کره به شهرت رسید و آثار او را با کارهای وانگ ژی چی چینی مقایسه می کردند. در قرن چهاردهم، سبک های منحنی دار ژائو منگفو در کره رواج یافت. در این سال ها بود که خوشنویسی کره ای به سمت رسمی شدن پیش رفت. با وجود این، کیم جونگ هی خوشنویسی کره ای را در اوایل سده نوزدهم با پدید آوردن سبک جوسا دگرگون کرد.

خوشنویسی کره ای با خط هانگول یا خط هانجا
خوشنویسی کره ای با خط هانگول یا هانجا نوشته می شود. از آنجایی که در سال های 1910 تا 1945 در مدارس حروف چینی را به کار می بردند از خوشنویسی با حروف هانجا استفاده می شد. پس از آن با افزایش ناسیونالیسم ملی، به کارگیری هانگول بیشتر شده و کارهای بیشتری با آن پدید آمد. خطاطی کره ای که سویه نیز نام دارد، به دستخط هنری سنتی کره ای اطلاق می شود. خطاطی در فرهنگ کره ای هانجا (واژه نگاشت چینی) و هانگول (الفبای بومی کره ای) را در بر می گیرد.

خطاطی اولیه کره ای منحصرا به رسم الخط هانجا نگاشته می شد. هانجا واژه نگاشت چینی بود که در ابتدا برای نوشتن زبان کره ای مورد استفاده قرار می گرفت. در طی دودمان های گوریو و چوسون اشیای سودمند به مانند پایه قلمو، قفل، بخوردان، ظروف چینی، اسباب چوبی و جلادار و آهن های علامت زن منقش به خطاطی می شدند

حتی پس از اختراع رسم الخط کره ای یا هانگول در سال ۱۴۴۳، خوشنویسان کره ای حروف چینی را ترجیح می دادند زیرا آنها الفبای چینی را معتبرتر می پنداشتند. هانجا تا اواخر قرن نوزدهم میلادی به عنوان الفبای رسمی کره مورد استفاده قرار می گرفت.

پس از اینکه کره جنوبی و کره شمالی بعد از جداییشان به صورت جداگانه هانگول را به عنوان رسم الخاط رسمی زبان کره ای نهادینه کردند، این موضوع دستخوش دگرگونی شد. امروزه بسیاری از خطاطان به ویژه در کره جنوبی با سبک های جدید هانگول کار آزموده شده اند، سبک هایی که به بخش مهمی از عرف بزرگتر خطاطی کره ای بدل گشته است.

خوشنویسی کره‌ای (به هانگول: 서예) (به هانجا: 書藝) (با تلفظ Seoye) به هنر نوشتاری زبان کره‌ای با خط هانگول یا هانجا گفته می‌شود.

تاریخچه خوشنویسی کره‌ای
حروف چینی در اوایل قرن‌های دوم و سوم میلادی به همراه گسترش بوداگرایی به کشور کره وارد شد. تحسین فرهنگ دودمان تانگ در دوره سیلای متحد و نیز در قرن هشتم میلادی ادامه یافت؛ در این قرن بود که کیم سانگ استاد خوشنویسی اهل کره مشهور شد و خطاطی‌های او را با کارهای وانگ ژی‌چی چینی مقایسه می‌کردند.

چوئه چیون شاعر نیز به خاطر خوشنویسی‌هایش مشهور بوده و یکی از آثار او به صورت سنگ‌نوشته در هائوندائه در بوسان هنوز هم وجود دارد.

سبک گوشه‌دار استادان اولیه تانگ، یو شینان، اویانگ ژون و چو سویلیانگ تا سده چهاردهم بکار می‌رفت تا اینکه در این سده، سبک‌های منحنی‌دار ژائو منگفو رواج یافت. در این سال‌ها بود که خوشنویسی کره‌ای به سمت رسمی شدن پیش رفت. کیم جونگ هی خوشنویسی کره‌ای را در اوایل سده نوزدهم با پدید آوردن سبک جوسا (از روی سبک چینی لیشو) دگرگون کرد.

از آنجاییکه در سال‌های ۱۹۱۰ تا ۱۹۴۵ در مدارس حروف چینی را بکار می‌بردند از خوشنویسی با حروف هانجا استفاده می‌شد. پس از آن با افزایش ناسیونالیسم ملی، به‌کارگیری هانگول بیشتر شده و کارهای بیشتری با آن پدید آمد. پنج گونه عمده از خطاطی هانجای کره ای وجود دارد که از خوشنویسی چینی مشتق شده اند.

1) جونسو
جونسو در لغت به معنی رسم الخط مهری می باشد. رسم الخط مهری به رسم الخط منظم شده اطلاق می شود. آن به خاطر یکنواختی ضخامت و فواصل خطوط عمودی، افقی و منحنی وار مورد ملاحظه قرار می گیرد. بنابراین آن غالبا برای مهرها و نشان ها مورد استفاده قرار می گیرد.

2) چوسو
چوسو به معنی رسم الخط شکسته یا چمنی می باشد. آن به خاطر ضربات تکی موثر قلمو مشهور است. دست خط بیش از اندازه شکسته برای بیشتر مردم قابل خواندن نیست زیرا حروف مختلف در زمانیکه با دست خط شکسته نوشته می شوند ممکن است به همدیگر شبیه به نظر برسند.

3) هه سو
هه سو معنی رسم الخط قطعه ای را می دهد. حروف رسم الخط قطعه ای اساسا در داخل یک فضای مربعی قرار می گیرند، در حالیکه هر حرف تقریبا نسبت ابعادی یکسانی را در برمیگرد. حروف چینی غالبا از این فونت بهره می جویند.

4) هِنگ سو
هِنگ سو به معنی رسم الخط نیمه شکسته می باشد. رسم الخط نیمه شکسته نوعی خط است که بین رسم الخط های قطعه ای و شکسته قرار می گیرد. آن برای بیشتر مردم قابل خواندن است و کاربردی تر بوده و کتابت آن سریع تر می باشد.

5) یه سو
یه سو معنی رسم الخط رسمی را می دهد. رسم الخط رسمی از گونه رسم الخط مهری توسعه یافته است. ظاهر آنها زاویه ای بوده و در مقایسه با رسم الخط مهری یا شکسته خوانایی به مراتب بیشتری دارند.

نتیجه گیری:
خَط و سپس خط خوش مشهور به هنر خوشنویسی هنر یا وسیله‌ای برای ثبت و نوشتن اندیشه‌ها با استفاده از نشانه‌ها است که به چشم آشنا باشد و دیده شود. در واقع، بشر از زمانی که خواست آنچه را می‌اندیشد نقش کند، به جهان خط و نگارش، گام نهاد. امروزه خط لاتین پر استفاده‌ترین و شناخته شده‌ترین خط در جهان است.

پیدایش خط در میان جوامع بشری آنقدر اهمیت دارد که آن را مبنای شروع تاریخ قرار داده‌اند و سرگذشت انسان پیش از اختراع خط را دوران «پیشا تاریخی» یا پیش از تاریخ می‌خوانند. در این میان، جوامع و تمدن‌های مختلف سعی کرده‌اند شیوه نگارش مختص به خود را داشته باشند و آن را با هنر درآمیزند که حاصلش خوشنویسی شد.

خط وسیله یا هنری است برای ثبت و نوشتن اندیشه‌ها با استفاده از نشانه‌ها. خواجه حافظ شیرازی میگوید: خط زبان دست است و حافظ افکار و آثار. بی تردید یکی از مهمترین و شاید شگفت انگیزترین ابداعات انسان در هزاره ی سوم پیش از میلاد ییدایش خط است و تاریخچه پیداش آن فرایند پیچیده ای دارد.

احتمالا اولین تلاش‌های بشر برای ثبت اسناد، نقاشیهای درون غارها بوده است، که دست کم بیست هزار سال قدمت دارند و ی نشانه‌های سفالی که ده هزار سال از عمر آن میگذرد. این کارها غالباً از نخستین ابداعات انسان‌ها در نوشتار به شمار می‌آیند، گرچه از دید زبان شناسان با توجه به تعریفی که از خط ارائه می‌دهند این نشانه‌ها داری ویژگی‌های یک نظام نوشتاری نیستند.
در آن زمان تلاش انسان برای یافتن نوشتار، مربوط به نگه داشتن محاسبه فعالیت های کشاورزی و دامداری بوده‌است. خط بر اساس نیازی اقتصادی و بازرگانی و حکومتی و ارتباط با ملل‌ها برای ثبت اموال معابد اختراع شد.

نوشتار، نخستین تلاش انسان برای ثبت دارایی خود نبود، زیرا پیش از خط و نوشتار استفاده از چوب خط، ژتونهای گلی، سنگی و موارد مشابه رواج داشت. این سیستم‌ها همچنان پس از اختراع خط نیز استفاده می شدند (مانند استفاده از چرتکه در عصر رایانه). 

حروف چینی در اوایل قرن‌های دوم و سوم میلادی به همراه گسترش بوداگرایی به کشور کره وارد شد. تحسین فرهنگ دودمان تانگ در دوره سیلای متحد و نیز در قرن هشتم میلادی ادامه یافت؛ در این قرن بود که کیم سانگ استاد خوشنویسی اهل کره مشهور شد و خطاطی‌های او را با کارهای وانگ ژی‌چی چینی مقایسه می‌کردند. چوئه چیون شاعر نیز به خاطر خوشنویسی‌هایش مشهور بوده و یکی از آثار او به صورت سنگ‌نوشته در هائوندائه در بوسان هنوز هم وجود دارد.

ابوالفضل رنجبران یک محقق و ‍‍ پژوهشگر تاریخ هنر ایران و جهان، طراح و گرافیست است که در زمینه تاریخ هنر ایران و جهان و به ویژه خطوط جهان اسلام و ایران فعالیت می‌کند. او عضو انجمن هنرهای تجسمی کشور و کانون هنرمندان ایرانی است و در چندین مسابقه ملی و بین‌المللی موفق به کسب مقام شده است.

وی همچنین به عنوان پژوهشگر تاریخ هنر ایران و جهان و مدرس هنر و مباحث زیباشناسی در حیطه گرافیک شناخته می‌شود و در معرفی خط در گرافیگ فعالیت داشته است. 

به طور خلاصه، ابوالفضل رنجبران یک هنرمند چندوجهی است که در زمینه طراحی، گرافیک و تاریخ هنر جهان و اسلام و تدریس مباحث هنری فعالیت می‌کند و به ویژه در زمینه خطوط کهن و تاریخی شناخته شده است. 

اطلاعات بیشتر در مورد ابوالفضل رنجبران:

• تحصیلات: فارغ‌التحصیل رشته گرافیک. 

• عضویت‌ها:

  • عضو انجمن هنرهای تجسمی کشور. 

  • عضو کانون هنرمندان ایرانی. 

  • عضو موسسه توسعه هنرهای تجسمی کشور. 

  • عضو کانون حمایت از هنرمندان کشور. 

• زمینه‌های فعالیت:

  • طراحی و گرافیک. 

  • پژوهش در تاریخ هنر (به ویژه خطوط کهن و تاریخی و اقلام سته و ششگانه). 

• افتخارات: کسب مقام در مسابقات ملی و بین‌المللی. 

• لذا ابوالفضل رنجبران طراح گرافیک، محقق و پژوهشگر تاریخ هنرایران و جهان، مدیر هنری، تایپوگرافیست، از هنرمندان برجستهٔ معاصرایرانی در حوزهٔ هنرهای تجسمی است. او فارغ‌التحصیل رشته گرافیک می‌باشد. وی متولد مهر ماه 1370 است.
   
  رنجبران در کنار فعالیتهای مختلف گرافیکی، سال‌ها به‌صورت حرفه‌ای در زمینهٔ تحقیق و پژوهش هنر تمدن‌های مختلف، به‌ویژه تاریخ هنر ایران، خاورمیانه و جهان، فعالیت داشته است، رنجبران در کارنامه آثار خود تعداد بی شماری از طراحی جلد کتاب و نشریات، و طراحی هویت بصری، طراحی پوسترهای بین المللی، و مسابقات مختلف در داخل و خارج از کشور را ثبت کرده‌است. او همچنین در حوزهٔ ارتباط تصویری، به‌عنوان یکی از چهره‌های شناخته‌شده و تاثیرگذار معرفی می‌شود.
  
  رنجبران از سال 1384 به‌صورت رسمی با هماهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن هنرهای تجسمی و موسسه توسعه هنری کشور در طراحی گرافیکی از جمله پوستر، نشان و لوگو، تبلیغاتِ محیطی، با تاکید به روش تایپوگرافی، حروف نگاری و استفاده از خطوط اسلامیِ فراموش شده و اقلام سته به ویژه خط کوفی آغاز به فعالیت کرد، آثار ایشان در نمایشگاه‌های مختلف و متعددی به نمایش درآمده و جوایز و تقدیرنامه‌هایی از سوی اساتید برجسته و مقامات کشوری را به همراه داشته‌ است.
  
  رنجبران در نمایشگاه‌ها و فستیوال‌های داخلی و خارجی بسیاری شرکت کرده‌است. و توانسته است جوایز و مقامات و تقدیرات بسیاری را از آن خود کند. رنجبران در طول چندین سال فعالیت هنری و پژوهشی، با خلق آثار بدیع توانسته به شیوه‌ای گرافیکی با درون‌مایه‌های ایرانی و اسلامی دست یابد و آن را به دنیا و کشورهای همجوار ایران معرفی کند.
   
  جوایز و افتخارات و شرکت در مسابقات ملی و بین‌المللی:
  رنجبران دارای چندین جایزه ملی و بین المللی و کسب دیپلم افتخار در مسابقات مختلف می‌باشد. که در طول چندین سال فعالیت هنری و تحقیقی و پژوهشی، توانسته است در مسابقات مختلفی حضور و شرکت یابد که این امر موجب تقدیرات متعددی توسط اساتید شاخص و مطرح هنری، از ابوالفضل رنجبران گردد. ایشان طراح چندین پوستر بین المللی می‌باشند.
   
  اساتید ابوالفضل رنجبران:
  رنجبران از محضر اساتید مطرحی همچون: استاد مسعود نجابتی، استاد عبدالرسول یاقوتی، استاد صداقت جباری، استاد سید حسن موسی زاده، استاد ناصر طاووسی، استاد ابوالفضل خزاعی بهرمند شده است. که در بین آثار وی رد پای تاثیر این اساتید به وضوح دیده می‌شود.
   
  تاثیر خانوادگی:
  رنجبران در فضای هنری و ادبی توسط پدر و اقوام مادری خود که از خطاطان زبر دست بوده، پرورش یافته است که این تاثیر موجب پیشرفت چشم گیر ایشان شده است. وی در گفتگوی خود با رسانه های هنری، به این امر که دوران کودکی میتواند تاثیر بسزای در نقش آینده اشخاص ایفا کند، اشاره پر رنگی دارد.
   
  رنجبران و جمهوری سِنگال:
  رنجبران در نمایشگاه آثار قرآنی خود در جمهوری سِنگال، شهر داکار با حضور سفیر محترم جمهوری اسلامی ایران، و نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه در سنگال توانست، آثار زیبای حدیثی و قرآنی که با تاکید بر خطوط ششگانه یا اقلام سته و خطوط فراموش شده اسلامی که از آن‌ها به‌عنوان خطوط اصول هم نام برده می‌شود بهره ببرد، وی توانست این خطوط اصلی در خوشنویسی که در تمامی کشورهای اسلامی از جمله ایران، روزی رواج داشته‌اند اما این خطوط به باد فراموشی سپرده شده اند را دوباره زنده کند و مورد استقبال بی نظیر همگان در داخل و خارج از ایران قرار بگیرد. ابوالفضل رنجبران خوشنویس، طراح گرافیک و مدیر هنری معاصر است که آثار قرآنی و حدیثی متعددی خلق کرده است، از جمله تابلوهای قرآنی و حدیثی که در نمایشگاه‌های مختلف از جمله در سنگال به نمایش درآمدند. آثار او که به شیوه‌ای گرافیکی با درون‌مایه‌های ایرانی و اسلامی است و گلچینی از فعالیت‌های هنری و قرآنی‌اش را شامل می‌شود، به ویژه در ماه مبارک رمضان در کشورهای اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. رنجبران در طول چندین سال فعالیت هنری و پژوهشی، با خلق آثار بدیع توانسته به شیوه‌ای گرافیکی با درون‌مایه‌های ایرانی و اسلامی دست یابد و آن را به دنیا و کشورهای همسایه ایران معرفی کند.
   
  بهرگیری از خطوط فراموش شده اسلامی:
  نمایشگاه سنگال، در مراسمی با حضور، سفیر جمهوری اسلامی و نمایندگان فرهنگی ایران و دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه ویژه سنگال، مجموعه‌ای از آثار قرآنی و حدیثی ابوالفضل رنجبران در داکار، پایتخت سنگال به نمایش درآمد، که مورد استقبال علاقه‌مندان به قرآن کریم قرار گرفت. رنجبران آثار هنری قرآنی و حدیثی خلق کرده است که در قالب تابلوهای خوشنویسی از خطوط رایج در جهان اسلام، من جمله خط کوفی، خط محقق، ریحان، ثلث، رقاع، توقیع، نسخ، نستعلیق، شکسته نستعلیق ارائه شده‌اند. آثار قرآنی ایشان شامل مضامین و حکمت‌های قرآنی است که در قالب طراحی پوستر و تابلوهای هنری به نمایش درآمده‌اند. محتوای آثار او، به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان، توجه ویژه‌ای به جنبه‌های قرآنی و معنوی در داخل و خارج از کشور را به همراه داشته است.
   
  گستره فرهنگی:
  نمایش آثار وی در خارج از ایران، مانند کشور سنگال، بخشی از فعالیت‌های فرهنگی هنری برای گسترش فرهنگ قرآنی در سطح بین‌المللی است. ابوالفضل رنجبران آثار قرآنی و حدیثی خود را در ماه مبارک رمضان در شهر داکار، پایتخت جمهوری سنگال به نمایش گذاشته است. این نمایشگاه با حضور سفیر جمهوری اسلامی ایران و نماینده جامعه‌المصطفی العالمیه در سنگال برگزار شده است. وی عضو انجمن هنرهای تجسمی کشور، عضو کانون هنرمندان ایرانی و عضو موسسه توسعه هنرهای تجسمی است.
   
  نگاه هنری ابوالفضل رنجبران:
  خوشنویسی اسلامی، به‌عنوان شریف‌ترین و قدسی‌ترین هنرِ جهان اسلام، بیش از هر هنر تجسمی دیگری با رویکردهای عرفانی و حِکمی همراه بوده و در غالب ویژگی‌های شکلی و محتوایی خود آینه‌دار نمادها و آموزه‌های عرفانی و نفوذ اجتماعی عرفا است؛ نگاه باطنی و قبول تقدّس و معنویت برای حروف و کلمات در این هنر قدسی که بیش از همه متأثر از رویکردهای عرفا به مسئله حروف است، بخش مهمّی از پیوند میان خوشنویسی و عرفان اسلامی را رقم زده است. خوشنویسی وخطاطی یکی از هنرهای اصیل کشور ایران و جهان اسلام است که از گذشته های دور تا به امروز طرفداران بسیار زیادی داشته است. با وجود آن که خوشنویسی تقریبا در تمامی فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد و از آن استفاده می‌شود، ولی در مشرق زمین و به ویژه کشورهای اسلامی و ایران یکی از زیباترین هنرهای بصری محسوب می‌شود.