خلاقیت آزادانه ذهن در خوشنویسی

خلاقیت آزادانه ذهن در خوشنویسی
نمونه‌هایی از خطاطی های پدیدآمده که حدود و ضابطه‌ای برای آن نیست و بستگی با خلاقیت آزادانه ذهن هنرمند دارد و از این رو میدان وسیعی برای این قسم تفنن باز است و هر خطی را که از باب تفنن بوده و خالی از لطافت هنری نباشد را خلاقیت آزادانه ذهن در خوشنویسی می‌نامند.
مانند:
1) قطعاتی در شکل‌های مختلف و قالب‌های گوناگون از انسان و حیوان و پرنده و درخت و گل و برگ و زورق و ظروف و غیره درآمده است.

2) خط سایه‌دار که تقریباً نوعی مثنی است و خط مجنونی(نوعی توأمان که معرفی شد)، و خطّ ناخُنی، و جوهرنشان(مُرصع) و همراه با نقاشی و تزئین، و شجری مورّق، و چپ نویسی و حکّاکی و غیره.

صنعت حکاکی و مهرسازی که توام با تفنن در خطوط دیده شده یکی از صنایع قدیم است که ملل باستانی بدان دست زده‌اند.

در ایران این صنعت به دوران اسلامی رسیده و رواج کامل داشته است هم اکنون مهرهایی از زمان صفویه و اوایل قاجاریه در دست است که خطوط ثلث و  رقاع و طغرا و تفننی و یا نستعلیق بر روی عقیق حک شده و از نظر حکاکی و خط کم نظیر یا بی‌نظیر و گرانبها است.

و اما چپ نویسی بعضی از خطاطان برای اظهار تسلط و تفنن از طرف چپ عبارتی را چپ نویسی کردند و این ورزیدگی برای حکاکی و مهرسازی و خط مثنی می‌تواند وجهی داشته باشد.
3) خطوطی که امروز به نام کوبیسم معروف شده و به هیچ وجه تحت قاعده و اصول نیست گاهی شباهت به خطوط بنایی و رسم هندسی دارد و گاهی نظیر حروف لاتین و یا اشکال مختلف دیگر می‌باشد و این گونه خطوط را که توأم با نقاشی جدید است بیشتر نقاشان و تابلو سازان به کار می‌برند و اکثر خالی از هنر خطاطی و لطافت و ظرافت است.

باید خاطر نشان کرد که خطوط تفننی فقط نمونه‌هایی که به آن اشاره شده را شامل نمی‌شود بلکه ممکن است نمونه‌های متنوع دیگری از خطوط تفننی نیز وجود داشته باشد و در این مقاله تلاش شده مهم‌ترین این خطوط بررسی و استخراج گردد. یکی از شیوه‌هایی که در منابع از آن به عنوان خطوط تفننی یاد شده سیاه‌مشق است.

با این حال نگارنده معتقد است با توجه به این که سیاه‌مشق نخست با هدف تمرین خوشنویسان بوجود آمده و سپس به مرور بر ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه آن به عنوان هنر اصیل و فاخر خوشنویسی تأکید شده به‌شکلی که خود مجرداً یک قالب هنری محسوب می‌­شود، بهتر است از توضیح آن در مقاله حاضر پرهیز نموده تا در مقاله­ دیگر مفصلا درباره این شیوه فاخر خوشنویسی تحقیق شود.

بهترین اقسام تفننی قطعاتی است که خطاط ماهر متفنن از چند نوع خط در یک صفحه به وجود آورده است.

در این میان استادان خوشنویس بسیاری بودند که در نوشتن انواع و اقسام خطوط متداول عصر دست داشته و همه آنها را استادانه نوشته‌اند.

و فعالیت و توسعه ذهن و نیروی دست آنان در خور تمجید و ستایش و سزاوار پرداختن به آنان در مباحث جداگانه است.

هرچند که گفته‌اند: ذی فنّ به جهان ز ذی فنون به  اما این بیان هم پسندیده است:
ز لذات عالم بر اهــــل حــــــال
مدان هیچ لذت چون کسب کمـال
مُقررّ بَرِ هر هـــــــــنر پرور است
که کامل‌تر است آنکه جامع‌تر است

ابوالفضل رنجبران یک محقق و ‍‍ پژوهشگر تاریخ هنر ایران و جهان، طراح و گرافیست است که در زمینه تاریخ هنر ایران و جهان و به ویژه خطوط جهان اسلام و ایران فعالیت می‌کند. او عضو انجمن هنرهای تجسمی کشور و کانون هنرمندان ایرانی است و در چندین مسابقه ملی و بین‌المللی موفق به کسب مقام شده است.

وی همچنین به عنوان پژوهشگر تاریخ هنر ایران و جهان و مدرس هنر و مباحث زیباشناسی در حیطه گرافیک شناخته می‌شود و در معرفی خط در گرافیگ فعالیت داشته است. 

به طور خلاصه، ابوالفضل رنجبران یک هنرمند چندوجهی است که در زمینه طراحی، گرافیک و تاریخ هنر جهان و اسلام و تدریس مباحث هنری فعالیت می‌کند و به ویژه در زمینه خطوط کهن و تاریخی شناخته شده است. 

اطلاعات بیشتر در مورد ابوالفضل رنجبران:

• تحصیلات: فارغ‌التحصیل رشته گرافیک. 

• عضویت‌ها:

  • عضو انجمن هنرهای تجسمی کشور. 

  • عضو کانون هنرمندان ایرانی. 

  • عضو موسسه توسعه هنرهای تجسمی کشور. 

  • عضو کانون حمایت از هنرمندان کشور. 

• زمینه‌های فعالیت:

  • طراحی و گرافیک. 

  • پژوهش در تاریخ هنر (به ویژه خطوط کهن و تاریخی و اقلام سته و ششگانه). 

• افتخارات: کسب مقام در مسابقات ملی و بین‌المللی. 

• لذا ابوالفضل رنجبران طراح گرافیک، محقق و پژوهشگر تاریخ هنرایران و جهان، مدیر هنری، تایپوگرافیست، از هنرمندان برجستهٔ معاصرایرانی در حوزهٔ هنرهای تجسمی است. او فارغ‌التحصیل رشته گرافیک می‌باشد. وی متولد مهر ماه 1370 است.
   
  رنجبران در کنار فعالیتهای مختلف گرافیکی، سال‌ها به‌صورت حرفه‌ای در زمینهٔ تحقیق و پژوهش هنر تمدن‌های مختلف، به‌ویژه تاریخ هنر ایران، خاورمیانه و جهان، فعالیت داشته است، رنجبران در کارنامه آثار خود تعداد بی شماری از طراحی جلد کتاب و نشریات، و طراحی هویت بصری، طراحی پوسترهای بین المللی، و مسابقات مختلف در داخل و خارج از کشور را ثبت کرده‌است. او همچنین در حوزهٔ ارتباط تصویری، به‌عنوان یکی از چهره‌های شناخته‌شده و تاثیرگذار معرفی می‌شود.
  
  رنجبران از سال 1384 به‌صورت رسمی با هماهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن هنرهای تجسمی و موسسه توسعه هنری کشور در طراحی گرافیکی از جمله پوستر، نشان و لوگو، تبلیغاتِ محیطی، با تاکید به روش تایپوگرافی، حروف نگاری و استفاده از خطوط اسلامیِ فراموش شده و اقلام سته به ویژه خط کوفی آغاز به فعالیت کرد، آثار ایشان در نمایشگاه‌های مختلف و متعددی به نمایش درآمده و جوایز و تقدیرنامه‌هایی از سوی اساتید برجسته و مقامات کشوری را به همراه داشته‌ است.
  
  رنجبران در نمایشگاه‌ها و فستیوال‌های داخلی و خارجی بسیاری شرکت کرده‌است. و توانسته است جوایز و مقامات و تقدیرات بسیاری را از آن خود کند. رنجبران در طول چندین سال فعالیت هنری و پژوهشی، با خلق آثار بدیع توانسته به شیوه‌ای گرافیکی با درون‌مایه‌های ایرانی و اسلامی دست یابد و آن را به دنیا و کشورهای همجوار ایران معرفی کند.
   
  جوایز و افتخارات و شرکت در مسابقات ملی و بین‌المللی:
  رنجبران دارای چندین جایزه ملی و بین المللی و کسب دیپلم افتخار در مسابقات مختلف می‌باشد. که در طول چندین سال فعالیت هنری و تحقیقی و پژوهشی، توانسته است در مسابقات مختلفی حضور و شرکت یابد که این امر موجب تقدیرات متعددی توسط اساتید شاخص و مطرح هنری، از ابوالفضل رنجبران گردد. ایشان طراح چندین پوستر بین المللی می‌باشند.
   
  اساتید ابوالفضل رنجبران:
  رنجبران از محضر اساتید مطرحی همچون: استاد مسعود نجابتی، استاد عبدالرسول یاقوتی، استاد صداقت جباری، استاد سید حسن موسی زاده، استاد ناصر طاووسی، استاد ابوالفضل خزاعی بهرمند شده است. که در بین آثار وی رد پای تاثیر این اساتید به وضوح دیده می‌شود.
   
  تاثیر خانوادگی:
  رنجبران در فضای هنری و ادبی توسط پدر و اقوام مادری خود که از خطاطان زبر دست بوده، پرورش یافته است که این تاثیر موجب پیشرفت چشم گیر ایشان شده است. وی در گفتگوی خود با رسانه های هنری، به این امر که دوران کودکی میتواند تاثیر بسزای در نقش آینده اشخاص ایفا کند، اشاره پر رنگی دارد.
   
  رنجبران و جمهوری سِنگال:
  رنجبران در نمایشگاه آثار قرآنی خود در جمهوری سِنگال، شهر داکار با حضور سفیر محترم جمهوری اسلامی ایران، و نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه در سنگال توانست، آثار زیبای حدیثی و قرآنی که با تاکید بر خطوط ششگانه یا اقلام سته و خطوط فراموش شده اسلامی که از آن‌ها به‌عنوان خطوط اصول هم نام برده می‌شود بهره ببرد، وی توانست این خطوط اصلی در خوشنویسی که در تمامی کشورهای اسلامی از جمله ایران، روزی رواج داشته‌اند اما این خطوط به باد فراموشی سپرده شده اند را دوباره زنده کند و مورد استقبال بی نظیر همگان در داخل و خارج از ایران قرار بگیرد. ابوالفضل رنجبران خوشنویس، طراح گرافیک و مدیر هنری معاصر است که آثار قرآنی و حدیثی متعددی خلق کرده است، از جمله تابلوهای قرآنی و حدیثی که در نمایشگاه‌های مختلف از جمله در سنگال به نمایش درآمدند. آثار او که به شیوه‌ای گرافیکی با درون‌مایه‌های ایرانی و اسلامی است و گلچینی از فعالیت‌های هنری و قرآنی‌اش را شامل می‌شود، به ویژه در ماه مبارک رمضان در کشورهای اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. رنجبران در طول چندین سال فعالیت هنری و پژوهشی، با خلق آثار بدیع توانسته به شیوه‌ای گرافیکی با درون‌مایه‌های ایرانی و اسلامی دست یابد و آن را به دنیا و کشورهای همسایه ایران معرفی کند.
   
  بهرگیری از خطوط فراموش شده اسلامی:
  نمایشگاه سنگال، در مراسمی با حضور، سفیر جمهوری اسلامی و نمایندگان فرهنگی ایران و دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه ویژه سنگال، مجموعه‌ای از آثار قرآنی و حدیثی ابوالفضل رنجبران در داکار، پایتخت سنگال به نمایش درآمد، که مورد استقبال علاقه‌مندان به قرآن کریم قرار گرفت. رنجبران آثار هنری قرآنی و حدیثی خلق کرده است که در قالب تابلوهای خوشنویسی از خطوط رایج در جهان اسلام، من جمله خط کوفی، خط محقق، ریحان، ثلث، رقاع، توقیع، نسخ، نستعلیق، شکسته نستعلیق ارائه شده‌اند. آثار قرآنی ایشان شامل مضامین و حکمت‌های قرآنی است که در قالب طراحی پوستر و تابلوهای هنری به نمایش درآمده‌اند. محتوای آثار او، به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان، توجه ویژه‌ای به جنبه‌های قرآنی و معنوی در داخل و خارج از کشور را به همراه داشته است.
   
  گستره فرهنگی:
  نمایش آثار وی در خارج از ایران، مانند کشور سنگال، بخشی از فعالیت‌های فرهنگی هنری برای گسترش فرهنگ قرآنی در سطح بین‌المللی است. ابوالفضل رنجبران آثار قرآنی و حدیثی خود را در ماه مبارک رمضان در شهر داکار، پایتخت جمهوری سنگال به نمایش گذاشته است. این نمایشگاه با حضور سفیر جمهوری اسلامی ایران و نماینده جامعه‌المصطفی العالمیه در سنگال برگزار شده است. وی عضو انجمن هنرهای تجسمی کشور، عضو کانون هنرمندان ایرانی و عضو موسسه توسعه هنرهای تجسمی است.
   
  نگاه هنری ابوالفضل رنجبران:
  خوشنویسی اسلامی، به‌عنوان شریف‌ترین و قدسی‌ترین هنرِ جهان اسلام، بیش از هر هنر تجسمی دیگری با رویکردهای عرفانی و حِکمی همراه بوده و در غالب ویژگی‌های شکلی و محتوایی خود آینه‌دار نمادها و آموزه‌های عرفانی و نفوذ اجتماعی عرفا است؛ نگاه باطنی و قبول تقدّس و معنویت برای حروف و کلمات در این هنر قدسی که بیش از همه متأثر از رویکردهای عرفا به مسئله حروف است، بخش مهمّی از پیوند میان خوشنویسی و عرفان اسلامی را رقم زده است. خوشنویسی وخطاطی یکی از هنرهای اصیل کشور ایران و جهان اسلام است که از گذشته های دور تا به امروز طرفداران بسیار زیادی داشته است. با وجود آن که خوشنویسی تقریبا در تمامی فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد و از آن استفاده می‌شود، ولی در مشرق زمین و به ویژه کشورهای اسلامی و ایران یکی از زیباترین هنرهای بصری محسوب می‌شود.

🔸جهت مطالعه بیشتر این مبحث به پرتال فرهنگی راسخون مراجعه فرمایید...🔸