پوستر جشن جهانی نوروز ابوالفضل رنجبران

طراح پوستر: ابوالفضل رنجبران

معرفی هنرمند: ابـوالفضــل رنجـبـــران، کارشناس هنری های تجسمی، مدیر هنری، طراح گرافیک، کسب مقامات اول در مسابقات بین المللی، کسب چندین دیپلم افتخار کشوری، عضو انجمن هنرهای تجسمی کشور و...

یا مقلب قلب ما در دست توست

یا محول حال ما سرمست توست

کن تو تدبیری که در لیل و نهار

حال قلب ما شود همچون بهار

یا مقلب قلب ما را شاد کن

یا مدبر خانه ها آباد کن

یا محول احسن الحالی نما

قلب ها را از بدی خالی نما

دعای سال تحویل از کجا آمده است؟

در قرآن و کتاب دعا آیه و دعایی برای تحویل سال نازل نشده است اما در روایات آمده است که نوروز، سمبل تغییر و تحول است. در ادامه به اینکه دعای تحویل سال از کجا آمده است، می پردازیم.

یکی از آیین های ویژه هنگام گردش سال شمسی، خواندن دعای معروف «یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر اللیل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الا أحسن الحال» است.

دعای تحویل سال در کدام سوره قرآن است ؟

در کتاب‌های مشهور ادعیه همچون «اقبال الا‌عمال» سید‌ابن‌طاووس و «مصباح المتهجد» شیخ طوسی اشاره‌‌ای به دعای تحویل سال نگردیده و این نشان می‌دهد چه در منابع اهل سنت و چه در منابع تشیع، سند روایی مورد اعتماد برای آن موجود نیست.

اما علامه محمد باقر مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱ه.ق) در کتاب «زادالمعاد» در خصوص این دعا نقل کرده است که در کتب غیر مشهور هگ روایت کرده اند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید: یا مقلب القلوب والابصار یا مدبر اللیل و النهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال، بعضی ذکر کرده‌اند، این دعا 366 مرتبه گفته شود.

بنابراین با توجه به این گزارش، دعای تحویل سال در دوره صفویه مرسوم و معمول بوده است.

عبارت «مقلب القلوب و الابصار» با این مفهوم در قرآن سابقه ندارد و منظور از عبارت « … یوما تتقلب فیه القلوب و الابصار » نیز که یک بار در قرآن سوره نور آیه ی 37 آمده، منظور روز قیامت است و ارتباط مستقیمی به تحویل سال ندارد؛ البته در بعضی متون دینی دگرگونی طبیعت در فصول سال و زنده شدن طبیعت را به قیامت تشبیه کرده اند.

عبارت «یا مقلب القلوب و الابصار» در برخی احادیث که در مورد اذکار نوافل است آمده است، از جمله در کتاب إعلام الورى بأعلام الهدی شیخ طبرسی ، (ص 432)، با عبارت «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِک.» و نیز در مصباح المتهجد شیخ طوسی، (ص 132) در روایتی که مرحوم صدوق در «کمال الدین» (ص 353) از قول امام صادق علیه السلام آورده است.

ترکیب‌های مورد استفاده در دعای تحویل سال، ترکیب های بسیار آشنا و پر تکرار نیستند، اما برخی از بخش ها آن را در جا‌های مختلف شنیده ایم. به عنوان مثال در بخشی از دعای تحویل سال خداوند را با عنوان "یا مقلب القلوب والابصار" صدا می زنیم و این عبارت هم در قرآن و هم در حدیث به شکل های مختلفی ذکر شده است.

دعای تحویل سال در قرآن

خداوند کریم در یکی از سوره ها زیبای قرآن به نام سوره ی نور در آیه 37 می فرمایند:

«رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إیتاءِ الزَّکاةِ یخافُونَ یوْماً تَتَقَلَّبُ فیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ»

«مردانی که هیچ تجارت و خرید و فروشی آن ها را از یاد خدا و برپا کردن نماز و پرداختن زکات مشغول نمی کند، آن ها از روزی می ترسند که دل ها و دیده ها در آن پریشان و دگرگون است.»

“یوْماً تَتَقَلَّبُ فیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ “ که در دعای تحویل سال نیز به مفهوم آن اشاره می کنیم در این آیه همان روز قیامت است اما در لحظه تحویل سال ما از خداوند می خواهیم که در همین لحظه که لحظه تغییر سال و پشت سر گذاشتن 365 روز حادثه و خاطره و تجربه است، قلب و دیده هایمان را به بهترین شکل ممکن تغییر دهد.

همچنین در ذکر‌های مخصوص نماز‌های نافله نیز عبارتی آشنا می‌بینیم که خداوند را با آن صدا می زند:

«یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِک.»

«ای تغییر دهنده دل‌ها و دیده‌ها قلب و دل من را بر دین خودت پایدار کن.»

در کل با جست و جو در میان احادیث و بررسی دقیق تر عبارات می توان دید که در ادعیه مختلف، خداوند منشأ اصلی تغییر و تحول در دل ها و دیده هاست و به بهانه ها مختلف از خداوند درخواستی در همین زمینه انجام می شود. البته که صاحب قلب ها و دل ها بهترین کسی است که می تواند برای همه ما پایداری در دین را به ارمغان بیاورد و حال خوب دل هایمان را تضمین کند.

در کتاب اقبال الاعمال اثر سید بن طاووس نیز عبارتی است نظیر دعای تحویل سال که از این قرار است:

«سبحان مقلب القلوب والأبصار، سبحان مقلب اللیل والنهار»

«پاک و منزه است تغییر دهنده دل ها و دیده ها، پاک منزه است تغییر دهنده شب و روز»

سالیان سال است که ایرانیان با توجه به آرمان های اسلامی و حفظ سنت های زیبای نوروزی و باستانی ایران در لحظه تحویل سال، خداوند را مسبب تمام تغییرات در اوضاع و احوال دنیا و طبیعت می دانند و او را که پاک و منزه است به یاری می طلبند تا در این ساعت های زیبا و پر شور تحویل سال تغییری بزرگ در قلب ها حاصل کند.

یکی دیگر از بخش های دعا تحویل سال که نمونه مشابه در آیات قرآنی دارد عبارت «یا مدبر الیل و النهار» است. این بخش از دعای تحویل سال نیز عیناً در قرآن یا روایات و ادعیه معتبر تکرار نشده، اما مضامینی شبیه به آن در منابع اصیل و معتبر دیده می شود. خداوند کریم در قرآن و در سوره مزمل آیه 20 می فرمایند:

«وَ اللّهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ»

این شباهت مضامین دعای تحویل سال با ادعیه معتبر و آیات قرآنی نشان از این است که اگرچه کلمات دعای تحویل سال دقیقاً کلماتی نیستند که از دهان معصومین (ع) بیرون آمده باشند، اما بدون شک هیچ منافاتی با معارف اسلامی و سخنان نورانی معصومین ندارد و قرائت این دعا در هنگام تحویل سال نه تنها اشکالی ندارد بلکه بسیار پسندیده و مبارک است.

خواص ذکر یا مقلب القلوب والابصار

هر کس در روز چهار شنبه شروع کند تا ده روز که آخر آن جمعه باشد و هر روز صد بار با حضور قلب و طهارت بدن این دعا را بخواند حاجتش برآورده شود.

(( بسم الله الرحمن الرحیم، یا مُفَتِّحَ الاَبواب و یا مُقَلِّبً القُلوبِ و الاَبصارِ و یا دلیلَ المُتَحَیِّرینَ و یا غیاثَ المُستَغیثین، تَوَکَّلتُ عَلَیکَ یا رَبِّ وَاقضِ حاجَتی و اکفِ مُهِمّی، و لا حولَ و لا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ العَلیِ العَظیم، و صلی الله علی محمد و آل محمد و آلِهِ اَجمَعین ))

هفت‌سین قرآنی

یکی از کارهای ایرانیان برای استقبال از سال جدید «سفره هفت‌سین» است که بطور معمول ساعاتی پیش از تحویل سال نو گسترده شده و سیزدهم فروردین جمع می‌شود.

اما در کنار این سفره، برخی خانواده‌ها به سفره هفت‌سین قرآنی نیز اعتقاد خاصی دارند.

هفت‌سین قرآنی را با آب و زعفران در یک بشقاب نوشته و سر سفره هفت سین قرار می‌دهند و بعد از تحویل سال کمی آب روی آن ریخته و می‌نوشند و سلامتی و حاجات خود را از خدای خوب و مهربان درخواست می‌کنند. نوشیدن این هفت‌سین برای شفای بیماران توصیه شده است.

اما هفت سین قرآنی هفت آیه‌ای از قرآن است که با سلام شروع شده است:

1- سلامٌ قولاً مِن رَبِّ رحیم.( یس/58)
" از جانب پروردگار ی مهربان به آنان سلام گفته می‌شود."

این ندای روح افزا و نشاط بخش و مملو از مهر و محبت خدا، چنان روح انسان را در خود غرق می‌کند و به او لذت، شادی و معنویت می‌بخشد، که با هیچ نعمتی برابر نیست، آری شنیدن ندای محبوب، ندایی آمیخته با محبت و آکنده از لطف، سرتا پای بهشتیان را غرق سرور می‌کند، که یک لحظه آن بر تمام دنیا و آنچه در آن است برتری دارد.

از پیامبر اکرم (ص) روایت شده: " در همان حال که بهشتیان غرق در نعمت‌های بهشتی هستند نوری بر بالای سرایشان آشکار می‌شود؛ نور لطف خداوند که بر آنها پرتو افکنده است.

پس ندایی بر می‌خیزد که "سلام بر شما ای بهشتیان"، نظر لطف خداوند چنان بهشتیان را مجذوب می‌کند که از همه چیز جز او غافل می‌شوند، و همه نعمت‌های بهشتی را در آن حال به دست فراموشی می‌سپارند.

2- سلامٌ علی نوح ٍ فی العالمین. ( صافات /79)
" درود بر نوح در میان جهانیان."

چه افتخاری از این برتر و بالاتر که خداوند بر حضرت نوح (ع) سلام می‌فرستد، سلامی که در میان جهان و جهانیان باقی می‌ماند و تا دامنه قیامت گسترده می‌شود، سلام خدا توأم با ثناء جمیل و ذکر خیر بندگانش در قرآن کریم؛ کمتر سلامی به این گستردگی و وسعت درباره کسی دیده می‌شود، به خصوص اینکه لفظ " العالمین" معنی وسیعی دارد که نه تنها همه انسان‌ها، بلکه عوالم فرشتگان و ملکوتیان را نیز در برمی‌گیرد.

3- سلامٌ علی اِبراهیم . ( صافات/109)
" درود بر ابراهیم."

در آیات پیش از این آیه، به چگونگی بشارت دادن فرزندی بردبار و پراستقامت بر حضرت ابراهیم، و جریان دستور ذبح اسماعیل - فرزند ایشان - و تسلیم بودن هر دوی آنها بر این امر به میان آمده است که پس از یاد آوری این قضایا، خداوند می‌فرماید: سلام بر ابراهیم آن بنده مخلص و پاک باد.

4- سلامُ عَلی موُسی و هارون . (صافات/120)
" درود بر موسی و هارون."

در آیات پیش از این آیه، خداوند ضمن آیاتی، جریانات حضرت موسی و هارون را نقل می‌فرماید:

- ما این دو برادر و قوم آنها را از اندوه بزرگ رهایی بخشیدیم. ( صافات/115)

- ما آنها را یاری کردیم تا آنها بر دشمنان نیرومند خود پیروز شدند. ( صافات/116)

- ما به آن دو، کتاب آشکار دادیم. ( صافات/117)

- ما آن دو را به راه راست هدایت نمودیم. ( صافات/118)

- ما ذکر و یاد خیر آنها را در اقوام بعد باقی و برقرار ساختیم. ( صافات /119)

و بعد از یادآوری موارد فوق خداوند بر آن دو سلام می‌رساند.

سلامی از ناحیه پرودگار بزرگ و مهربان.

سلامی که رمز سلامت در دین و ایمان در اعتقاد و مکتب، و در خط و مذهب است.

سلامی که بیانگر نجات و امنیت از مجازات و عذاب این جهان و آن جهان است.

5- سلامُ علی آلِ یاسین . ( صافات/130)
" درود بر پیروان الیاس"

خداوند می‌فرماید: ما نام نیک الیاس را در میان امت‌های بعد جاودان کردیم.( صافات /129)

امت‌های دیگر، زحمات این انبیاء بزرگ ( الیاس و سلاله او ) را که در پاسداری خط توحید، و آبیاری بذر ایمان منتهای تلاش و کوشش را به عمل آوردند، هرگز فراموش نخواهند کرد، و تا دنیا برقرار است یاد و مکتب این بزرگ مردان فداکار زنده و جاویدان است.

تعبیر به " ال یاسین" به جای" الیاس" یا به خاطر این است که ال یاسین لغتی در واژه " الیاس" بوده و هر دو به یک معنی است، و یا اشاره به الیاس و پیروان او است که به صورت جمعی آمده است.

6- سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ(رعد/24)
سلام بر شما به خاطر آن همه شکیبایی که ورزیده اید سرای آخرت چه سرایی نیکوست

7- سلامُ هیَ حتّی مَطلَعِ الفَجر. ( قدر/5)
" آن شب تا دم صبح، صلح و سلام است . "

این آیه، در توصیف شب قدر است. آن شبی است که قرآن در آن نازل شده و عبادت و احیاء آن معادل هزار ماه است، خیرات و برکات الهی در آن شب نازل می‌شود و رحمت خاص الهی شامل بندگان می‌گردد و فرشتگان و روح در آن شب نازل می‌گردند.

طراح پوستر: ابوالفضل رنجبران
منبع:isna.ir و بیتوته