نقدی بر کتاب «تمرین‌هایی برای هنرمندان یاغی»

نقدی بر کتاب «تمرین‌هایی برای هنرمندان یاغی»
تجربه‌ای مرزی، میان بدن و سیاست

برای مخاطبی که با متدهای اجرایی پنا و سیفوئنتس آشنایی دارد، روشن است که کتاب نه صرفاً یک راهنمای تمرین، بلکه مانیفستی‌ست برای شکستن ساختارهای مسلط در هنر معاصر. نقطه قوت اصلی این مجموعه، صراحت در مواجهه با بدن، مرز، زبان، و هویت است؛ و اینکه چطور از دل تمرین‌های فیزیکی، گفت‌وگویی پیچیده میان فرم و ایدئولوژی شکل می‌گیرد.
بسیاری از تمرین‌ها، نه برای آماده‌سازی صحنه بلکه برای ازبین‌بردن امن‌ترین ناحیه‌های بدن و ذهن طراحی شده‌اند. همین رویکرد، اجراگر را وادار به بازتعریف رابطه‌اش با تماشاچی، فضا، و حتی خودِ تمرین می‌کند. تمرین‌هایی مانند «بدن مهاجر» یا «اجرای بدون نقش» با وجود سادگی در طرح، پیچیدگی‌های عمیق در اجرا دارند و نیاز به درک فیزیکی-روانی عمیقی از خود و جمع دارند.
در سطح اجرا، آنچه کتاب را متمایز می‌کند، بی‌پروایی‌ست: نه به قصد شوک، بلکه در مسیر آشکارسازی لایه‌هایی از بدن و سیاست که معمولاً در پنهان‌کاری اجرا دفن می‌شوند. تمرین‌ها بیش از آن‌که به تکنیک وفادار باشند، دعوتی‌اند به فروپاشی ساختار؛ ساختارهایی که اغلب خودِ هنر، ناخواسته بازتولیدشان می‌کند.
با این‌حال، کتاب گاهی در مرز انتزاع بیش از حد قرار می‌گیرد. برای هنرمندانی که دنبال دستورالعمل دقیق هستند، برخی بخش‌ها نیاز به ترجمه‌ی عملی‌تری دارند. همچنین نبود بافت محلی در برخی تمرین‌ها می‌تواند اجراگر غیرغربی را دچار فاصله‌ی زیباشناختی کند، مگر آن‌که آگاهانه به بومی‌سازی آن‌ها بپردازد.
در مجموع، این اثر را باید نه یک کتاب بلکه یک تجربه زیسته دانست. کتابی که اگر واقعاً در بدن و فکر هنرمند جای بگیرد، می‌تواند اجرا را به یک اعتراض زیباشناختی بدل کند.

نوشته سعید رهنما