با تفکیک نمی‌توان دانشگاه و جامعه را مصون نگه داشت

این مطلب در شماره ی دوم مجله ی دانشجویی «مداد» در مهر و آبان 1389 (پرونده‌ی «تفکیک جنسیتی») چاپ شد. نشریه ی مداد به صاحب امتیازی، مدیر مسئولی و سردبیری امیرحسین مجیری در دانشگاه صنعتی اصفهان منتشر می شد. نوشته های چاپ شده، لزومن نظر نشریه و عواملش نبودند. همچنین نویسنده ی این مطلب ممکن است بعدن نظر متفاوتی پیدا کرده باشد.

مصاحبه کننده: سید محمد میر

مصاحبه ی زیر، مصاحبه ای است درباره ی تاثیر تفکیک جنسیتی بر تدریس استاد و وضعیت آموزشی دانشجویان. با یکی از اساتید دانشکده ی مهندسی شیمی دانشگاه. استاد نخواست نامش گفته شود. ایشان به شکل کتبی به ما پاسخ داد.

1- به نظر برخی «تفکیک جنسیتی دانشجویان» موجب عدم آماده شدن آن‌ها برای زندگی در جامعه، محيط كار و... می‌شود. اين نظر را چگونه ارزيابی می‌كنيد؟

به نظر این‌جانب بهتر است در ابتدا تعریفی از رسالت و مسئولیت دانشگاه و شرایط مناسب برای انجام آن رسالت داشته باشم و سپس به پاسخ این پرسش بپردازم.

در اوایل انقلاب دانشگاه را کارخانه انسان سازی معرفی نمودند و رسالت دانشگاه را پرورش انسانی آگاه به وظایف انسانی، عرفی، اجتماعي و شهروندي، ملزم به رعايت قانون و دارای قدرت سازگاری و تعامل با خود و با جامعه که برای زندگی اجتماعی آماده باشد.

از هفتاد و شش سال پیش تاکنون دانشگاه و دانشگاهیان مسئوليت تربیت نیروی کارشناسی در رشته‌های فنی، مهندسی، پزشکی و دیگر رشته‌ها را بر عهده دارند. این نیروها در یک محیط کاری حضور مي‌یابند، در گروه‌های تیمی با یکدیگر تبادل دانش و تجربه می‌نمایند و با همفكري با يكديگر راه‌حل‌های اجرایی ارائه می‌دهند.

یک جامعه‌ی دانشگاهی، یک واحد پیشتاز (pilot) برای آموزش مبانی «بلوغ اجتماعی»(1) و «بلوغ فرهنگی» بشمار می رود. دانشگاه به هر دانشجو دو بال می‌دهد و او را به تنهایی رها می‌كند تا بياموزد كه چگونه با تكيه بر خود پرواز كند.

هرچه متغیرهای موثر در این واحد نمونه به متغیرهای موثر در یک جامعه‌ی واقعی مشابه‌تر و نزدیک‌تر باشد، محصول واقعی‌تر، با كيفيت بالاتر و کارآمدتر به جامعه تحویل خواهد داد. تفکیک جنسیتی عاملی است که محیط دانشگاه را به »يک لوله‌ی آزمایشگاهی«مبدل خواهد کرد.

آماده شدن برای زندگی در جامعه، براي محیط کار و براي تشکیل خانواده... در گرو بلوغ اجتماعی، بلوغ فرهنگی و در ادامه، بلوغ اقتصادی است. زن و مرد دو بال آفرینش‌ند که در تمامی عرصه‌های زندگی به عنوان یک انسان مسئولیت‌پذیر مشارکت می‌نمایند، با همکاری و همفکری با یکدیگر در فضاهای اجتماعی حضور دارند و از فراز و نشیب‌ها و پستی و بلندی‌های زندگی می‌گذرند. حضور و مسئولیت آن‌ها از نهاد خانواده به عنوان نخستین هسته شروع و در جامعه گسترش می‌یابد.

2- مقايسه‌ی كيفيت تدريس در كلاس‌های مختلط يا تک جنسيتی از نظر توجه دانشجويان (به طور خاص) و وضعيت اخلاقی آن‌ها (به طور عام).

رقابت علمي، تحرك و پويايي در كلاس‌هاي مختلط مثبت و محسوس است و عاملي براي پيشرفت علمي و بلوغ اجتماعی دانشجويان محسوب می‌شود.

اخلاق به مفهوم ترس عقلانی از خداست و آموزش‌هاي عقلانی آن را نهادینه می‌کند. در مورد وضعیت اخلاقی به طور عام می‌توان گفت که تک تک آحاد جامعه به رفتارهای درست و احترام‌آمیز پاسخ در خور می‌دهند و رشد رفتارهای نامتعارف و نادیده انگاشتن نقش فرهیختگان، مشکلات و اثرات جبران ناپذیری برجای می‌گذارد. طبیب اصفهانی در این باره چنین می‌سراید:

مرنجان دلم را که این مرغ وحشی

ز بامی که برخاست مشکل نشیند

3- اثر تفکیک جنسیتی بر وضعیت آموزشی دانشجويان (به طور خاص) و وضعیت اخلاقی آن‌ها (به طور عام) را چگونه می‌دانید؟

دانشجویان در سال اول ورود به دانشگاه تحت تاثير آداب و فرهنگ فردی، بومی و منطقه‌ای خود هستند و در دوره‌ی گذار از دبیرستان به دانشگاه به سر می‌برند تا جایی که برخی از آن‌ها از والدین خود انتظار دارند به جای آنان در مورد نتایج امتحان به استاد درس مراجعه کنند؛ ولی کار و زندگی در محیط دانشگاه به آن‌ها می آموزد که مسئولیت زندگی دانشجویی را بپذیرند. دانشجویان به تدریج با ارزش‌هاي اخلاقي در یک محيط كار مختلط آشنا می‌شوند و دارای رفتارهای خردگرا، متعادل و جامعه‌گرا می‌شوند. رقابت علمی، رفاقت در محیط دانشگاه، همکاری در دروس عملی و مشارکت در امور اجتماعی، زمینه‌هایی است که منجر به اکتساب مهارت‌های اجتماعي می‌شود و آن‌ها را برای مسئولیت‌های آتی آماده می‌سازد.

سال‌ها تجربه ثابت کرده است که دانشگاه‌ها نسبت به سایر نهادهای اجتماعی در سالم‌ترین طبقه‌بندی‌ها قرار می‌گیرند و بدون تردید بیش از سایر نهادها پاسدار ارزش‌ها و فرهنگ عمومی هستند و برای نگاهبانی از ارزش‌ها نیازی به تفکیک‌های مکانیکی در هیچ محیطی نیست و کارآیی ساختن ديوار و کشیدن پرده مورد تردید و تشکیک می‌باشند.

4- اولویت برنامه‌ریزی برای تفکیک یا اختلاط در دانشگاه را تا چه حد بالا می‌دانید؟

تفکیک جنسیتی در جامعه‌ی اسلامی از نظر امام کاملا ملغی بود و ایشان نمی‌پذیرفتند که معضلات جامعه با این روش حل و فصل شود. این اندیشه‌ی امام و عملکرد ایشان نشان‌دهنده‌ی آن بود که زنان و مردان در امور اجتماعی فعالیت نمایند و ایشان نمی‌پذیرفتند که با این گونه اقدام‌ها بخواهند مشکلات جامعه را حل کنند.

با تفکیک جنسیتی نمی‌توان دانشگاه و جامعه را مصون نگه داشت و فنون دریانوردی در اقیانوس زندگی را در یک آکواریوم آموزش داد.

چندین سال پیش یک محیط کاملا زنانه برای آموزش دختران در رشته‌ی پزشکی در یکی از شهرستان‌ها تاسیس شد و پس از چهار سال فعالیت تعطیل شد زیرا در مرحله‌ی آموزش‌های بالینی، ادامه‌ی آموزش دختران در یک محیط کاملا زنانه امکان ناپذیر گشت و آن واحد منحل شد.

البته در ایران به طور محدود دانشگاه‌های تک جنسیتی مانند دانشگاه الزهرا و دانشگاه امام صادق فعالیت می‌کنند و رتبه‌ی علمی آن‌ها در بین سایر دانشگاه‌های ایران شناخته شده است. در آینده نیز به شرط رعایت حداقل‌هایی در کیفیت آموزشی می‌توان نسبت به تاسیس دانشگاه‌های تک جنسیتی سرمایه‌گذاری نمود، نمونه‌هایی از مدل تک جنسیتی در دانشگاه‌های دنیا نیز وجود دارند و این گونه دانشگاه‌ها مشکل اجباری بودن را ندارد و فرصتی است برای کسانی که از روی اختیار و نه از روی اجبار ترجیح می‌دهند به این گونه دانشگاه‌ها بروند، اگر قرار باشد برخی از دانشگاه‌ها به شکل تفکیک جنسیتی و تک جنسیتی فعالیت کنند، ارزشمندی آن هنگامی مورد تحسین است که فرصت‌های برابر در بین دانشگاه‌ها وجود داشته باشد ودانشجویان از روی یک اراده‌ی آزاد و با قدرت اختیار در مورد انتخاب آن‌ها تصمیم‌گیری کنند. در چنین شرایطی است که می‌توان دانشگاه‌ها را با شاخص »فعاليت و كار پس از فارغ التحصيل شدن«و »توانمندی دانش آموختگان در محيط كار«رتبه‌بندی نمود.

5- تاثیر تفکیک یا اختلاط جنسیتی بر افراد، قبل از ورود به دانشگاه چگونه است؟

اگر تاثیر تفکیک یا اختلاط جنسیتی در دوره‌های آموزشی قبل از دانشگاه مورد نظر باشد، این امر نیاز به بررسی‌های کارشناسان ذی‌ربط دارد.

1- منظور از بلوغ اجتماعی آن است كه فرد قدرت و توان آن را داشته باشد که در عین حال که خودش می باشد و دیگران نیز خودشان هستند در کنار هم، در مسالمت و سازگاری زندگی کنند. در پرتو بلوغ اجتماعی، این ویژگی در افراد رشد می کند که با حقوق و مسئولیت‌های متقابل خود و جامعه آشنا می‌شوند و به تدریج در عین حال که برای خود حق و حقوقی قائل می‌شود، برای دیگران نیز همان حقوق را قائل می‌گردند.