معرفی نقش VP of Engineering و مقایسه آن با CTO در شرکت‌های فناور

تشریح نقش VP of Engineering (VPE) را از شرکت‌های ایرانی شروع می‌کنیم که از آن به معاونت فنی یا معاونت مهندسی هم یاد می‌شود. معمولا شرکت‌های ایرانی به محض بزرگتر شدن و توسعه بدنه تیم فنی، به دنبال تقویت بدنه مدیریت فنی شرکت هستند. این تصمیم در نگاه کلی ضروری است و به صورت منطقی، درست و معقول به نظر می‌رسد. اما بایدها و نبایدهایی دارد که اکثر مدیران ارشد نسبت به آن بی‌خبر هستند و لازم است پیش از تصمیم‌گیری در خصوص اضافه کردن VPE در کنار سایر جایگاه‌های فنی مثل CTO، از فرصت‌ها و چالش‌هایی که می‌تواند به همراه داشته باشد، مطلع باشند. در این مقاله به تعریف علمی، فنی و کاربردی نقش VPE می‌پردازیم و این جایگاه را از نقطه‌نظر وظایف با نقش متداول CTO مقایسه می‌کنیم.

به صورت کلی، توجه اصلی CTO روی تدوین و بروزرسانی چشم‌انداز و راهبردهای فنی سازمان متمرکز است در حالی که VPE باید روی جنبه‌های عملیاتی و اجرایی سمت کسب‌وکار از نقطه‌نظر فناوری تمرکز داشته باشد. در کنار دانش فنی، هر دو نقش نیاز به مهارت‌های رهبری خوب، دید راهبردی و همچنین اشراف کافی نسبت به اصول بنیادی سازمان دارند. CTO راهبری فناوری و سیاست‌های فنی در سطح سازمان را بر عهده خواهد داشت و مسئولیت مدیریت و راهبری تیم‌های بزرگ مهندسی (فنی) و عملیات توسعه با VPE خواهد بود.

پیش از اینکه به جزئیات وظایف بپردازیم، سوال اصلی مرتبط با جایگاه VPE در سازمان است. در سازمان‌های ساخت‌یافته، VPE یک نقش اجرایی و راهبردی است که به عنوان معاون مدیرعامل شناخته می‌شود. در کنار تعامل نزدیک با CTO، مسیر گزارش‌دهی وی مدیرعامل است. چنانچه در سطح بالای اجرایی نیازی به اضافه شدن مدیر ارشد نباشد، مسلما با گزینه‌هایی مانند راهبر فنی تیم (Technical Team Lead) یا مدیر مهندسی (Head of Engineering) که مدیران میانی محسوب می‌شوند، می‌توان ساختار سلسله‌مراتبی بهتری خلق کرد. شکل 1 جایگاه VPE و CTO را در شرکت‌های ساخت‌یافته نشان می‌دهد. با توجه به اینکه در بازار ایران هنوز درک درستی از جایگاه VPE وجود ندارد، دقت بیشتر به سلسله مراتب پیشنهادی و همچنین شرح وظایف VPE پیش از اقدام به جذب، بسیار اهمیت دارد. لذا توضیه می‌شود تا کارشناس‌های جذب و استخدام و همچنین مدیران ارشد فنی پیش از اقدام به جذب VPE، ابعاد تغییرات سازمانی پس از جذب را بررسی نمایند.

برخی افراد جایگاه VPE را زیرمجموعه‌ای از CTO در نظر می‌گیرند. معمولا استدلال این افراد و سازمان‌ها این است که تصمیم‌گیرنده فنی تنها یک نفر باشد و بقیه مدیران فنی، هر چند با مسئولیت اجرایی، به همان یک نفر کمک کنند. اتفاقا این شرایط هیچ کمکی به توسعه و رشد فناوری سازمان نمی‌کند. چرا که در سازمان‌های بزرگ معمولا مدیر ارشد فنی از اعضای هیئت مدیره و یا سهام‌داران است و در صورت عدم مشورت وی با سایر اعضای فنی، می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های یکطرفه منجر شود. در صورتی که جایگاه VPE به عنوان یک مدیر ارشد و اجرایی در سازمان می‌تواند منجر به الزام در تصمیم‌گیری‌های مشترک فنی شود. البته که همروند بودن و ایجاد تعامل سازنده بین VPE و CTO یکی از پیش‌نیازهای هم‌افزایی مثبت در تصمیم‌گیری‌های فنی سازمان خواهد بود.

وظایف اصلی VPE

معاون فنی؟ معاون مهندسی؟ یا معاون مهندسی نرم‌افزار؟ آنچه که نقش VPE برای آن شکل گرفته، توسعه نرم‌افزار است و لذا تیم‌های مهندسی که وی با آنها کار خواهد کرد به تولید نرم‌افزار مشغول هستند. VPE در واقع روی تمامی مراحل چرخه تولید نرم‌افزار (SDLC) مشارکت دارد. از مرحله مهندسی نیازمندی گرفته تا مراحل تحلیل فنی، معماری نرم‌افزار، فناوری‌ها و روش‌های توسعه تا تست و استقرار نرم‌افزار. در نتیجه تمرکز ویژه VPE نه تنها روی فناوری، بلکه بر روی تمامی مراحل چرخه تولید نرم‌افزار است. علاوه بر این، فرآیندهای ارزیابی کارایی نیروهای فنی و جذب افراد جدید نیز می‌تواند در زمره وظایف مشخص VPE قرار بگیرد. بهینه‌سازی فرآیندهای مهندسی از مرحله تحلیل تا مرحله استقرار نیز جز وظایف VPE به شمار می‌رود. مجموعه‌ای از وظایف VPE می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سرپرستی و مدیریت مستقیم اعضای تیم‌های فنی و مهندسین تولید محصول.
• تدوین راهبردها و نظارت بر اجرای کلیه فرآیندهای چرخه توسعه نرم‌افزاری SDLC.
• اطمینان از اجرای فرآیندهای درست توسعه نرم‌افزاری در تعامل با دپارتمان‌های همکار.
• نظارت بر فرآیندهای جذب و استخدام نیروهای فنی.
• تعامل و همکاری در اجرای تحقیقات بازار و محصول‌های فناور.
• تولید راهبردهای فنی سازمان از جمله تنظیم نقشه راه فنی در تعامل با CTO.
• ایفای نقش معمار سطح بالای نرم‌افزار و نظارت بر معماری نرم‌افزار توسط افراد فنی.
• نظارت بر اجرای وظایف تیم‌های فنی و تضمین خروجی‌ها در ددلاین تعیین شده.
• تضمین کیفیت نرم‌افزار با ارائه فرآیندها و چرخه تست استاندارد STLC.
• مدیریت بودجه دپارتمان فنی با تکیه بر توسعه نرم‌افزار و زیرساخت.
• تعامل با همکاران ارشد سایر دپارتمان‌ها در جهت تدوین نیازمندی‌های فنی سمت محصول.

مقایسه با CTO

از منظر مدیریت افراد، CTO معمولا تیم‌های کوچکتری از توسعه‌دهندگان را مدیریت می‌کند و بیشتر تمرکز وی بر روی تحقیق و توسعه فنی، تدوین راهبردهای فنی و پیشنهادات در خصوص استفاده از فناوری‌های جدید در سطح راهبردی است. تولید فرم‌های جدیدی از فناوری در جهت تامین نیازهای کسب‌وکار و بهبود فرآیندها یکی از عمده وظایف CTO به شمار می‌رود. همچنین مدیریت و نظارت بر فرآیندهای زیرساخت نیز به عهده CTO خواهد بود. CTO باید سعی داشته باشد تا فناوری را به همه بخش‌های سازمان و محصول‌های فنی تزریق نماید. علاوه بر تامین فناوری‌های مورد نیاز، دریافت بازخورد در خصوص بهبود مستمر فناوری‌ها در محصول‌ها و بخش‌های سازمان از اهمیت زیادی برخوردار است که بر عهده CTO خواهد بود. علاوه بر این، وقتی تغییری در راستای یک فناوری خاص به وجود بیاید، لازم است این تغییرات در محل‌های مناسب تطبیق داده شده و با افراد مرتبط در میان گذاشته شود و راهکارهای خلاقانه‌ای جهت گذار از آن تغییرات ارائه شود. به صورت کلی، تفاوت‌های محسوس بین VPE و CTO در حوزه‌های زیر خواهد بود:

• اندازه تیم‌ها: معمولا VPE تجربه و مسئولیت مدیریت تیم‌های با سایز بزرگتر را دارد در حالی که CTO تیم‌های فنی کوچکتری را مدیریت می‌کند.
• عملکرد در تولید محصول: VPE بر روی تمام مراحل ساخت و ارائه یک محصول باکیفیت به تیم محصول تمرکز دارد در حالی که CTO بیشتر بر روی چشم‌انداز فناوری و بهبود زیرساخت آن متمرکز است.
• مدیریت افراد: مدیریت افراد تیم‌های فنی و راهبران فنی به عهده VPE است در حالی که CTO روی مدیریت افراد تیم‌های توسعه فناوری، R&D و زیرساخت تمرکز دارد.
• بررسی عملکرد: ارزیابی عملکرد فنی افراد و فرآیندهای ارزیابی کیفیت محصول با VPE است. در مقابل CTO ارزیابی فناوری‌های مورد استفاده در محصول‌ها، زیرساخت و امنیت نرم‌افزاری را بر عهده دارد.
• راهبرد: VPE بیشتر روی تدوین راهبردها و فرآیندهای تیم‌های فنی که به تولید محصول فناور منجر می‌شوند، کار می‌کند در حالی که CTO روی تدوین راهبردهای کلان فناوری مانند راهبردهای بکارگیری هوش مصنوعی تمرکز دارد.
• فرهنگ: VPE بیشتر روی فرهنگ توسعه فنی در تیم‌های مهندسی تمرکز دارد در حالی که CTO روی فرهنگ فناوری در کل سازمان و در همه ابعاد کسب‌وکار، محصول، مالی، مشتریان و بازاریابی تمرکز خواهد کرد.

جمع‌بندی

نقش VPE در شرکت‌های ساخت‌یافته و گذر کرده از مرحله startup می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. این نقش به عنوان مکملی برای CTO، به صورت مشخص روی فرآیندها و عملیات بخش مهندسی نرم‌افزار در توسعه محصول‌های فناور تمرکز دارد. VPE یک نقش راهبردی و ارشد در سازمان به شمار می‌رود و تفکیک وظایف آن به صورت قراردادی ولی کارا، با هماهنگی بین CTO و مدیرعامل تدوین می‌شود. در این مقاله به عمده وظایف متداول VPE و تفکیک آن با وظایف CTO پرداختیم. البته که تمامی وظایف می‌تواند به یک نفر هم برسد همانطور که در بیشتر سازمان‌های کوچک و متوسط این چنین است. اضافه شدن یک عنصر فناور در لایه مدیریتی ارشد اول از همه به بلوغ سازمان مرتبط است و در وهله دوم به تدوین درست فرآیندها ارتباط دارد. در صورت موفقیت‌آمیز بودن این چرخه، حضور VPE می‌تواند به مقیاس‌پذیری در تیم‌های توسعه و افزایش کیفیت در خروجی محصول‌های فنی کمک کند.

منابع

• Elaine Chen, "The difference between a CTO and a VP Engineering," June 15, 2014, Last Access August 5, 2023, Access via this link.
• Indeed Editorial Team, "CTO vs VP of engineering: What's the difference?," Updated January 22, 2023, Access via this link.
• Editorial Team, "What Does a VP of Engineering Do?," February 14, 2022, Access via this link.