نمادگرایی معبد لوتوس (Lotus Temple)

مولف : حسين کريمي / توليدي واحد معماري و شهرسازي مصاف

معبد لوتوس يا معبد نيلوفر آبي ( Bahá'í Houses of Worship ) که توسط يک معمار ايراني بهائي به نام فريبرز صهبا طراحي شده؛ در شهر دهلي نو پايتخت هندوستان از معروفترين بناهاي مدرن هند و مادر معابد شبه قاره هند شناخته شده است. 
معبد لوتوس با حدود چهار ميليون بازديد کننده در سال پر بازديد کننده‌ترين ساختمان جهان است که به دليل نقش سمبليک آن در اتحاد بين اديان جايزه ممتاز کمال هنر معماري را از انجمن بين‌المذاهب در واشنگتن در سال 1987 و جايزه کلوب‌آرت آکادمي اتريش را براي ترويج اتحاد و هماهنگي بين ملتها در سال 2000 به خود اختصاص داده است.

کانسپت اوليه اين معبد، گل نيلوفر آبي يا گل لوتوس است که به دليل تقدس اين گل در همه اديان شرقي و نزديکي پيروان آنها با يکديگر برگزيده شده. اين گل در آب زندگي مي‌کند بنابراين معمار به عالي‌ترين حالت ممکن معبد لوتوس را بشکل شناور در آب طراحي کرده است.

اما اين تمام ماجرا نيست و شما با ورود به اين معبد از کارکنان اين معبد جزوه‌هايي دريافت مي‌کنيد که با گشودن آن متوجه دعوتتان به فرقه بهائي مي‌شويد.

اين ساختمان يکي از رمزآلودترين بناهاي معماري معاصر و پر از نماد‌هاي بهايي است. به طور مثال به گفته معمار اين معبد که مشرق‌الاذکار نيز ناميده مي‌شود، نُه در به نشانه نُه دين بزرگ الهي جهان دارد و روي آن ها هيچ تزئيني که يادآور دين خاصي باشد وجود ندارد و در نهايت سادگي است. اين ساختمان شامل 27 گل برگ از بتن سفيد درسه رديف نُه تايي است که با سنگ مرمر پوشيده شده است. آنها عدد 27 را برابر با 3*3*3 معرفي نموده‌اند و گفته‌اند که استفاده آن به دليل احترام به عدد «سه» از هزاران سال پيش است.

اما اين افاضات لُمپن يا عموم پسند در حالي بيان مي‌شود که اگر وارد نمادپردازي فرقه بهايي شويم متوجه اتفاقات ديگري خواهيم شد که تمامي آنها جهت جذب حداکثري مردم سراسر جهان به اين فرقه مي‌باشد.

بطور مثال آن‌ها بيان کردند نُه در به نشانه نُه دين بزرگ الهي جهان قرار داديم در صورتي که کسي به خود نگفت که اصلا تعداد اديان الهي به نُه تا نميرسد. در اين فرقه تقسيم‌بندي جديدي ساخته و پرداخته‌اند و حسينعلي نوري را نهمين پيامبر پس از پيامبران بزرگ (حضرت ابراهيم، حضرت موسي، کريشنا، زرتشت، بودا، حضرت مسيح، حضرت محمّد (صلّي الله عليه و آله) و علي‌محمد باب) مي‌دانند. البته در اين مورد بهائيان در ذکر نام پيامبران حضرت نوح (عليه السلام) را حذف کرده و به جاي آن کريشنا و بودا را که از پيامبران نبوده‌اند قرار داده‌اند تا جذب پيروان آن دو راحت‌تر صورت پذيرد.

در واقع استفاده از عدد نُه ماجراي ديگري دارد که در محاسبات ابجدي مشخص مي‌شود؛ عدد نُه يکي از نماد هاي مهم بهائيت است و با محاسبات ابجد آن پي مي بريم که ابجد واژه بهاء عدد نُه است. عدد نُه در اين فرقه نماد وحدت و کمال محسوب مي‌شود (اصول ديانت بهائي، ص 56–58)(The Bahais. Bahai International Community .2017) 
در مورد تعداد ورودي‌ها (يا همان فيلتر بين فضاي داخل و خارج) بايد عرض شود که در واقع معمار اين بنا مي خواهد براي ورود همه مردم از تمامي اديان به اين فرقه يک فيلتر نُه تايي يا بهتر بگويم فيلتري به نام بهاء قرار داده باشد.

در مورد تعداد ورودي‌ها که تعداد آن به نُه عدد مي‌رسد بايد بگوييم که معمار مي‌خواهد با قرار دادن نُه ورودي که نمادي از بهاء و بهائيت است، مردماني از سراسر جهان با اديان مختلف را از فيلتري به نام بهائيت به خدايي که داخل اين معبد معرفي کرده که خداي بهائيت است هدايت کند.

اما چرا بايد از 27 گلبرگ استفاده کند؟ زيرا اولا جمع عدد 27 (7+2)، عدد مقدس بهاييت يعني عدد نه را مي‌آفريند و ثانيا عدد 27 حاصلضرب عدد مقدس نُه با سه مي‌باشد! اما چرا سه؟ عددهاي مقدس ديگري نيز در اين فرقه هست و تعداد گلبرگ ها هم ايرادي نداشت در ارتفاع بيشتر شود و فرم را خيلي تغيير نميداد.

در نهايت تمامي گلبرگ‌ها مانند يک گنبد به يک نقطه که در آن بخش «نقش اسم اعظم» بهائيت طرح شده است ميرسند، اين نقش که همانند مُهر يا لوگويي براي بهائيت محسوب ميشود را عبدالبها که  از اولين رهبران فرقه بهاييت است طراحي کرده و اين نقش به دليل اهميت آن در اکثر خانه بهائي‌ها ديده مي‌شود.

ي بايست حتما نقش اسم اعظم درون يک ستاره نُه پر قرار بگيرد چرا که بخشي از اين نقش به بها اشاره مي‌کند و بها به معناي درخشنده است و وقتي داخل يک ستاره قرار مي‌گيرد، پرهاي ستاره نمادي از درخشش بها معنا مي‌شوند و حالا چرا اين ستاره بايد نُه پر باشد به اين دليل که ابجد بها يعني اسم اعظم فرقه بهائيت نُه است.
اما در آخر بايد گفت که اين معمار توانسته به عالي‌ترين حالت ممکن يک سناريوي نمادمحور را جهت هدايت ناخودآگاه انسان‌ها به بهائيت در معماري به تصوير بکشد.

واحد معماری و شهر سازی

موسسه مصاف ایرانیان