قسمت دوازدهم- شهزاده رویا


(۰۱:۰۰ تا ۰۱:۴۸)

سلام به پادکست مترونوم خوش اومدید. من پیام مقدم هستم و شما به دوازدهمین قسمت پادکست مترونوم گوش میکنید که در مهرماه ۱۳۹۸ ضبط شده. مترونوم، پادکستیه درباره‌ی داستان ساخته شدن ترانه‌ها و اینکه ترانه‌های مشهور، چه مسیری رو طی کردند تا به گوش ما برسند. مترونوم رو میتونید روی اپل پادکست، گوگل پلی ، پاد بین، کست باکس ،اسپاتیفای، تهران پادکست و سایر اپلیکیشنهای پادکست گیر گوش کنید. البته پادکست، بعد دو روز روی کانال تلگرام مترونوم هم قرار میگیره. با من میتونید از طریق صفحه‌ی مترونوم در اینستاگرام و توییتر تماس بگیرید. ایمیل منم هست مترونوم پادکست در جیمیل دات کام. خوشحال میشم نظرات و پیشنهادهای شما رو بشنوم. اما قبل اینکه این اپیزود رو شروع کنم دو تا خبر! خبر خوب اول، راه اندازی وب سایت مترونوم به آدرس دبلیو دبلیو دبلیو مترونوم دات کام هستش. اپیزودهای مترونوم رو علاوه بر جاهایی که قبلا گفتم، از روی وب سایت مترونوم هم میتونید گوش کنید به اضافه‌ی اینکه متن هر قسمت و عکسها و موارد مربوط به اون رو، روی وبسایت میذارم.

(۰۳:۳۲ تا ۰۴:۰۰)

همانطور که در قسمت پنجم پادکست مترونوم اشاره کردم فیلم سینمایی گنج قارون در سال ۱۳۴۴، با استقبال و فروش فوق العاده ای روبرو شد و سیامک یاسمی، کارگردان فیلم، بعد از فیلم سینمایی آقای قرن بیستم، گنج قارون رو با استفاده از همون شخصیت و قهرمان فیلم، یعنی علی بی غم، با بازی محمدعلی فردین ساخت. فیلم گنج قارون با فروش خیره کننده‌ای که حدود ۵ میلیون تومان تخمین زده میشه، بسیاری از معیارها و استاندارهای سینمای فارسی رو عوض کرد. این فروش بالا، نظر تهیه کننده‌ها رو به سینمای ایران عوض کرد و فیلمهای بسیاری با استفاده از این فرمول طلایی، ساخته شد.

(۰۴:۱۰ تا ۰۴:۴۷)

سیامک یاسمی، کارگردان فیلم، پسر رشید یاسمی، مورخ و ادیب مشهور و استاد دانشگاه تهران در اوایل این قرن بود که تألیفات و کتابهای زیادی هم داره. به احتمال زیاد اسم خیابان رشید یاسمی رو بالاتر از میدون ونک بارها دیدین. خانواده یاسمی، اصالتاً اهل منطقه دالاهو در نزدیکی کرمانشاه بودن. شاهپور یاسمی فرزند دیگه رشید یاسمی بود که او هم مثل برادرش به کارهای سینمایی رو آورد. شاهپور یاسمی، همسر دلکش خواننده مشهور بود و در دهه سی، فیلمهایی مانند امیرارسلان نامدار و فیلم اتهام رو ساخت. فیلم اتهام، نخستین فیلمی بود که ترانه مشهور "مرا ببوس" در اون اجرا شد.

(۰۴:۵۲ تا ۰۵:۲۲)

دو سال پس از ساخت گنج قارون، یعنی در سال ۱۳۴۶، سیامک یاسمی تصمیم به ساختن فیلم جدیدی میگیره که نام زادگاهش، یعنی دالاهور روی اون میذاره. همکاران قدیمی یاسمی در فیلم گنج قارون، یعنی فروزان و تقی ظهوری به گروه فیلم میپیوندن و یاسمی این بار به جای فردین که اون سالها دستمزدش خیلی بالا رفته بود از بازیگر جوانی که کم کم در سینمای ایران شناخته میشد، استفاده کرد، یعنی بهروز وثوقی.

(۰۶:۰۸ تا ۰۶:۴۵)

دالاهو همون فرمول همیشگی فیلم فارسی رو استفاده میکرد. دختر زیبای پولدار و پسر فقیر خوش قلب و درستکار و بزن بهادر. بهروز وثوقی نقش یک مرد جنگلی رو بازی میکرد که در کودکی، بعد از کشته شدن مادرش در کوه، توسط شخص نیکوکاری پیدا شده و مثل تارزان در طبیعت وحشی بزرگ شده. در انتهای فیلم معلوم میشد او، پسر گمشده و وارث اموال یک خانواده ثروتمند بنام مدبر است. در آخر فیلم برزو با دخترعمویش آرزو ازدواج میکرد و فرد شریر نیز صد البته به سزای اعمالش می‌رسید.

(۰۶:۴۶ تا ۰۷:۴۳)

در اون روزگار، ساخت موسیقی متن، به مفهوم امروز در سینمای ایران رایج نبود و به هنگام صداگذاری معمولاً از یکسری موسیقی‌های فیلمهای خارجی به عنوان موسیقی بک گراند و متن، استفاده میشد که معمولاً روبیک منصوری، عهده دار این کار بود و بجای موسیقی متن، اکثر فیلمها در اون روزگار چند ترانه داشتند که به منظور جلب بیشتر تماشاگر به سینما، در صحنه‌هایی رقص آواز کافه‌ای و حتی رقص عربی هم به اون اضافه میشد. دالاهو هم مثل سایر فیلمهای اون روز، شش هفت ترانه داشت و نکته جالب در مورد ترانه‌ها این بود که سیامک یاسمی، از دو آهنگساز برای این کار استفاده کرده بود. اولی همایون خرم و دومی شخصی به نام جعفر پورهاشمی. پورهاشمی آهنگساز و خواننده بسیاری از کارهای عوام پسند و اصطلاحاً کافه ای در فیلمهای اون سالها بود. او در فیلم گنج قارون نیز با یاسمی همکاری داشت و به جای تقی ظهوری آواز خونده بود. در دالاهو هم مجدداً به جای ظهوری، ترانهای اجرا کرد و چندین ترانه دیگه برای فیلم ساخت.

(۰۸:۳۶ تا ۱۲:۲۲)

همایون خرم که به علت تحصیلاتش در رشته برق، همواره با اسم مهندس همایون خرم از او یاد میشد، از آهنگسازان طراز یک اون روزها بود که با برنامه گلهای رادیو و خوانندگان بزرگ اون همکاری میکرد. او موسیقی رو نزد ابوالحسن صبا یاد گرفته بود و اولین بار در ۱۴ سالگی در رادیو ایران نواخته بود. همایون خرم، ساخته‌های مشهور بسیاری داره. یکی از مشهورترین این ترانه‌ها که هنوز هم در زمان ما اجرا میشه، ترانه غوغای ستارگانه که در سال ۱۳۳۹، با صدای پروین نوریوند و شعری از کریم فکور ساخته شده بود. اما مشهورترین ترانه این فیلم، که با استقبال زیادی از طرف تماشاگران روبه رو شده و بسیاری فقط برای شنیدن این ترانه به سینما می‌اومدن، ترانهای بود به نام شهزاده، از ساخته‌های همایون خرم که شعر اون رو بیژن ترقی، ترانه سرای نامی گفته بود و با صدای عهدیه بدیعی اجرا شد. عهدیه در اون روزها ۱۷ سال بیشتر نداشت و تازه وارد حرفه خوانندگی شده بود. هرچند از سالها قبل، در برنامه کودک رادیو، آواز میخوند.

( ۱۲:۲۳ تا ۱۴:۴۱)

در فیلم دالاهو هم، مثل بسیاری از فیلمهای ایرانی اون روزها، فروزان به جای او لب میزد. و در ترانه دیگه فیلم، یعنی پلنگ کوهستان که اون هم ساخته همایون خرم بود، عارفِ عارف کیا به جای بهروز وثوقی در فیلم آواز سر میداد. شهزاده رویا در فیلم، دو اجرا داره .

یکیش رو با ریتم شادتر در ابتدای فیلم، که شنیدیم و یک اجرا با ریتم آرام تر در اواخر فیلم، که حالتی غمگین داشت.

( ۱۵:۵۱ تا ۱۹:۱۱)

قبل از آن که جلوتر برویم، آهنگ دیگهای هم از فیلم دالاهو بشنویم. از ساخته‌های جعفر پورهاشمی و از خوانندهای که یک سال قبل این فیلم، توسط علی تجویدی کشف و تربیت شده بود. نام این خواننده تازه کار، معصومه دده بالا بود که به تازگی فعالیتهای موسیقیایی خود رو با نام هنری هایده، شروع کرده بود. ترانه کمی بعدتر، در رادیو ایران هم اجرا شد. آهنگسازان اون زمان بعد از استفاده از آهنگ در فیلم و یا هم زمان با اون، ترانه رو به رادیو میبردن و در صورت تصویب، رادیو اصطلاحاً این کارها رو از اونها میخرید. ترانه شهزاده در رادیو ایران، با عنوان چه رویایی و با صدای خوانندهای به نام یاسمن سلامی اجرا شد. ادامه این شعر میخونه.

( ۲۳:۲۳ تا ۲۴:۰۴)

قوانین و ممیزی سخت اون روزهای شورای شعر رادیو، باعث شد که خیلی از کلمات شعر عوض بشه و از کلمات محاوره‌ای در اون استفاده نشه. مثلاً به تفاوت این دو بیت در اجرای عهدیه و یاسمن دقت کنید.

در اجرای عهدیه، شعر این طوریه:

کاشکی دلم رسوا بشه، دریا بشه این دو چشم پرآبم......................روزی که بختم وا بشه، پیدا بشه اون که اومد به خوابم و در اجرای یاسمن:

ترسم دلم رسوا شود، دریا شود این دو چشم پرآبم.........................تا آن که در بیداریم پیدا شود، آن که آمد به خوابم .

(۲۴:۱۳ تا ۲۴:۴۲)

بیستو هفت هشت سالی گذشت. در سال ۸۵ خورشیدی، اجراهای جدیدی از این ترانه، در فضای مجازی پخش شد و باعث مشهور شدن و شناخته شدن دوباره این ترانه شد. اجرای اول، اجرایی بود که گفته میشد گلشیفته فراهانی با همراهی شهاب حسینی اون رو خونده.

گلشیفته فراهانی در اون روزها به تازگی در فیلم Body of lies به کارگردانی ریدلی اسکات بازی کرده بود و ممنوع الخروج شده بود.

این اخبار جانبی در مشهورشدن و شاید بیشتر شنیده شدن ترانه کمک زیادی کرد.

اما ترانه در واقع با صدا و تنظیم جدید خوانندهای به نام حامد فولاد قلم به همراهی خانم راز بود.

(۳۲:۲۶ تا ۳۳:۱۱)

در زمستان ۱۳۹۲، تئاتری با کارگردانی محمد رحمانیان به نام ترانههای قدیمی، در تهران به صحنه رفت. در این نمایش، بازیگرانی مثل علی عمرانی، مهتاب نصیرپور، افشین هاشمی، حبیب رضایی و گروهی دیگهای از بازیگران بازی میکردن. تنظیم ترانههای این تئاتر، بر عهده فردین خلعتبری بود. سامان احتشامی با پیانو و علی زند وکیلی ترانه ها رو اجرا میکردن. هر پرده از این نمایش، به یک ترانه خاطره انگیز و مشهور مرتبط میشد. در یکی از این پردهها که در ایستگاه متروی صادقیه اتفاق می‌افتد، مهتاب نصیرپور در نقش فروشنده دست فروش مترو، داستانی رو تعریف میکرد و اون پرده با ترانه شهزاده رویا، تموم میشد.

( ۳۳:۱۲ تا ۳۳:۴۴)

شهزاده رویا در داخل و خارج از مرزهای ایران، بارهای بار بازخوانی شد. کاملیا دارا، خواننده سوپرانو در سال ۱۳۸۹، شکیلا در سال ۱۳۹۲ این ترانه رو اجرا کردن. علی زند وکیلی هم بعدتر این ترانه رو در سال ۱۳۹۴ و با تنظیمی متفاوت در آلبومی به اسم «یادی به رنگ امروز» اجرا کرد. مسیح مریمی نیز در بهمن‌ماه ۱۳۹۴ در آلبومی به همین نام، ترانه شهزاده رویا را بازخوانی کرد.

گزیده‌ای از همه‌ی این آهنگ‌ها گوش کنید



این بود دوازدهمین قسمت پادکست مترونوم .

برای مطالب این قسمت از فیلم زندگی و آثار همایون خرم، ساخته‌ی امیر صبوری، مقاله‌ی همایون خرم از وبسایت راوی حکایت باقی، ویکی‌پدیای فارسی و سایر منابع آنلاین استفاده شده.

قطعه‌ی بی‌کلام ابتدایی اپیزود هم قطعه‌ی شهزاده رویا از آلبوم گل‌های خرم، از بابک شهرکی بود.یک تشکر ویژه هم باید کنم از آقای حامد فولاد قلم بابت مصاحبه و از آذرخش فراهانی عزیز و افشین هاشمی نازنین، بابت مشاوره و دادن اطلاعات.

مطابق معمول موسیقی مترونوم کاری از رضا روحانی که زحمت لول کردن صدا را هم کشیده و پوستر این قسمت هم مثل همیشه کاری ست از حمید پارساییان. در آخر این قسمت برای حسن ختام به قسمتی از مونولوگ مهتاب نصیرپور در تئاتر ترانه‌های قدیمی گوش کنیم.

روز و روزگار خوش ایام به‌کام


بقیه قسمت‌های پادکست مترونوم را می‌تونید از طریق CastBox هم گوش بدید.

https://castbox.fm/episode/Eps-12--Shahzadeh-Roya---%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%DB%B1%DB%B2%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%88%D9%85%D8%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7-id1488221-id194453990?utm_source=website&utm_medium=dlink&utm_campaign=web_share&utm_content=Eps%2012-%20Shahzadeh%20Roya%20-%20%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA%20%DB%B1%DB%B2%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%88%D9%85%D8%8C%20%D8%B4%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87%20%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7-CastBox_FM